Rozpocząłem omawianie zapalenia poprzednim razem były scharakteryzowane, podstawowe typy zapalenia było też podkreślone, że istotą zapalenia jest to że dochodzi do zmiany przepuszczalności naczyń krwionośnych co umożliwia, powstawanie wysięku, a więc gromadzenie się płynu poza naczyniami o szczególnych właściwościach bo zawierającego duże ilości białka w przeciwieństwie do sytuacji, w której płyn wydostaje się z naczyń bez zmiany przepuszczalności i w tedy jest mowa o przesiękaniu. Była też mowa o tym, że z kolei dla zapalenia charakterystyczne jest iż możliwe jest wychodzenie komórek poza naczynia, w przypadku zapalenia ostrego bo to o zapaleniu ostrym naprzód się mówi są to przede wszystkim komórki zdolne do fagocytozy, a więc są to głównie neutrofile monocyty i eozynofile też są wstanie wywędrowywać. W niektórych zapaleniach o czym będzie później mowa to one przede wszystkim przeważają w nacieku komórkowym w zapaleniach. Ale teraz będzie trzeba troszkę sprawę uporządkować, zapalenie z powodów dydaktycznych by łatwiej było omawiać sam proces można wyróżnić: fazę naczyniową i fazę komórkową zapalenia, przez fazę naczyniową rozumie się zmiany w naczyniach umożliwiające powstawanie wysięku i wywędrowywanie leukocytów od razu należy podkreślić też, zwrócić na to uwagę, że mówiąc o naczyniach mamy na myśli mikrokrążenie , istotą zapalenia jest to, że owe zmiany pojawiają się na poziomie tętniczek przedwłośniczkowych, naczyń włosowatych i żyłek zawłośniczkowych, to właśnie ta część mikrokrążenia ulega zmianom w przebiegu zapalenia. Przedstawiając porządek zdarzeń zwróćmy uwagę na to ze w I fazie zapalenia zaraz po zadziałaniu bodźca uszkadzającego, dochodzi do krótkotrwałego, przejściowego skurczu arterior. Ten skurcz arterior trwa dosłownie kilka sekund i ma charakter odruchu nerwowego żeby przybliżyć to państwu, to zwróćmy uwagę na sytuację którą sami obserwujemy: jeśli się skaleczymy i jest to drobne skaleczenie to przez kilka sekund nie ma wypływu krwi, ten wypływ krwi pojawia się dopiero po pewnym krótkim czasie. Po pewnym krótkotrwałym skurczu naczyń dochodzi do ich rozszerzenia, najpierw rozszerzeniu ulegają arteriole później ma miejsce otwarcie większej sieci naczyń włosowatych w okolicy gdzie doszło do uszkodzenia co z kolei przyczynia się do zwiększenia napływu krwi objawiającego się zaczerwienieniem oraz podwyższeniem temperatury tego miejsca uszkodzenia gdzie będzie rozwijało się zapalenie. W kolejnej fazie następuje zwolnienie przepływu krwi, a to dlatego że jednocześnie ma miejsce zmiana przepuszczalności naczyń włosowatych co prowadzi do miejscowego zagęszczenia krwi, płyn wychodzi poza naczynie oraz wychodzenia białek(przedostawania ) się poza łożysko naczyń. Dochodzi więc miejscowo do zagęszczenia erytrocytów, w miejscach objętego zapaleniem i do zwiększenia tym samym lepkości krwi i zwiększenia oporu przepływu krwi. To z kolei objawia się nadmiernym wypełnieniem i rozszerzeniem naczyń z nagromadzonymi w nich erytrocytami. Zanim jednak dojdzie do całkowitego niemal wstrzymania przepływu krwi w naczyniach- tych mikrokrążenia, zmienia się charakter strumienia krwi. W stanie fizjologicznym w drobnych naczyniach krwionośnych elementy morfotyczne krwi płyną środkiem strumienia krwi przy okolicy śródbłonka, tuż przy śródbłonku naczyniowym płynie niemal pozbawionych elementów komórkowych osocze wówczas gdy dochodzi do miejscowego zagęszczenia krwi ten strumień krwi ulega zmianie, umożliwiony jest wtedy przepływ elementów morfotycznych tuż przy śródbłonku naczyniowym, a więc spychanie