MISTRZ WINCENTY zw. KADŁUBKIEM - „KRONIKA POLSKA” (Prolog + Księga I)
*Przydomek Kadłubek (od imienia lub przezwiska ojca pisarza, nawiązujące do jakiejś cechy fizycznej lub do wykonywanego zajęcia albo też pochodzące od nazwy miejscowości), *ur. prawdopodobnie ok. 1160 lub 1161 r. (albo nawet w 1150), *możliwe, że studiował w Paryżu, *należał do ścisłego otoczenia Kazimierza Sprawiedliwego *biskup krakowski od 1208 r.,*zmarł w 1223 r.
KOMPOZYCJA DZIEŁA:
*Dzieło powstało po 1189 r., przedstawia dzieje Polski od czasów pradawnych do roku 1202
*Składa się z 4 części - trzy pierwsze są w formie dialogu (rzadkość w kronikarstwie średniowiecznym), w czwartej pojawia się narracja
*Traktat historyczno-polityczny, moralitet → wyraźnie określona myśl przewodnia, elementy przemyśleń i refleksji
*Żywy, bogaty język, rytmiczność, styl ozdobny, skomplikowany, poważny (zasada tzw. ornatus defficilis - sztuki „trudnej ozdobności”) → mówienie rzeczy „nie wprost”, obfitość figur retorycznych: aluzje, metafory, alegorie, porównania, personifikacje; liczne dygresje
*Reguła ars dictandi
*Poetyka prosimetrum - przeplatania prozy wierszem (czasem są to cytaty z poetów starożytnych), łącznie ok. 40 fragmentów poetyckich
*Brak dat rocznych
*Podania o początkach Polski poddano w wątpliwość
*Inaczej niż u Galla Anonima przedstawione zostały niektóre wydarzenia, np.: brak wymiany relikwiów na zjeździe gnieźnieńskim; śmierć Mieszka III, syna Bolesława Śmiałego została uznana za karę za zabicie św. Stanisława; proces sądowy Zbigniewa, uznanie go za zdrajcę kraju
ŹRÓDŁA I ZAPOŻYCZENIA LITERACKIE:
*Kronika Galla Anonima (chociaż nie ma z niej żadnego cytatu)
*Roczniki
*Dokumenty (cytował statuty łęczyckie, akty państwowe, np. testament Krzywoustego)
*Legendy i podania (np. o smoku wawelskim)
*”Powieści o Aleksandrze Wielkim” Kalistenesa
*Pismo św. i klasyka starożytna (Cyceron, Horacy, Wergiliusz, Plutarch, Owidiusz, Seneka, Kwintylian i inni) - cytaty, przykłady, parafrazy, sam układa wiersze i mowy na wzór klasyków (opanowanie reguł gramatyki, dialektyki, retoryki i zasad metrycznych)
*„Kodeks” Justyniana (zagadnienia prawniczo-historyczne)
*Nawiązania do pieśni ze zbioru „Carmina Burana” w Prologu
*Tworzenie grecyzmów
PROLOG:
*Zaczyna się od słów: „Trzech było ludzi, którzy z trzech powodów...” → podział materii na
TRZY ;-) części; przypowieść o starożytnych postaciach: Kodrusie, Alkibiadesie i Diogenesie, którzy nienawidzili teatru (pierwszy, bo nie chciał pokazywać swej nędzy, drugi, ponieważ nie chciał się publicznie chwalić swą urodą, a trzeci, bo nie chciał przebywać wśród pospolitych ludzi)
→ „topos skromności” kroniki („suchość tej książeczki [...] daleka jest od kłopotu Alkibiadesa”)
*Powody napisania dzieła (causa scribendi) - na zlecenie Kazimierza Sprawiedliwego („na mnie pisarza [...] na barki karzełka brzemię włożył Atlasa”, by „złote ojczyzny opiewać filary”)
KSIĘGA I:
*Dialog arcybiskupa Jana i biskupa krakowskiego Mateusza (postacie autentyczne) o historii Polski (Kadłubek występuje w roli świadka dialogu, mówi o sobie: „Sługa, który nosił kałamarz z piórem i okrzesywał dymiące łuczywo”)
*Motyw retoryczny starca godnego zaufania, wszystkowiedzącego („opowiadał pewien starzec”) →
idea prawdy historycznej, wiarygodności gwarantowanej przez naocznego świadka
*Starożytności polskie, „saga narodu polskiego” - Dakowie i Gallowie, podbijanie licznych ziem, obranie przez lud księcia Grakchusa (Kraka), założenie państwa polskiego, powstanie ustroju społecznego - ogłoszenie praw i statutów (→ ład społeczny)
*Zabicie smoka wawelskiego przez Grakchusa
*Założenie stolicy Polski - Krakowa (nazwa od krakania kruków lęcących do padliny smoka lub „Gracchovia” od imienia władcy)
*Królowa Wanda, która nie chciała germańskiego tyrana
*Walki Lechitów z Aleksandrem Wielkim (pomalowanie hełmów i tarcz na złoty kolor, żeby wydawało się, że jest więcej wojowników), władca kraju - Lestek I, który był wynalazcą owego podstępu (→ motyw kowala - złotnika)
*Wyścigi konne o władzę w kraju - Lestek II wybierając okrężną drogę ominął kolce podłożone przez rywala i objął tron
*Lestek III - wygranie trzech bitew z Juliuszem Cezarem, ślub z Julią, siostrą Cezara, założenie przez nią Lublina
*Pompiliusz I i jego 20 braci
*Pompiliusz II (Popiel) - otrucie stryjów, karą za to było zjedzenie go przez myszy, które wylęgły się ze zwłok