WYKŁAD V

EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW

• Nowotwór jest nieprawidłową tkanką, która rozrasta się w nadmiarze i w sposób nieskoordynowany z tkankami prawidłowymi.

• Typy nowotworów: niezłośliwe i złośliwe.

NOWOTWORY NIEZŁOŚLIWE (- oma)	NOWOTWORY ZŁOŚLIWE
nabłonkowe: brodawczak, gruczolak, torbielak, torbielakogruczolak, torbielakogruczolak brodawkowaty. mezenchymalne: włókniak, tłuszczak, mięśniak, chrzęstniak, kostniak, naczyniak, potworniak dojrzały	pochodzenia nabłonkowego: rak płaskonabłonkowy, gruczolakorak, rak niezróżnicowany, rak zarodkowy mięsaki: tłuszczomięsak, włókniekomięsak, chrzęstniakomięsak, kostniakomięsak, mięśniakomięsak, mięsak naczyniowy Chłoniami - tkanka limfatyczna Białaczki - tkanka krwiotwórcza

CO TO JEST „RAK”

Guz ( tumor, po grecku onkos, stąd „onkologia”) oznacza ogólnie „nowotwór” bez bliższego precyzowania pochodzenia i złośliwości.

Rak (cancer)w znaczeniu ogólnym jest synonimem nowotwory złośliwego.

Rak (carcinoma) w ścisłym znaczeniu medycznym określa nowotwory złośliwe pochodzenia nabłonkowego.

Mięsaki to nowotwory złośliwe pochodzące z tkanki łącznej, a glejaki - z komórek glejowych (komórki podporowe mózgu).

Przyczyny zgonu wg płci - Polska 2002




Podstawowe wskaźniki opisujące problem chorób nowotworowych w Polsce w roku 2003.

	Ogólnie	Mężczyźni	kobiety
Liczba zgonów	88 395	49 974	38 331
Wsp. Umierzlności na 100 000 osób	ca	270,2 Płuca 88,1 Jelito grube 16,2 Żołądek 19,9 Prostata 18,3 Pęcherz mocz. 12,4	194,6 Sutek 25,1 Płuca 23,8 Jelito grube 14,6 Jajnik 41,5 Żołądek 10,6 Szyjka macicy 9,3
Wsp. Zapadalności na 100 000 osób	ca	336,7 Płuca 85,2 Prostata 31,5 Pęcherz mocz. 21,7 Jelito grube 20,8 Żołądek 19,3	298,8 Sutek 59,6 Płuca 24,3 Trzon macicy 20,1 Jelito grube 18,4 Szyjka macicy 17,5

ZACHOROWALNOŚĆ NA ŚWIECIE - WG REJONÓW GEOGRAFICZNYCH

Wsp. Zachorowalności - M Wsp. Zachorowalności - K

Rejon Rejon

1 Ameryka Pn. 369,9 Ameryka Pn 277,5

2 Australia / N.Z. 312,7 Australia / N.Z. 254,0

3 Europa Zachodnia 294,8 Europa Północna 234,5

4 Japonia 270,9 Ameryka Południowa 230,1

5 Europa Północna 270,0 Europa Zachodnia 210,4

6 Europa Wschodnia 269,4 Mikronezja/Polinezja 205,2

7 Europa Południowa 256,0 Afryka Południowa 187,8

8 Ameryka Pd. 255,1 Melanezja 185,6

9 Afryka Pd. 247,4 Ameryka Pd. 185,0

10 Azja Wschodnia 235,7 Ameryka Środ. 180,1

11 Polska 2002r. 243 Polska 2002r. 183

ETAPY ROZWOJU NOWOTWORÓW

• Inicjacja: pierwsze, trwałe i nieodwracalne zmiany w genomie komórki spowodowane mutacją.

• Promocja: klonalny wzrost komórek do stanu widocznej klinicznie zmiany, zwykle o charakterze łagodnym.

• Progresja: nasilająca się destabilizacja genetyczna, wzrost stopnia proliferacji komórek, miejscowe naciekanie tkanek i narządów, zdolność do przerzutów.