krwinek ale przede wszystkim leukocytów na brzegi strumienia krwi co stwarza możliwość kontaktowania się bezpośredniego zetknięcia się śródbłonka naczyniowego z leukocytami ma miejsce zjawisko zwane marginacją -pod tym terminem marginacja rozumiemy zepchnięcie leukocytów na brzegi strumienia krwi i umocnienie tym samym kontaktu między leukocytami a śródbłonkiem naczyniowym. Ten proces marginacji poprzedza kolejny etap, w którym leukocyty zaczną przylegać do śródbłonka naczyniowego co z kolei poprzedza kolejny etap, w którym przylegające do śródbłonka naczyniowego leukocyty zaczną wydostawać się pomiędzy komórkami śródbłonka naczyniowego poza naczynia i ochoczo zmierzać do ogniska zapalenia. Tam mają do spełnienia ważne funkcje, przede wszystkim w odniesieniu do neutrofilów, będą fagocytowały to co trzeba w ognisku zapalenia ale o tej fazie zapalenia o szczegółach odnoszących się do możliwości przylegania leukocytów do śródbłonka naczyniowego o ich wychodzeniu i o tym co kieruje ich ruchem będzie mowa w czasie ćwiczeń (faza komórkowa). Teraz będzie mowa o oddziaływaniu mediatorów zapalenia ale wcześniej powiedzmy jakie mechanizmy , co się dzieje z naczyniami mikrokrążenia, że możliwe jest wychodzenie dużej ilości płynu, wydostawanie się białek osocza oraz również leukocytów poza naczynia krwionośne. To zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych mikrokrążenia może być wynikiem działania kilku mechanizmów. Pierwszy z nich chyba najważniejszy bo ciężko mówić o tym gdyż każdy jest bardzo istotny ma związek ze skurczem komórek śródbłonka naczyniowego, niektóre mediatory zapalenia doprowadzają do skurczu śródbłonka naczyniowego co sprawia że pojawiają się miedzy tymi komórkami szpary, luki przez które to szpary mogą wydostawać się nie tylko płyn ale również wielkocząsteczkowe białka przez które mogą wydostawać się też leukocyty. Główny mechanizm - naczynie włosowate zbudowane jest z komórek śródbłonka naczyniowego które przylegają do siebie i te komórki śródbłonka leżą na błonie podstawnej i wtedy komórki śródbłonka naczyniowego ulegną skurczowi te miejsca przylegania, styku między tymi komórkami się rozszerzają i powstają szpary między nimi co z kolei umożliwia wydostanie się dużej ilości płynu i komórek. W ten sposób dochodzi do zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych w następstwie działania takich mediatorów zapalenia jak: histamina bradykinina i leukotrieny oraz inne mediatory o których będzie później mowa, działanie tych mediatorów jest stosunkowo krótkotrwałe tzn. na krótki czas one zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych i to działanie dotyczy przede wszystkim żył zawłośniczkowych. W żyłach czy żyłkach zawłośniczkowych znajduje się bowiem receptory dla tych mediatorów czyli: histaminy bradykininy leukotrienów ale zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych może być również następstwem zmian w cytoszkielecie komórek śródbłonka, które to zmiany w cytoszkielecie również doprowadzają do tego że przestają się one ściśle stykać między sobą. W następstwie czego powstają szpary między nimi doprowadzenie do zmian w cytoszkielecie śródbłonka naczyniowego zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych takie mediatory jak interleukina I, czynnik martwicy nowotworów(TNF ) i interferon gamma. To działanie ujawnia się w ognisku zapalnym po kilkugodzinnym (4-6 h) od rozpoczęcia procesu zapalnego i utrzymuje się dobę a czasami i dłużej. Tak więc w pierwszej fazie zapalenia ostrego za zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych odpowiedzialne są przede wszystkim histamina i bradykinina czy leukotrieny, a później inne mechanizmy czy inne mediatory zapalenia. Zmiana w przepuszczalności naczyń krwionośnych może być, często tak bywa, następstwem bezpośredniego uszkodzenia komórek śródbłonka naczyniowego doprowadzającego do jego martwicy, złuszczenia takie zmiany pojawiają się np. w oparzeniach czy w następstwie oddziaływania toksyn bakteryjnych. Oparzenia i czynniki mechaniczne bezpośrednio mogą doprowadzać do uszkodzenia śródbłonka naczyniowego i utracie szczelności naczyń krwionośnych i wychodzeniu płynu i białek z komórki rzecz prosta w tym przypadku gdy zwiększenie przepuszczalności naczyń jest skutkiem martwicy niszczenia komórek śródbłonka naczyniowego w jednakowym stopniu dotyczy to zarówno tętniczek przedwłosowatych jak i naczyń włosowatych jak i żyłek pozawłosowatych. Zwiększenie przepuszczalności naczyń tą drogą utrzymuje się dopóty dopóki nie dojdzie do powstania w uszkodzonym naczyniu skrzepliny zatrzymującej przepływ krwi podczas gdy dochodzi do naprawy śródbłonka naczyniowego. Wspominałem już przy okazji że wysoka temp, promienie rentgenowskie czy UV doprowadzają do zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych dopiero po kilku godzinach a to dlatego, że indukują one zniszczenie komórek śródbłonka naczyniowego, ale drogą apoptozy i dlatego po kilku godzinach ujawnia się efekt tego działania. Szczególną postacią uszkodzenia śródbłonka naczyniowego doprowadzającego do zwiększenia przepuszczalności jest uszkodzenie nazywane uszkodzeniem leukocytoplastycznym, a więc uszkodzenie wywołane przez leukocyty przede wszystkim wywołane przez neutrofile. Są sytuacje w której leukocyty, neutrofile przede wszystkim mogą uszkadzać śródbłonek naczyniowy doprowadzając do rozwoju zapalenia. Zdarza się to wówczas gdy w śródbłonku naczyniowym osadzają się kompleksy antygen-przeciwciało w niektórych chorobach to się zdarza np. wybrocznica końska, która jest spowodowana zarażeniem paciorkowcem z rodziny Streptococcus. Powstają duże ilości kompleksów immunologicznych, a więc kompleksów przeciwciało antygen w tym wypadku przeciwciała przeciwko Streptococcus, który bytuje w organizmie te bardzo duże ilości kompleksów immunologicznych mają skłonność do przylegania do śródbłonka naczyniowego, osadzają się na śródbłonku naczyniowym niemal wszystkich naczyń w tym również naczyń włosowatych skóry. Taka obecność kompleksów immunologicznych jest wyzwaniem dla komórek fagocytujących czyli- neutrofile- ich rola sens życia tu zniszczyć sfagocytować te kompleksy. Żeby neutrofil zniszczył jakiś kompleks musi go najpierw pożreć- wprowadzić do swojej cytoplazmy a ten kompleks przylega i przylega i nie da rady go „pogryźć”. Takie neutrofile próbują zniszczyć te kompleksy w inny sposób, mówi się o tym nawet, ze są to sfrustrowane neutrofile, które wyrzucają na zewnątrz zawartość swoich lizosomów usiłując strawić te kompleksy których nie zdołały sfagocytować i niszczą te kompleksy ale przy okazji „uszkadzają” śródbłonek naczyniowy doprowadzając do zwiększenia przepuszczalności naczyń co klinicznie objawia się przebiegową wybrocznicą koni, obrzękiem skóry. Był to przykład innego mechanizmu od poprzednich, który doprowadzał do zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych stając się przyczyną zapaleń. Wreszcie istnieje inna sytuacja, w której występuje zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych, która dotyczy regenerujących naczyń włosowatych no bo śródbłonek naczyń włosowatych ma zdolność do regeneracji. Ze