WYKŁAD IX
10.12.2009
17.12.2009
Temat: Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy.
Wzrost gospodarczy a zmiany wolumenu obrotów handlowych z zagranicą.
Wpływ wzrostu gospodarczego na wolumen zagranicznych obrotów handlowych danego kraju zależy od tego czy i jak będzie się zmieniała struktura produkcji w tym kraju. Wyodrębniamy dwa rodzaje wzrostu gospodarczego:
wzrost zrównoważony, w którym możliwości produkcyjne w zakresie poszczególnych kategorii dóbr (np. eksportowanych oraz konkurencyjnych z importem) zwiększają się w jednakowym stopniu.
wzrost niezrównoważony gdzie możliwości produkcyjne w zakresie poszczególnych kategorii dóbr zwiększają się w niejednakowym stopniu, tzn. wzrost jest ukierunkowany albo na dobra eksportowane albo na dobra konkurujące z importem (np. w wyniku działalności rządu).
Wzrost gospodarczy a zmiany wolumenu handlu.
W zależności od tego czy wzrost gospodarczy zwiększa możliwości produkcyjne przede wszystkim dóbr eksportowych czy dóbr konkurujących z importem może on w dwojaki sposób wpływać na handel:
może sprzyjać wzrostowi obrotów handlowych z zagranicą. Dotyczy to wzrostu zrównoważonego oraz niezrównoważonego - ukierunkowanego na produkcję dóbr eksportowanych. W takich przypadkach mówimy o wzroście pobudzającym eksport.
Może nie sprzyjać wzrostowi obrotów handlowych z zagranicą. Dotyczy to wzrostu niezrównoważonego - ukierunkowanego na produkcję dóbr konkurujących z importem. W takich przypadkach mówimy o wzroście ograniczającym import.
Wzrost gospodarczy a zmiany terms of trade (przypadek kraju dużego ekonomicznie)
W tym przypadku są możliwe dwie sytuacje:
przy wzroście gospodarczym ograniczającym import kraje może poprawić swoje TOT z resztą świata, ponieważ ograniczenie importu (spadek popytu światowego) przyczyni się do spadku cen na towary kupowane przez ten kraj. Przy innych czynnikach niezmienionych kraj odniesie dwojakiego rodzaju korzyści z tytułu wzrostu gospodarczego i z tytułu poprawy TOT.
przy wzroście gospodarczym pobudzającym eksport może natomiast dojść do pogorszenia się TOT dużego kraju, ponieważ wzrost jego eksportu (wzrost podaży światowej) doprowadzi do spadku cen światowych na towary eksportowane. Przy innych czynnikach niezmienionych kraj skorzysta na wzroście gospodarczym, ale straci z powodu pogorszenia się TOT.
Wzrost gospodarczy a zmiany TOT: przypadek wzrostu zubożającego.
Wzrost zubożający to wzrost gospodarczy, który prowadzi do pogorszenia dobrobyt kraju lub regionu. Wystąpi wówczas, kiedy straty z tytułu pogorszenia się TOT będą tak duże, że przewyższą korzyści z tytułu wzrostu gospodarczego.
Wzrost zubożający może wystąpić w przypadku krajów rozwijających się, które:
specjalizują się w produkcji i eksporcie określonego surowca
mają znaczący udział w światowym rynku tego surowca
mają znaczący udział wpływów z eksportu tego surowca w dochodzie narodowym.
Zmiany zasobów czynników produkcji i ich wpływ na obroty handlowe z zagranicą.
Przyrost zasobów czynników produkcji jest, obok postępu technicznego istotnym źródłem wzrostu gospodarczego.
W każdym przypadku wzrostu zasobów następuje zmiana możliwości produkcyjnych danego kraju. Istotę zależności między wzrostem zasobów a produkcją (i pośrednio handlem zagranicznym) przedstawia twierdzenie T.M. Rybczyńskiego.
Przyjmując założenia modelu H-O, Rybczyński twierdzi, że w małym kraju (a więc w warunkach niezmienionych relacji cen światowych), wzrost zasobów wyłącznie jednego czynnika produkcji, przy niezmienionym poziomie drugiego, prowadzi do wzrostu produkcji dobra intensywnie zużywającego czynnika, którego zasoby powiększają się oraz do zmniejszenia produkcji dobra intensywnie zużywającego czynnik produkcji, którego zasoby nie zmieniają się.
Twierdzenie Rybczyńskiego zastosowane do wzrostu zasobów surowca.
Skokowy wzrost zasobów naturalnych przy nie zmiennych lub wolno rosnących pozostałych zasobach (kapitału i pracy) sprawia, że szybko zwiększające się wydobycie surowca (wzrost przemysłu wydobywczego)wysysa kapitał i pracę z innych zastosowań. W rezultacie wzrostowi wydobycie i eksportu surowca może towarzyszyć zastój w przemyśle przetwórczym. Taką sytuację określa się mianem choroby holenderskiej.
1