ETAPY ONKOGENEZY

1. Powstanie komórki macierzystej nowotworu - przemiana pojedynczej komórki prawidłowej w komórkę nowotworową.

2. Rozwój klonu nowotworowego - komórka macierzysta dzieląc się tworzy zespół proliferujących komórek potomnych.

3. Wytworzenie guza - klon nowotworowy się rozrasta i „wymusza” zaopatrzenie w naczynia i tkankę podporową.

4. Przerzutowanie - guz nowotworowy nabywa zdolności do dawania przerzutów.

5. Wpływ ogólnoustrojowy - guz pierwotny i/lub guzy przerzutowe (wtórne) oddziałują na organizm uszkadzając ważne dla życia narządy oraz powodując wyniszczenie nowotworowe (kacheksja).

Tradycyjny schemat powstawania i rozwoju nowotworu












Średni okres rozwoju nowotworu:

• litego - ok. 20 lat,

• układowego - ok. 6 lat.

CO TO JEST MUTACJA?

Mutacja jest zmianą informacji zawartej w materiale genetycznym komórek płciowych i somatycznych, która jest przekazywana następnym pokoleniom komórek lub osobników.

Mutacja w komórkach rozrodczych może spowodować np. wady wrodzone u potomstwa.

Mutacja w komórkach somatycznych może spowodować np. rozwój komórek nowotworowej.

REAKCJA KOMÓRKI NA WYSTĄPIENIE MUTACJI

• Komórka naprawia uszkodzenia przywracając pierwotny stan cząsteczki DNA

• Komórka umiera (apoptoza)

• Komórka powiela błędy w czasie replikacji (niewielkie uszkodzenia) lub naprawia uszkodzenia DNA (chociaż nie do stanu pierwotnego)

WEDŁUG ONKOLOGII MOLEKULARNEJ:

Zasadniczą składową procesu nowotworowego są mutacje dwóch rodzajów genów:

• Onkogenów (protoonkogeny lub c-onkogeny)

• Genów supresorowych (antyonkogeny, geny przeciwnowotworowe)

PROTOONKOGENY

Geny które pełnią istotne funkcje w regulacji procesów różnicowania, dojrzewania oraz podziału komórek.

Onkogeny mogą ujawniać swój wpływ na komórkę:

• zwiększając syntezę prawidłowej onkoproteiny,

• syntetyzując zmutowaną formę tego białka.

Udział protoonkogenów w procesie nowotworowym:

• konieczna jest aktywacja więcej nić jednego onkogenu, uaktywniany onkogen jest dominujący,

• wynika z nabycia nowej funkcji przez protoonkogen.

GENY SUPRESOROWE

Prawidłowe geny, których zadaniem jest przeciwdziałanie lub nawet przerywanie procesu nowotworzenia. Są one identyfikowane na podstawie skutków ich nieobecności.

Udział genów supresorowych w procesie nowotworowym:

• wystarczy inaktywacja jednego genu,

• recesywny efekt działania,

• jest skutkiem utraty funkcji genu supresorowego.



SUBSTANCJE RAKOTWÓRCZE

GENOTOKSYCZNE EPIGENETYCZNE

działające bezpośrednio kokancerogeny

działając e pośrednio (po aktywacji metabolicznej) promotory

związki cytotoksyczne

hepatotoksyczne

immunosupresyjne

modyfikatory działania hormonów

KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WEDŁUG IARC

Stopnie dowodu działania rakotwórczego na ludzi - oceny rakotwórczości czynnika, mieszaniny lub zespołu czynników charakterystycznych dla określonego procesu technologicznego lub przemysłu do ludzi dokonuje się w oparciu o wyniki badań epidemiologicznych.

Stopnie dowodu działania rakotwórczego u zwierząt - ocena taka oznacza uznanie istnienia związku przyczynowego pomiędzy narażeniem na czynnik lub mieszaninę ze zwiększoną zapadalnością na nowotwory złośliwe lub łącznie łagodne i złośliwe, co najmniej dwóch gatunków zwierząt.