zjawiskiem regeneracji naczyń włosowatych mamy do czynienia, w przebiegu gojenia się ran o czym będzie mowa później. W gojeniu się drogą ziarninowania będzie później mowa o tym, dochodzi do wypełnienia ubytku tkanki gdy nie ma możliwości regeneracji przez tzw. ziarninę . Pod tym terminem ziarnina rozumie się pączkujące , regenerujące naczynia włosowate otoczone fibroblastem. I te regenerujące odradzające się naczynia włosowate charakteryzują się dużą przepuszczalnością, w tkankach ziarnina jest zawsze bardzo wilgotna jest nasączona wysiękiem a to dlatego że zanim naczynia te regenerujące dojrzeją to jest możliwość wychodzenia, przechodzenia wysięku , później te połączenia w miejscach styku między komórkami śródbłonka ulegają uszkodzeniu i to są podstawowe mechanizmy, sytuacje w których ma miejsce wydostawanie się płynu, wysięku poza naczynia włosowate.
Teraz będzie mowa o chemicznych mediatorach zapalenia bowiem te czynniki wywołujące zapalenie doprowadzają do jego rozwoju poprzez to ze uwalniają lub tez doprowadzają do powstania chemicznych mediatorów zapalenia. Mediatory zapalenia dzieli się na: mediatory pochodzenia komórkowego oraz mediatory pochodzenia osoczowego. Mediatory zapalenia pochodzenia komórkowego z kolei można podzielić na te które stale znajdują się w określonych komórkach i zawarte są w ich ziarnistościach. Bodźce wywołujące zapalenie doprowadzają do degranulacji tych ziarnistości i uwolnienia tych mediatorów tymi mediatorami komórkowymi, które stale znajdują się w niektórych komórkach uwalnianymi w następstwie degranulacji komórek są: histamina, serotonina oraz enzym lizosomalny. Histamina znajduje się przede wszystkim w ziarnistościach komórek tucznych, bazofilach oraz płytkach krwi. Serotonina zgromadzona przede wszystkim w ziarnistościahc płytek krwi i enzymy lizosomalne- znajdują się we wszystkich komórkach ale przede wszystkim komórkach obdarzonych zdolnościami fagocytozy- neutrofilach i makrofagach. Ale niektóre mediatory zapalenia, te komórkowe nowo syntetyzowane przez atakowane komórki do tych syntetyzowanych de novo wtedy gdy na te komórki działa odpowiedni bodziec należą przede wszystkim prostaglandyny i leukotrieny syntetyzowane przez wszystkie leukocyty, płytki krwi oraz komórki śródbłonka naczyniowego do tych mediatorem pochodzenia komórkowego syntetyzowanym gdy jest taka potrzeba należy czynnik aktywujący płytki krwi które są wstanie syntetyzować wszystkie leukocyty i komórki śródbłonka naczyniowego. Rzecz prosta nowo syntetyzowane, nowopowstające są również wolne rodniki tlenowe- aktywne postacie tlenu- mogące być pro wytwarzane przez wszystkie leukocyty, makrofagi z kolei są wstanie syntetyzować ważne mediatory zapalenia, którym jest tlenek azotu i mediatorami zapalenia mogą być również cytokiny syntetyzowane przede wszystkim przez limfocyty makrofagi choć również przez komórki śródbłonka naczyniowego. Mediatorami zapalenia innego pochodzenia są mediatory osoczowe rzecz prosta mają charakter białkowy i jako takie są one włączane, ich prekursory są syntetyzowane w wątrobie i uwalniane do osocza. Tymi mediatorami osoczowymi podstawowymi głównymi są: czynnik12 układu krzepnięcia krwi czyli Hagemmana, które po aktywacji uruchamia kininogenezę i doprowadza do powstania bradykininy oraz rzecz prosta zapoczątkowuje układ krzepnięcia doprowadza do krzepnięcia krwi do pobudzenia fibrynolizy co jest również ważne dla zapalenia. Wreszcie osoczowymi mediatorami zapalenia są produkty aktywacji dopełniacza, a przede wszystkim najważniejsze z nich i fragmenty C3A i C5A, dopełniacza zwane anafilatoksyną, fragment C3B dopełniacza o właściwościach dooksjoidacji oraz rzecz prosta kompleks atakujący błony czyli kompleks składników dopełniacza od C5B do C9. (Przerwa)
