SOCJOLOGIA: WYKŁAD 4

ZACHOWANIA SPOŁECZNE, DZIAŁANIA SPOŁECZNE

I INTERAKCJE SPOŁECZNE

1. Co to jest zachowanie i działanie w sensie jednostkowym?

2. Co to są czynności społeczne?

3. Działania społeczne i ich odmiany - typologia Maxa Webera

• działania racjonalne

• działania tradycjonalne

• działania afektywne

Pojęcie i cechy kontaktu społecznego

Anatomia interakcji społecznej

Cztery teorie interakcji:

• teoria behawioralna

• teoria wymiany (racjonalnego wyboru)

• teoria symbolicznego interakcjonizmu

• teoria dramaturgiczna

• Sieci interakcyjne: zogniskowane i niezogniskowane

• Interakcje powtarzalne i regularne

• Interakcje regulowane

ZACHOWANIE - zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi

BEHAWIORYZM - kierunek postulujący badanie elementarnych zachowań ludzkich jako reakcji na bodźce płynące z otoczenia lub od innych ludzi oraz traktowanie wszelkich złożonych przejawów życia społecznego jako kombinacji zachowań

DZIAŁANIE - zachowanie, z którym związane jest znaczenie motywacyjne i kulturowe

ZNACZENIE MOTYWACYJNE, PSYCHOLOGICZNE - indywidualne zamiary, intencje, motywacje, jakie jednostka wiąże ze swoim działaniem

ZNACZENIE KULTUROWE - wspólny dla całej zbiorowości, podzielany przez jej członków, sens wiązany z określonymi działaniami

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE - działania celowo adresowane do innych ludzi

FLORIAN ZNANIECKI (1882-1958)

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE - BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE

DZIAŁANIA SPOŁECZNE - działania, które biorą pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i są nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji

DZIAŁANIA RACJONALNE

mogą opierać się na:

RACJONALNOŚCI INSTRUMENTALNEJ lub AUTOTELICZNEJ

RACJONALNOŚĆ INSTRUMENTALNA - właściwość działań, które są efektem kalkulacji kosztów i zysków zmierzającej - w subiektywnym rozeznaniu działającego - do uzyskania jak najwięcej najmniejszym kosztem

RACJONALNOŚĆ AUTOTELICZNA - właściwość działań, w których jednostka zmierza do celu tak dla niej wartościowego, że nie liczy się z najwyższymi nawet kosztami

UTYLITARYSTYCZNY (inaczej woluntarystyczny lub teleologiczny) MODEL DZIAŁANIA - interpretowanie działań ludzkich jako dobierania środków (narzędzi) do realizacji postawionych celów

DZIAŁANIA TRADYCJONALNE (rutynowe)

- działania podjęte tylko dlatego, że tak się zawsze czyniło albo że tak wszyscy czynią w danej zbiorowości

DZIAŁANIA AFEKTYWNE (emocjonalne)

- działania podjęte dlatego, że czujemy przemożną potrzebę ekspresji pewnych stanów psychicznych, radości, gniewu, strachu itp.

EMPATIA - wczuwanie się w stany psychiczne, motywacje, zamiary innych, co ma szanse powodzenia, ponieważ repertuar ludzkiej psychiki jest typowy i podobny dla wielu ludzi

CYWILIZACJA ,,GORĄCA'' - społeczność, w której reguły kulturowe dopuszczają publiczną ekspresję emocji, a nawet jej wymagają

CYWILIZACJA ,,ZIMNA'' - społeczność, w której reguły kulturowe wymagają opanowania i powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć

KONTAKT SPOŁECZNY - para wzajemnie zorientowanych działań społecznych o charakterze jednorazowym, przelotnym

GRZECZNA NIEUWAGA - reguła kulturowa, która nakazuje udawać, że nie przyglądamy się osobom nieznajomym

INTERAKCJA - dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi (lub mówi) ten drugi

DYSTANS INTERAKCYJNY - oczekiwana odległość przestrzenna partnerów w toku interakcji, zależna od ich ról społecznych, kontekstu sytuacyjnego, a także kultury, do której należą

EDWARD HALL wyróżnia cztery typy dystansów interakcyjnych:

INTYMNY - OSOBISTY - SOCJALNY - PUBLICZNY

CZTERY TEORIE INTERAKCJI

TEORIA BEHAWIORALNA (George Homans) - interakcja to wzajemnie powiązane zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji

TEORIA WYMIANY - Bronisław Malinowski - (jej najnowsza odmiana - teoria racjonalnego wyboru) - interakcja to wzajemna wymiana pewnych dóbr czy wartości między partnerami. Modelem myślowym jest tutaj transakcja ekonomiczna, akt kupna i sprzedaży.

Alvin Gouldner - zasada wzajemności jako powszechnie spotykana reguła kulturowa nakazująca rewanżować się za doznane korzyści czy uzyskane dobra

TEORIA SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU (Charles H. Cooley i George H. Mead) - istotą interakcji jest komunikacja, a wymiana i wzajemność dotyczą nie tyle obiektów materialnych, co idei, symboli, znaczeń

Pięć etapów:

- ROZPOZNANIE PARTNERA (wskazanie go sobie)

- IDENTYFIKACJA PARTNERA (jako kogoś ważnego dla mnie)

- DEFINICJA SYTUACJI (w jakiej razem się znajdujemy)

- INTERPRETACJA SYMBOLICZNEJ TREŚCI (gestów, słów, języka ciała itp.)

- POSTAWIENIE SIĘ W ROLI INNEGO

TEORIA DRAMATURGICZNA (Erving Goffman) - analogia codziennego życia społecznego do teatru. W myśl tej koncepcji ludzie kierują się w swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do zrobienia na partnerach czy audytoriach dobrego wrażenia; coś nieustannie grają przed drugimi, starając się przedstawić siebie samych w dobrym świetle

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA - samoocena jednostki kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do jej osoby

DZIAŁANIE ŁĄCZNE - sieć interakcji między kilkoma osobami znajdującymi się we wspólnej sytuacji

SIECI ZOGNISKOWANE (np. para młodych na przyjęciu weselnym, zebranie zarządu firmy)

SIECI NIEZOGNISKOWANE (np. koktail na stojąco w ambasadzie, debata okrągłego stołu)

INTERAKCJA POWTARZALNA - wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się sporadycznie, przypadkowo, bez określonych terminów czy interwałów

INTERAKCJA REGULARNA - wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się w stałych terminach lub w wyraźnych odstępach czasu, mają określony rytm

---