STOPNIE DOWODU DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

Dane epidemiologiczne - dla ludzi

Badanie długoterminowe - dla zwierząt

• S - wystarczający dowód działania rakotwórczego

• L - ograniczony dowód działania rakotwórczego

• I - niewystarczający dowód działania rakotwórczego

• (?) - dowód sugerujący brak działania rakotwórczego

OGÓLNA OCENIA DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO DLA LUDZU wg IARC

• Grupa 1 obejmuje czynniki rakotwórcze dla ludzi

• Grupa 2A obejmuje czynniki prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi

• Grupa 2B obejmuje czynniki przypuszczalnie rakotwórcze dla ludzi

• Grupa 3 obejmuje czynniki, których nie można sklasyfikować jako rakotwórcze dla ludzi

• Grupa 4 obejmuje czynniki prawdopodobnie nie rakotwórcze dla ludzi

Liczba kancerogenów grupy 1 wg IARC z głównych źródeł ekspozycji

Ekspozycja N

Zawodowa 37

Środowiskowa 3

Czynniki biol. 10

Leki 23

Promieniowanie 12

Styl życia 8

CZĘŚĆ I. Czynniki rakotwórcze dla ludzi w warunkach narażenia zawodowego

• A. substancje chemiczne i mieszaniny

• B. czynniki fizyczne

• C. czynniki biologiczne

• D. procesy produkcyjne

A - SUBSTANCJE CHEMICZNE I MIESZANINY

• 26 związków (w tym pięć metali: arsen, beryl, chrom, kadm oraz nikiel);

• 6 mieszanin (oleje łupkowe, mineralne lub słabo rafinowane, paki węglowe, sadze kominowe i inne, smoły węglowe oraz talk zawierający włókna azbestowe);

• 17 preparatów, dla których dowód rakotwórczości pochodzi jedynie z ich stosowania terapeutycznego.

RODZAJE SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH

• Związki nieorganiczne: metale - arsen, chrom, nikiel czy kadm;

• Związki organiczne: benzen, 2-naftyloamina, chlorek winylu, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA);

• Substancje złożone: sadze, smoły, oleje mineralne;

• Substancje biologiczne(?) : aflatoksyny, mitomycyna, safrole, estry.

B - CZYNNIKI FIZYCZNE

• Promieniowanie jonizujące

• Promieniowanie nadfioletowe

• Azbest

C - CZYNNIKI BIOLOGICZNE

• Wirus zapalenia wątroby typu B

• Wirus zapalenia wątroby typu C

• Wirus Epsteina - Barr (EBV)

• Wirus HPV

• Wirus HIV

PREDYSPOZYCJE DO POWSTANIA NOWOTWORÓW

1. Zespół mnogich nowotworów łagodnych lub złośliwych (przez całe życie rozwijają się liczne guzy określonego typu, jest to cecha autosomalnie dominująca, np. gruczolakowatość mnoga wewnątrzwydzielnicza).

2. Nieprawidłowość mechanizmów naprawy DNA chromosomów (występują nieprawidłowe mechanizmy naprawy DNA lub więcej spontanicznych pęknięć chromosomów, dziedziczenie jest autosomalnie recesywne, ma charakterystyczne cechy fenotypowe np. ataksja, teleangiektazja).

3. Zespół niedoboru odporności (wrodzone zaburzenia układu odpornościowego, dziedziczone jako cecha recesywna zarówno autosomalnie jak i sprzężona z chromosomem X, np. agammaglobulinemia).

Wskaźniki epidemiologiczne

• Współczynniki (rates) - zawsze dotyczą danych z populacji i są wyrażane np. na 100 100 mieszkańców.

• Zachorowalność

• Umieralność

• Chorobowość

• Surowe (crude)

• Standaryzowane (standardized)

• Specyficzne (np. wg wieku)

• Wskaźniki (ratios)

• Procentowe

• Przeżyć (np. 5-letnich)

• Śmiertelności (stosunek umieralności do zachorowalności)

ANALIZA EPIDEMIOLOGICZNA

Standaryzacja współczynników

• Standaryzacja bezpośrednia współczynników - jedną z populacji badanych uznaje się za standardową.