Nie można zapomnieć o pierwszych mediatorach owych aminach naczyniowo-czynnych czyli o mediatorach pochodzenia komórkowego którymi są przede wszystkim histamina i serotonina. Było już powiedziane przy pokazywaniu schematu, że najważniejszym źródłem histaminy są obecna w tkance łącznej przede wszystkim zgromadzone w okolicy naczyń krwionośnych komórki tuczne. Źródłem histaminy mogą być również komórki zasadochłonne krwi - bazofile. Źródłem histaminy o czym była też mowa są też płytki krwi. Zgromadzona w ziarnistościach tych komórek histamina jest uwalniana po degranulacji pod wpływem bardzo różnych czynników. Do degranulacji bazofilów i komórek tucznych może dochodzić wskutek oddziaływania czynników natury fizycznej - uraz mechaniczny, działanie wysokiej i niskiej temperatury. Są przecież bywają przyczyną zapalenia. Dlaczego użądlenie przez np. pszczołę warg lub powiek wywołuje tak znaczny obrzęk? Otóż jad owadów błonkoskrzydłych doprowadza również do degranulacji komórek tucznych. Do degranulacji kom. tucznych dochodzi też w następstwie zjawisk immunologicznych, cechą charakterystyczną dla nadwrażliwości wczesnej jest wytwarzanie przeciwciał klasy IgE. Jeżeli ktoś uczulił się na jakiś czynnik środowiskowy oznacza że doszło do wytwarzania przeciwciał klasy IgE przeciwko temu alergenowi. Przeciwciała IgE mają tę właściwość, że spłaszczają komórki tuczne, ponieważ na kom. tucznych znajdują się receptory dla fragmentu Fc IgE. Osobnik niezgodny ma więc opłaszczone przez przeciwciała wszystkie komórki tuczne. Kolejna ekspozycja na działanie i kontakt z alergenem doprowadza do że owe przeciwciała na komórkach tucznych wiążą receptor na który się człowiek uczulił i dochodzi w następstwie do degranulacji kom tucznych co prowadzi do charakterystycznych objawów uczulenia np. dochodzi do rozwoju zapalenia błony śluzowej. Dolegliwość dokuczliwa, ale wcale niegroźna ma związek właśnie ze zwiększoną przepuszczalnością naczyń krwionośnych w błonach śluzowych w następstwie oddziaływania histaminy uwolnionej przez kom. tuczne w błonach śluzowych znajdujące się. Ale do degranulacji kom. tucznych mogą również prowadzić czynniki uwalniane przez leukocyty, przez neutrofile one uwalniają do otoczenia swoje enzymy lizosomalne, mogą przyczyniać się do degranulacji kom. tucznych. Do degranuacji komórek tucznych prowadzą również neuropeptydy takie jak np: substancja P (odpowiedzialna m.in. za odczuwanie bólu)oraz niektóre cytokiny jak Interleukina I czy interleukinans.
Histamina prowadzi do rozszerzenia arterior i zwiększenia przepuszczalności przede wszystkim żyłek zawłośniczkowych. Histamina jest głównym mediatorem wczesnej fazy zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych przez doprowadzenie do skurczu komórek śródbłonka naczyniowego to powoduje zwiększenie szpar miedzy tymi komórkami. Kolejnym mediatorem zaliczanym do amin naczyniowo zwężających jest serotonina, czyli 5-hydroksytryptamina, czasami zapisywana jako 5HT, która ma działanie podobne do histaminy. Znajduje się ona w kom. tucznych a przede wszystkim w płytkach krwi. Uwalnianie serotoniny z komórek tucznych zachodzi pod wpływem ............. czynników które doprowadzają do uwalniania histaminy. Uwalnianie serotoniny i histaminy z płytek krwi jest pobudzane wówczas gdy dochodzi do agregacji płytek krwi po kontakcie z kolagenem trombiną i fosforanem