KLIMAT charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk i procesów atmosf. (warunków pogodowych), kształtujący się pod wpływem właściwości fiz. i geogr. tego obszaru, określony na podstawie wyników wieloletnich obserwacji i pomiarów meteorologicznych. O kształtowaniu się k. decydują: → promieniowanie słoneczne, → obieg wody i → cyrkulacja atmosfery. Przebieg zjawisk i procesów wpływających na k. zależy od czynników geograficznych (szer. geogr., wysokości n.p.m., rzeźby powierzchni Ziemi, charakteru podłoża i jego pokrycia), a także działalności człowieka. Klimat przejawia się poprzez elementy klimatu, do których należą: promieniowanie słoneczne, uwarunkowana nim temperatura powietrza, wilgotność, zachmurzenie i opady oraz ciśnienie atmosf. i związane z nim wiatry. Klimaty kuli ziemskiej układają się strefowo, w przybliżeniu - równoleżnikowo. Są to strefy klimatyczne: równikowa (gorąca, małe roczne amplitudy temperatur, wilgotna, z zaznaczającą się porą suchą na pn. i pd. od równika, opady maks. przy zenitalnym położeniu Słońca), zwrotnikowa (b. gorąca latem, ciepła zimą, okresowo lub stale sucha z dużymi dobowymi amplitudami temperatur), podzwrotnikowa (ciepła, o zróżnicowanej ilości opadów i czasie ich występowania), umiarkowana (o znacznym zróżnicowaniu temperatury i opadów), okołobiegunowa (zimna i sucha). W każdej strefie istnieją różne typy klimatów, uwarunkowane wzniesieniem terenu, odległością od oceanów i położeniem w stosunku do nich. Są to klimaty: górski (chłodny, zwykle bardziej wilgotny niż na nizinach, z piętrami klim.), morski (o niewielkich wahaniach temperatury i dość wysokich opadach, z maksimum w zimie; typowy gł. dla strefy umiarkowanej), kontynentalny (o dużych rocznych wahaniach temperatury - b. niska zimą, i niewielkich opadach, z maksimum w lecie; występuje gł. w strefie umiarkowanej), śródziemnomorski (ciepły, z suchym latem i deszczową zimą; charakterystyczny dla strefy podzwrotnikowej), monsunowy (ciepły, z suchą zimą i deszczowym latem; występuje w strefie podzwrotnikowej i umiarkowanej), klimat pustyń (skrajnie suchy, zwł. w strefie zwrotnikowej, lecz także w głębi kontynentów strefy podzwrotnikowej i umiarkowanej) i in. Pierwszej klasyfikacji k. dokonali Grecy (III w. p.n.e.), dzieląc Ziemię na 5 stref, w zależności od kąta padania promieni słonecznych (klimaty solarne): gorącą, 2 umiarkowane i 2 chłodne, rozgraniczone zwrotnikami i kręgami polarnymi. CHMURA jest skupiskiem produktów kondensacji pary wodnej występujących w powietrzu w postaci kropelek wody lub kryształków lodu. Często chmurę tworzy mieszanina kryształków lodu i kropelek wody. W poszczególnych chmurach mogą występować krople deszczu, śnieg, grad. Ilość wody w chmurach waha się od ułamka grama do kilku gramów w 1 m3 powietrza. Chmury są przenoszone prądami powietrza nad różne obszary, nad którymi zalega powietrze o różnej wilgotności.
W związku z tym obserwujemy często zjawisko zanikania chmur (wyparowują) lub ich narastania. W rezultacie obraz chmur na niebie stale się zmienia. W określonych warunkach fizycznych część produktów kondensacji pary wodnej tworzących chmurę zwiększa swoją objętość i ciężar na tyle, że wypada z chmury w postaci opadu atmosferycznego. GŁÓWNE RODZAJE CHMUR Chmury mają różną budowę. Mogą składać się z różnych produktów kondensacji pary wodnej. Występują na różnych wysokościach i różny jest mechanizm ich tworzenia się. Biorąc pod uwagę kryterium fizycznej budowy chmur, wyróżniamy chmury wodne, lodowe i mieszane. Wielkość kropel wody w chmurach jest różna. Ich rozmiary są uzależnione od warunków, w których dana chmura się tworzy, i w jakim stadium rozwoju się znajduje. W początkowym stadium rozwoju chmury średnice kropel wody z reguły przekraczają 0,05 mm, a w końcowym mogą dochodzić nawet do 5 mm. Chmury lodowe są złożone wyłącznie z kryształków lodu. W porównaniu z chmurami wodnymi, których zasobność w wodę jest stosunkowo duża (może dochodzić do 5 g wody w 1 m3), chmury zbudowane z kryształków lodu są w wodę znacznie uboższe, bowiem 1 m3 zawiera średnio od 0,001 - 0,01 g wody. Chmury mieszane, jak sama nazwa na to wskazuje, zawierają zarówno kropelki wody, jak i kryształki lodu. Ich niejednorodna budowa fizyczna sprzyja powstawaniu opadów atmosferycznych. Sześciokątna struktura cząsteczki wody rzutuje na kształt kryształków lodu, które również mają sześciokątną budowę. Niektóre kryształy mają wygląd sześciokątnych słupków, a inne przybierają postać sześciokątnych blaszek. Ze względu na wysokości, na jakich notuje się występowanie chmur, wyróżnia się chmury niskie, średnie i wysokie. W zależności od warunków termicznych panujących w troposferze i od wysokości, na jakiej zalega jej górna granica, wysokości, na jakich tworzą się chmury są różne w różnych szerokościach geograficznych. Wygląd zewnętrzny i budowa chmury są związane ze sposobem jej powstania, a ściślej, ze sposobem ochłodzenia wilgotnego powietrza w obecności jąder kondensacji, który doprowadził do skroplenia pary wodnej. Powstawanie i rozwój chmur jest uwarunkowane procesami zachodzącymi w atmosferze. Wygląd chmury, jej rozmiary pionowe i poziome oraz wysokość, na jakiej się uformowała, są ściśle związane z warunkami fizycznymi panującymi w określonym czasie w atmosferze. Chmury można podzielić na cztery grupy. Pierwsze trzy grupy wyróżnia się na podstawie wysokości na jakiej występuje ich podstawa ponad poziomem gruntu: - chmury wysokie: od 5 do 13 km, - chmury średnie: od 2 do 6 km, - chmury niskie: od 0 do 2 km ponad ziemią. Czwarta grupa to chmury o budowie pionowej: są to chmury bardzo rozbudowanie w pionie i ze względu na to nie mogą być klasyfikowane na podstawie wysokości, na jakiej występuje ich podstawa.