• Standaryzacja pośrednia współczynników - przyjmuje się populację wybraną (np. światową wg Segi).

Standaryzacja usuwa wpływ wieku porównywanych populacji na wielkość współczynników.

Standaryzacja wskaźników przeżyć

• Wskaźniki względne (np. metoda Hakulinena uwzględnia szanse dalszego trwania życia) - umożliwiają porównywanie przeżyć w różnych populacjach.

Czynniki ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe

• Wiek - do 20 r.ż. = 1

40 r.ż. = 10

70 r.ż. = 100

• Płeć: rak piersi M/K 1 : 100

rak krtani M/K 7 : 4

rak przełyku M/K 4 : 0

rak wargi M/K 4 : 0

rak płuca M/K 3 : 7

• Czynniki stylu życia i czynniki środowiskowe

• Wykrywanie i leczenie stanów przedrakowych np. skóry, szyjki macicy, jelita grubego

• Określenie podwyższonego ryzyka, zwłaszcza ryzyka dziedzicznego i działanie profilaktyczne (operacje profilaktyczne).

Zagrożenie nowotworami w zależności od wieku

• Do 20 roku życia liczba zgonów na nowotwory < 10 / 100 000

• W wieku 20 - 40 lat < 100 / 100 000

• Powyżej 65 roku życia > 1000 / 100 000

Choroby nowotworowe - przyczyny zgonów [%]




Ważniejsze chemiczne czynniki rakotwórcze

Czynnik Lokalizacja nowotworu

Aflatoksyny wątroba

Benzen szpik

Eter dwuchlorometylowy płuco

Chrom płuco

Chlorek winylu wątroba, płuco, mózg

Nitrozoaminy przewód pokarmowy

Nikiel płuco, jama nosowa

Ważniejsze fizyczne czynniki rakotwórcze

Czynnik Lokalizacja nowotworu

Promieniowanie jonizujące białaczki, rak tarczycy, rak płuca

Promieniowanie ultrafioletowe rak skóry, czerniak

Azbest międzybłoniak, rak płuca

Upośledzona odporność

• Pierwotna (np. zespoły wrodzone)

• Wtórna (np. AIDS, leki immunosupresyjne)

• Leki immunosupresyjne: 8% roczne ryzyko zachorowania (100 x większe niż w normalnej populacji); dotyczy szczególnie chłoniaków i białaczek

Rak płuca

• Najczęstsza przyczyna zgonów mężczyzn z powodu nowotworów złośliwych.

• Liczba zachorowań rośnie po 45 r.ż. ze szczytem 60 - 70.

• Zapadalność wyższa wśród palących 10-20 - krotnie w porównaniu do niepalących i tym większa im wcześniej rozpoczęto nałogowe palenie, im większa jest liczba wypalanych papierosów i im dłużej trwa nałóg, np. zapadalność (10 pap/dobę) - 0,5/1000 osób/rok a współczynnik zapadalności (40 pap/dobę) - 3/1000 osób/rok.

• Inne czynniki ryzyka: przemysłowe zapylenie atmosfery, azbest, uran, chrom, nikiel w powietrzu, gruźlica (rak w bliźnie).

Rak sutka

• Najczęstszy nowotwór u kobiet

• Postać rodzinna stanowi 5-20 % przypadków

• 6-7 % współistnieje z mutacjami BRCA1 i BRCA2

• Ryzyko wystąpienia nowotworu u nosicielek mutacji 56-87 %

• ¼ przypadków poniżej 30 roku życia

• U co drugiej kobiety rak rozwija się w obu piersiach

• Mutacje w genach BRCA 1/2 wiążą się w częstszym (15-60 %) występowaniem raka jajnika i jelita grubego

Czynniki ryzyka

• Częściej w krajach wysokorozwiniętych

• Co setny chory to mężczyzna

• Częstość znacząco wzrasta po 50 r.ż. i maleje po 80 r.ż.