adenozyny bądź przy kontaktowaniu się z kompleksami antygen przeciwciało. Agregacja płytek krwi może również zachodzić pod wpływem działania czynnika agregującego płytki krwi - czynnik PAF który jest syntetyzowany de novo w czasie degranulacji kom. tucznych. Równie ważnymi mediatorami zapaleń są te które powstają pod wpływem czynnika aktywnego Hagemana, który to czynnik Hageman czyli czynnik XII ukł krzepnięcia uruchamia proces kininogenezy zapoczątkowuje drogę wewnętrzną układu krzepnięcia przyczynia się również do zapoczątkowania procesu fibrynolizy. Układ kinin doprowadza do powstania naczyniowo czynnych peptydów zbioru osoczowego nazywanego kininogenami. Pod wpływem swoistej proteazy nazywanej kalikreiną w wyniku jej działania dochodzi do powstania peptydu bradykininy która ma silne właściwości zwiększania przepuszczalności naczyń krwionośnych. Bradykinina wywołuje skurcz mięśni gładkich rozszerza naczynia i jest ważnym mediatorem odpowiedzialnym za odczuwanie bólu. Przebieg kaskady prowadzącej do powstania kinin jest zapoczątkowany przez aktywację czynnika XII układu krzepnięcia (Hagemona) . Do aktywacji czynnika Hagemona nazywanego też czynnikiem kontaktu dochodzi gdy ma miejsce zetknięcie się nieaktywnego……. czynnika XII z powierzchniami obdarzonymi ujemnym ładunkiem elektrycznym. Taką powierzchnią jest przede wszystkim kolagen lub błona podstawna śródbłonka naczyniowego. Wtedy gdy naczynia są nieuszkodzone wtedy gdy powierzchnia tych naczyń od strony śródbłonka naczyniowego jest idealnie gładka czynnik Hagemana pozostaje w postaci nieaktywnej wtedy gdy w następstwie uszkodzenia śródbłonka naczyniowego zostaje odsłonięta błona podstawna gdy odsłonięty jest kolagen czynnik XII ulega aktywacji przekształcany jest do aktywnej postaci nazywanej czynnikiem XIIa układu krzepnięcia który to czynnik aktywowany czynnikiem……. przekształca osoczową prekalikreinę do jej postaci aktywnej o aktywności proteolitycznej do enzymu tzw. kalikreiny. Kalikreina z kolei rozszczepia osoczową glikoproteinę wielkocząsteczkowy kininogen do bradykininy. Wielkocząsteczkowy kininogen jest ponadto kofaktorem lub katalizatorem w aktywacji czynnika Hagemana działa odwrotnie. Powstanie bradykininy jest krótkotrwałe gdyż jest ona wkrótce po powstaniu rozkładana przez kininazy. Ważne jest to że osoczowa kalikreina jest silnym aktywatorem czynnika Hagemana nasilając reakcję rozpoczętą przez pierwotny bodziec zapoczątkowujący jego aktywację. Kalikreina ma również właściwości hemotaktyczne a więc ukierunkowujące ruch komórek wywędrowujących z naczyń krwionośnych i pośrednio przyczynia się do przekształcenia czynnika V układu dopełniacza do czynnika Va układu dopełnaicza.
Schemat: Osoczowy czynnik Hagemana ulega aktywacji przekształceniu do swojej postaci czynnej czynnika XIIa wówczas gdy zetknie się on z kolagenem lub błonami podstawnymi śródbłonka naczyniowego. Do aktywacji czynnika Hagemana może doprowadzać też jego kontaktowanie się z aktywowanymi płytkami krwi. Aktywowany czynnik Hagemana zapoczątkowuje kaskadę powstawania, czynnik XIIa oddziaływuje na prekalikreinę doprowadzając do powstania kalikreiny. Kalikreina ma aktywność enzymatyczną oddziaływując na HMVK czyli wielkocząsteczkowy kininogen doprowadzając do powstania bradykininy. Z kolei powstała kalikreina oddziaływuje zwrotnie nasilając powstawanie aktywację czynnika Hagemana. Wielkocząteczkowy kininogen jest kofaktorem przekształcenia czynnika XII do czynnika XIIa. Aktywowany czynnik Hagemana pośrednio przyczynia się również do uruchomienia układu fibrynolitycznego