Przemoc - definicja pojęcia.

W rozumieniu słownikowym przemoc jest to „siła przeważająca czyjąś siłę, fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś; narzucona bezprawnie władza, panowanie; czyny bezprawne dokonane z użyciem fizycznego przymusu; gwałt.”

Przemoc określana jest jako użycie siły w stosunku do osoby lub grupy osób, najczęściej w celu wymuszenia określonych zachowań albo postaw. Takiemu zachowaniu towarzyszy przyjęte naruszenie norm moralnych.

Irena Pospiszyl stwierdza, że przemoc to wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczynianie się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnej relacji.

Siła, presja, przemoc kojarzą się z agresją. Termin „agresja” stosowany jest do określenia zachowania szkodzącego w pewien sposób innej osobie. W psychologii agresja oznacza działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u jednostki niezadowolenie lub gniew. Celem agresji jest wyrządzenie szkody przedmiotowi agresji - określonym osobom lub grupom społecznym.

Problem przemocy i agresywnych zachowań

wśród młodzieży.

Agresja i przemoc dzieci i młodzieży staje się niewątpliwie problemem społecznym, przyjmuje coraz większe rozmiary i przejawia się w różnych formach i z różnym nasileniem.

Raport Komendy Głównej Policji zwraca uwagę na wzrastanie czynów przestępczych popełnianych przez nieletnich. Zabójstwa, uszkodzenia ciała, bójki, rozboje, wymuszenia z użyciem broni, to czarna lista coraz brutalniejszych aktów przemocy wciąż rośnie.

Dziecięca przemoc wbrew pozorom wcale nie jest łagodniejsza od przemocy dorosłych, często jest bardziej wyrafinowana i dojrzała pod względem form. Młodzi dopuszczają się czynów przestępczych na rówieśnikach dorosłych często bez wyraźnego motywu i przyczyny.

Raport Komendy Głównej Policji tak charakteryzuje nieletniego przestępcę: „uczeń w wieku 13-16 lat, powtarzający klasę, mający za sobą ucieczki z domu, najczęściej działają w grupie po wypiciu alkoholu, brutalny, okrutny i często bijący dla samego bicia. Działa pod wpływem namowy kolegów, z chęci zysku, dla szpanu i chęci zaimponowania innym”.

Najczęściej popełniane czyny przez młodych, nieletnich są: bójki, uszkodzenia ciała, zgwałcenia, kradzieże z włamaniem, rabunki i wymuszenia.

Poważnym problemem jest również fakt, że ci młodzi przestępcy nie mają poczucia winy, nie żal im ofiar, występuje u nich psychiczna znieczulica na ból i cierpienia innych

Ważny są również motywy, kierujące nieletnimi przestępcami:

są to najczęściej:

• namowa kolegów

• chęć posiadania środków materialnych

• chęć zaimponowania innym, zwrócenia na siebie uwagi

• chęć przebywania w grupach nieformalnych

• powielanie rodzinnych wzorów zachowań

• poszukiwanie akceptacji

• poczucie bezkarności za wcześniejszą działalność przestępczą

Według D.Rode: czynnikiem istotnym, który popycha młodych ludzi do zachowań dewiacyjnych jest kryzys rodzinny i czynniki ją patologizujące głównie alkoholizm. Wiadomo, że to rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem społecznym człowieka. Jej podstawową rolą jest zapewnienie zaspokajania wszystkich potrzeb dziecka, zarówno materialnych, jak i psychicznych. Szczególna jest rola rodziny w procesie socjalizacji rozumianej jako przygotowanie jednostki do życia w społeczeństwie, w kształtowaniu celu dziecka i postaw wobec otaczającego je świata.

Duży wpływ na agresywność wśród młodzieży przypisuje się telewizji i mediom, K. Popper powiedział: „telewizja produkuje przemoc i wprowadza się do rodzin, które jej nie znały, działa, zatem anty cywilizacyjnie, bowiem cywilizacja polega przede wszystkim na zmniejszaniu stopnia przemocy”.

Problem przemocy w okresie dorastania.

„Wiek dorastania jest tym okresem w życiu człowieka, w którym dokonuje się przeobrażenie dziecka w osobę dorosłą. Na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu zachodzą radykalne zmiany psychiczne i fizyczne, które umożliwiają spełnienie zadań właściwych człowiekowi dorosłemu - zadań rodzinnych i zawodowo-społecznych. Ponieważ początek i dynamika dorastania jest uwarunkowana nie tylko biologicznie, ale (w coraz większym stopniu) cywilizacyjnie - kulturowo, psychologowie nie są całkowicie zgodni, co do czasowych granic tego okresu”.

Różnorodność badań wskazuje na powszechność przestępczych zachowań wśród młodzieży, co oznacza, że w wieku dorastania niemal każda jednostka popełnia przynajmniej jedno przestępstwo. Ponieważ po osiągnięciu dojrzałości społecznej zdecydowana większość zaprzestaje dokonywania czynów przestępczych, można sądzić, że przestępczość jest zjawiskiem nieodłącznym młodości, z którego wyrasta się naturalnie bez zewnętrznej interwencji. Trzeba jednakże pamiętać, iż zgodnie z teorią „naznaczania społecznego”, te jednostki, w których zostały wykryte czyny przestępcze, zostają „naznaczone” i zaczyna działać u nich mechanizm dojrzewania przestępczego, prowadzący do przestępczości wtórnej i przyjęcie statusu przestępcy.

Ważnym faktem jest również łączący „pomost” przemoc ze specyficznym stosunkiem do szkoły oraz przebiegiem kariery szkolnej większości przestępców. „Pomostami” tymi są trudności w nauce, wagary, brak zainteresowania szkołą i nauką. Zjawiska te zauważa się u wielu uczniów, ale u przestępców występują o wiele częściej i mogą być czymś trwałym.

Wielu badaczy testując dorastającą młodzież stwierdza, że owa młodzież przestępcza nie tylko osiąga gorsze wyniki w nauce i testach motywacji do nauki, ale również nie lubi szkoły, na naukę poświęca mało czasu, jest obojętna na to, co myślą o niej nauczyciele, uważa, że

nauczyciele chcą ją „atakować” i wyrządzić szkodę, a takie zachowania, jak palenie papierosów czy marihuany, jest prywatną sprawą ucznia.

Przedstawione przejawy stosunku przestępczej młodzieży do szkoły - to, inaczej, osłabienie elementów osobowości, które decydują o kontroli społecznej, a tym samym ułatwiają zachowania dewiacyjne.

Stwierdza się, że przestępczość młodzieży gwałtownie spada po ustaniu obowiązku szkolnego, a więc wieku 17-18 lat, co jest zgodne ze stwierdzeniem o zależności między długością okresu nauki a przestępczością.

Taka młodzież w znacznie mniejszym stopniu posiada ambicje kończenia wyższych szczebli kształcenia, nastawia się na szybkie podjęcie pracy i osiągnięcie statusu dorosłego, ustabilizowanego członka społeczeństwa. Dla tej młodzieży nuda szkolna w miarę przedłużającej się nauki staje się jeszcze nudniejsza, a zniecierpliwienie i frustracje motywują ją do przemocy.

B Hołysz „Przemoc w życiu codziennym”, Warszawa 1966r. ,s.21

I Pospiszyl „Przemoc w rodzinie”, Warszawa 1994r. ,s.14

D. Rode: „Społeczne i psychologiczne determinanty przestępczych zachowań”.

R.Łapińska i M.Żebrowska 1976r. S.664

---