• Rak piersi u krewnej I stopnia

• Rak piersi w wywiadzie

• Nadwaga

• Leki hormonalne

• Nadmierne spożycie alkoholu

Spożywany pokarm	Wielkość ryzyka	Efekt zdrowotny
Duże spożycie owoców	0,31	Rak płuca
Duże spożycie warzyw	0,37	Rak płuca
„Bierne palenia”	1,19	Rak płuca
Zjedzenie jednego biskwita dzinnie	1,49	Choroby serca
Picie 1-2 szkl. pełnotłustego mleka	1,62	Rak płuca
Duże spożycie tłuszczów nienasyconych	6,14	Rak płuca

Zależność pomiędzy poszczególnymi czynnikami ryzyka a rozwojem poszczególnych typów nowotworów

Czynnik ryzyka	Lokalizacja nowotworu
Dym papierosowy	Płuca, krtań, jama ustna, gardło, przełyk, trzustka, nerka, pęcherz moczowy, szyjka macicy
Dieta wysokokaloryczna	Wszystkie lokalizacje
Tłuszcz w diecie	Gruczoł krokowy, jelito grube, macica, sutek
Alkohol	Jama ustna, gardło, przełyk, wątroba
Estrogeny	Wątroba, macica, sutek
Azbest	Płuca, opłucna

Badania i analizy oparte na danych z rejestrów nowotworowych

• Analiza trendów czasowych zachorowań i zgonów

• Badanie geograficzne

• Prognozowanie

• Ocena jakości badań przesiewowych

• Szacowanie 5-letnich przeżyć

• Badania kliniczne

• Badania kohortowe (retrospektywne, prospektywne).

Przeżycia 5 - letnie na Dolnym Śląsku w 2003

We wszystkich umiejscowieniach nowotworów chorych z Wrocławia z lat 1992 - 1995 pięć lat od czasu rozpoznania nowotworu przeżyło 28% mężczyzn (1.387 spośród 4.945 chorych) i 42% kobiet (2.116 spośród 5.025).

Porównując te dane z wynikami dla chorych z lat 1988-1991 stwierdzamy u obu płci zwiększenie przeżyć pięcioletnich o 5,2% a zdanych z tal 1992-1995 o ponad 2%.

Od lat osiemdziesiątych obserwujemy stałą poprawę wyleczalności wśród analizowanych umiejscowień w nowotworach krtani, gruczołu krokowego i jądra u mężczyzn, piersi i pęcherza moczowego u kobiet oraz czerniaka złośliwego i nerki u obu płci.

Pogorszyła się natomiast wyleczalność raka szyjki macicy wśród kobiet.

PROFILAKTYKA

• Profilaktyka pierwotna - są to działania mające na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania a więc zmniejszenie wpływu czynników ryzyka.

• Profilaktyka wtórna - są to działania mające na celu wcześniejsze wykrycie choroby (nowotworu) niż ujawni się ona w sposób naturalny.

Rodzaje profilaktyki wtórnej:

• Rutynowe wykrywanie nowotworów przez pacjentów i służbę zdrowia.

• Specjalnie organizowane programy (np. badania przesiewowe).

Profilaktyka pierwotna nowotworów

Nowotwór (umiejscowienie)	Profilaktyka pierwotna
Płuco	Zwalczanie palenia tytoniu; niskie spożycie tłuszczu
Krtań	Zwalczanie palenia tytoniu
Skóra	Ograniczenie działania promieni ultrafioletowych, wykrywanie i leczenie stanów przed nowotworowych
Szyjka macicy	Wykrywanie stanów przed nowotworowych, szczepionki
Pierś	Ograniczenie spożycia mocnego alkoholu, tłuszczów zwierzęcych; ocena ryzyka dziedzicznego.