i co ważne również do zapoczątkowania kaskady krzepnięcia krwi drogą wewnętrzną. Droga zewnętrzna jest zapoczątkowana przez uwolnienie czynnika tkankowego. Jak było powiedziane aktywacja czynnika XII układu krzepnięcia zapoczątkowuje tez kaskadę drogi wewnętrznej krzepnięcia krwi. Zarówno droga zewnętrzna jak i wewnętrzna kaskady krzepnięcia mają prowadzić do aktywacji trombiny a w konsekwencji do powstania fibryny (włóknika). W drodze wewnętrznej bierze udział kilka białek osoczowych, ktore ulegają aktywacji pod wpływem czynnika aktywowanego Hagemona. Czynnik XII układu krzepnięcia doprowadza do powstania trombiny. Aktywacja ukladu krzepnięcia prowadzi do powstania trombiny czyli czynnika IIa. Z jego prekursora protrombiny (II) dochodzi do rozszczepienia rozpuszczalnego fibrynogenu do nierozpuszczalnej fibryny i w czasie tego procesu powstają fibrynogeny, które zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych i działają hemotaktycznie na leukocyty. Trombina ponadto zwiększa przyleganie, adhezje leukocytów i pobudza proliferacje fibroblastów w ognisku zapalnym. Droga zewnętrzna i wewnętrzna spotykają się gdy czynnik X jest przekształcany do Xa (aktywna postać) proteaza A łącząc się z odpowiednimi receptorami na komórkach efektorowych działa jak mediator ostrego zapalenia zwiększając przepuszczalność naczyń i wywędrowywanie leukocytów. W tym samym momencie gdy czynnik XIIa zapoczątkowuje krzepniecie krwi pobudza on również układ fibrynolizy który rozszczepiając ............ rozszczepia skrzep. Aktywator transminogenny uwalniajac z komórek śródbłonka leukocyty i innych komórek rozszczepia plazminogen do plazmy który wykazuje aktywność proteazy. Plazmina rozszczepia nie tylko fibrynę ale również doprowadza do powstania w ognisku zapalenia aktywnych fragmentów dopełniacza, fragmentów C3A C3B i C5B do ważnych z punktu rozwoju zapalenia fragmentów C3A i C5A, które oddziałując na komórki tuczne doprowadzają do ich degranulacji.
Schemat - powstał czynnik XIIa, który zapoczątkował kininogenezę, jednocześnie XIIa zapoczątkowuje kaskadę krzepnięcia krwi, czynnika XIIa doprowadza do przekształcenia czynnika XI do XIa który to aktywny czynnik oddziałuje jak proteaza na czynnik X przekształcajac go do Xa (aktywny). Czynnik Xa doprowadza do przekształcenia IIa(protrombiny) do trombiny. Trombina bezpośrednio rozszczepia oddziałuje na fibrynogen doprowadzając do powstania fibryny (włóknika) powstaje skrzep i jednocześnie powstają fibrynopeptydy, które są ważne z punktu widzenia przepuszczalności naczyń. Równolegle też został zapoczątkowany układ fibrynolityczny, zawsze aktywacji układ krzepnięcia towarzyszy aktywacja układu fibrynolitycznego która dzieje się za sprawą powstałej kalikreiny. Kalikreina oddziałuje na nieaktywny plazminogen doprowadzając do powstania plazminy która oddziałuje na włóknik i rozszczepia włóknik powstają produkty rozszczepienia włóknika. Plazmina oddziałuje te na składniki dopełniacza. Na schemacie jest jedynie pokazany składnik C3 dopełniacza, który rozszczepiany jest na C3A i C3B. Powstający składnik C3A dopełniacza ma aktywność anafilaksyny ma zdolność do degranulacji komórek tucznych w podobny sposób-dochodzi do rozszczepienia składowej C5- na składową C5A i C5B. Składowa C5A jest potrzebna do innych celów. Składowa C5A podobnie jak składowa C3A ma wlaściwość anafilatoksyny. Dopełniacz po łać. complementum w skrócie C. Dopełniacz bo jest uzupełnieniem swoistej odpowiedzi immunologicznej. Dopełniacz jest elementem nieswoistej odporności i dopełnia, uzupełnia odporność