5 - letnie przeżycie wg stopnia zaawansowania

Stopień zaawansowania	Stadium	Odsetek przeżyć 5 - letnich
0	Przedinwazyjne	100
I	Miejscowe	75
II	Loko - regionalne wczesne	50
III	Loko- - regionalne późne	25
IV	Uogólnione	5

Korzyści wczesnego wykrywania

• Ekonomiczne

• Niskie koszty przedłużenia 1 roku życia

• Leczenie zaawansowanych przypadków jest co najmniej 7 razy droższe niż wykrycie i leczenie wczesnych stopni zaawansowania

• Ludzkie

• Wczesne wykrycie raka najbardziej zwiększa szanse na wyleczenie

• Leczenie wczesnych postaci nie daje dużych objawów ubocznych

• Społeczne

• Kontynuowanie pracy zawodowej

• Niepotrzebne renty

• Prostsza rehabilitacja

• Kobieta nadal pełni swoją rolę w rodzinie

Profilaktyka trzeciorzędowa nowotworów

• Prawidłowe ustalenie rozpoznania

• Prawidłowe zaplanowanie leczenia

• Leczenie wielodyscyplinarne (skojarzone)

• Badania kontrolne (profilaktyka nawrotów choroby)

• Leczenia nawrotów choroby

• Leczenie wspomagające




Nie pal tytoniu. Jeśli palisz - rzuć. Jeśli nie uda Ci się rzucić, nie pal w obecności niepalących.

Szacuje się, że 25-30% wszystkich zgonów z powodu choroby nowotworowej w krajach rozwiniętych ma związek z paleniem tytoniu.

Nowotwory tytoniozależne to głównie:

• Rak płuc

• Rak przełyku, gardła, jamy ustnej

• Rak pęcherza moczowego

• Rak trzustki

• Rak krtani

Rodzaj wypitego alkoholu nie ma znaczenia - głównym czynnikiem zwiększonego ryzyka jest ilość spożywanego etanolu!

• Picie alkoholu zwiększa ryzyko nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego u osób niepalących.

• Picie wraz z paleniem tytoniu znacząco podwyższa ryzyko zachorowania na te nowotwory, a każdy z tych czynników potęguje działanie drugiego.

Szacuje się że w Europie Zachodniej otyłość jest powodem około:

• 11% raków okrężnicy

• 9% raków sutka

• 39% raków trzonu macicy

• 37% gruczolaków przełyku

• 25% raków nerki

• 24% raków pęcherza

Styl życia - dieta: „pożywienie onkogenne”

• Dieta oparta o potrawy wędzone, peklowane, konserwowane sprzyja zachorowaniom na raka żołądka i raka przełyku.

• Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce (sposób przygotowania pokarmu jest też ważny) i wysokokaloryczna sprzyja zachorowaniom na raka jelita grubego, raka prostaty i raka piersi.

• Dieta z dużą zawartością czerwonego mięsa sprzyja zachorowaniu na raka jelita grubego.

Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców

Szereg badań epidemiologicznych wskazuje, że spożycie dużych ilości warzyw i owoców zmniejsza ryzyko zachorowań zwłaszcza na raka: żołądka, okrężnicy, odbytnicy, trzustki.

Jakie?

Brokuły kalafior sałata winogrona brzoskwinia

Marchew czosnek buraczki pomarańcza banany

Por cykoria kiwi

Papryka cebula gruszka

Kapusta pomidor grapefruit

W latach 1960-1990 podwoiła się częstość zachorowań, spowodowana wzrostem ekspozycji na promienie słoneczne.

• Bardzo silnym czynnikiem ryzyka zachorowania jest obecność dużej liczby znamion barwnikowych na skórze;

• Liczba znamion jest uwarunkowana genetycznie, natomiast narażenie na promienie słoneczne ma udział dodatkowy;

• Podczas lata umiejętnie się opalać, a najlepiej unikać słońca od godz. 11 do 15.

Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne:

Wyniki badań wskazują, że regularne ćwiczenia fizyczne mają związek z obniżeniem ryzyka :

zachorowań na:

• Raka okrężnicy

• Raka sutka

• Raka macicy

• Stercza

Ściśle stosuj przepisy regulujące postępowanie zapobiegające ekspozycji na karcynogeny. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej

Ekspozycja środowiskowa:

Czynniki rakotwórcze

• Zanieczyszczenia powietrza i wody pitnej

• Bierne palenie

• Substancje chemiczne emitowane przez przemysł

• Skażenia pożywienia (pestycydy, estrogeny czy dioksyny)

Ekspozycja zawodowa:

• To narażenie na czynniki wywołując e wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór, związany z wykonywanym zawodem.

• Najczęściej występujące nowotwory:

• Płuc,

• Jama nosowa,

• Skóra

• Pęcherz moczowy.


Rak wątroby


W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok. 30 000 nowych przypadków.


Przyczyną są przewlekłe zakażenia wirusem wątroby typu B (WZW B) oraz C (WZW C).

Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B.


Rak szyjki macicy


W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok. 25 000 nowych przypadków.

W 99% materiałów z biopsji raka szyjki macicy na świecie wykrywa się kilkanaście typów HPV;


HPV (16, 18, 31, 33, 45)

Szczepienie szczepionką ma na celu zabezpieczenie przed chorobami wywoływanymi przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 6, 11, 16 i 18.

Badania przesiewowe i profilaktyczne:

• Kobiety po 25 roku życia powinny poddać się badaniom przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy.

• Kobiety powyżej 50 roku życia powinny poddać się badaniom przesiewowym w kierunku raka sutka.

• Kobiety i mężczyźnie po 50 roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego i odbytnicy.

Europejski Kodeks Walki z Rakiem

16 czerwca 2003r. Dr Burns ogłosił ostateczną wersję

• Nie pal, jeśli palisz, zaprzestań. Jeśli nie zaprzestaniesz, nie pal w obecności niepalących.

• Unikaj otyłości.

• Podejmij codzienną aktywność fizyczną.

• Zwiększ ilość spożywanych warzyw i owoców, najlepiej jedz je pięć razy dziennie. Ogranicz ilość spożywanych tłuszczów zwierzęcych.

• Jeśli pijesz alkohol, ogranicz picie do dwóch drinków jak jesteś m mężczyzną lub do jednego - jeśli jesteś kobietą.

• Unikaj nadmiernego opalania, jest to specjalnie ważne u dzieci i osób starszych. Dla niektórych, którzy mają tendencję do opalania - specjalne zasady zapobiegawcze powinny być podjęte.

• Stosuj dokładne zasady dotyczące zapobiegania przed ekspansją na jakiekolwiek substancje powodujące raka.

• Kobiety począwszy od 25 r.ż. powinny uczestniczyć w skryningu raka szyjki macicy, który powinien być prowadzony wg europejskich zaleceń dotyczących zachowania kontroli jakości w skryningu raka szyjki macicy.

• Kobiety, począwszy od 50 r.ż. powinny uczestniczyć w skryningu raka piersi, który powinien spełniać europejskie zalecenia dotyczące zapewnienia jakości w skryningu raka piersi.

• Mężczyźni i kobiety począwszy od 50 r.ż. powinni uczestniczyć w sktyningu raka jelita grubego, który powinien być prowadzony zgodnie z zaleceniami zapewniającymi jakość działań.
  uczestnicz w programach szczepień przeciw wirusom zapalenia wątroby typu B.

Źródła danych o nowotworach

• ZGONY - Akt zgonu (100% przypadków)

• ZACHOROWANIA - Karta Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego (90% przypadków)


Wojewódzki Rejestr Nowotworów

(16 rejestrów, 1 w każdym województwie)



Krajowy Rejestr Nowotworów

GUS

Źródła informacji o substancjach rakotwórczych:

• Karty informacyjne

• Monografie pt. „substancje rakotwórcze w środowisku pracy”

• Monografie pt. „Kryteria zdrowotne środowiska” (Environmental Health Criteria)

Wydawane przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi.

Faza przerzutów

Faza miejscowa

PROGRESJA

PROMOCJA

INICJACJA

---