swoistą. Samo związanie się przeciwciała z czynnikiem zakaźnym nie oznacza jakiejkolwiek krzywdy dla tego czynnika zakaźnego. Bo co z tego że przeciwciało przeciwko jakiejś bakterii zwiąże się z powierzchnią tej bakterii, załóżmy że jakieś białko zwiąże się z powierzchnią bakterii, nic się nie stanie ponieważ to białko nie jest w stanie uszkodzić tej bakterii. Ale to białko=przeciwcialo=immunoglobulina może zapoczątkować inne mechanizmy, które doprowadzą do zniszczenia tego czynnika zakaźnego. Z jednej strony takie opłaszczone przeciwciała czynniki zakaźne będą rozpoznawane jako obce przez komórki fagocytujące, bo przecież komórka fagocytująca musi wiedzieć co ma fagocytować- nie może fagocytować ważnych elementów komórkowych. Fagocyt jak o nim mówią to "głupia istotka" ona musi mieć wyznacznik czegoś co jest obce i co ma niszczyć. Przeciwciała w stanie zdrowia powstają tylko przeciwko obcym czynnikom, obcym komórkom które wnikną do organizmu. jeśli więc na jakiejś komórce znajdzie się przeciwciało to jest ono znacznikiem dla fagocytów że jest to obca komórka i że należy ja zniszczyć. Ale wcześniej jeszcze owe przeciwciała będą pobudzały układ dopełniacza który to układ może doprowadzić do zniszczenia tych komórek. Aktywacja układu dopełniacza oznacza dla wielu komórek bakteryjnych ich śmierć. Aktywacja dopełniacza na powierzchni komórek opłaszczonych przez przeciwciała i po aktywacji dopełniacz może to doprowadzić do ich podziurawienia przez ten dopełniacz. Dopełniacz poza dopełnianiem tych funkcji przeciwciał w zakresie niszczenia czynników zakaźnych jest również ważny dla rozwoju zapalenia, w trakcie aktywacji dopełniacza dochodzi do powstawania produktów ważnych dla powstania zapalenia. Było juz to sygnalizowane produkcja aktywacji składowej C3 dopełniacza i C5A dopełniacza powstanie ich fragmentów C3A i C5A oznacza możliwość degranulacji kom. tucznych i uwolnienia histaminy i innych mediatorów zawartych w komórkach ale nie wszystko do tego się sprowadza. Aktywacja układu dopełniacza składającego się z 30 białek osocza jest dość skomplikowana i może zachodzić przynajmniej 3 drogami. Podstawowymi drogami aktywacji dopełniacza jest droga klasyczna układu aktywacji choroby dopełniacza przy udziale przeciwciał. Jeśli jakaś komórka, czynnik zakaźny jest opłaszczona przez przeciwciała może dochodzić do aktywacji dopełniacza. Druga droga alternatywna aktywacji dopełniacza wtedy gdy nie ma przeciwciał przeciwko jakiemuś czynnikowi zakaźnemu ale na jego powierzchni znajdują się np. określone polisacharydy czy w ogóle sama powierzchnia wielu czynników zakaźnych może doprowadzać do aktywacji układu dopełniacza. Ponadto istnieje jeszcze 3 droga aktywacji dopełniacza - lektynowa. Lektyny to białka zdolne do rozpoznawania określonych cukrów rozpoznają przede wszystkim reszty cukrowe w glikoproteinach i glikolipidach. Najważniejszymi lektynami w lektydowej drodze aktywacji dopełniacza jest lektyna rozpoznająca mannozę. Jeśli na powierzchni zakaźnej komórki znajdzie się glikoproteina która ma mannozę to wtedy taka komórka bakteryjna zostanie opłaszczona przez ową lektynę wiążącą mannozę co może doprowadzić do aktywacji dopełniacza na drodze lektynowej. A więc aktywacja dopełniacza 3 drogami: swoistą, klasyczną przy udziale przeciwciał, drogą lektynowa gdy dojdzie do związania lektyn na powierzchni komórki zakaźnej czy też drogą alternatywną której sama powierzchnia czynnika zakaźnego umożliwia aktywację dopełniacza na tzw. drodze alternatywnej.
PATOFIZJOLOGIA, wykład 14, dn. 19.11.2008, Strona 1 z 6,