Monika Tkaczyk

Studia wieczorowe Europeistyka

Grupa 1

Temat: Grupy religijne i wyznaniowe w Europie:

„JUDAIZM”

I. Informacje ogólne o religii Judaizmu

Judaizm jest religią monoteistyczną, ukształtowaną w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodową Żydów. Naród ten jest depozytariuszem prawa, które Bóg dał ludziom. Prawo to zostało objawione Mojżeszowi na Górze Synaj ok. 1250 r. Wywodzi się ona z wierzeń dawnych plemion hebrajskich, które prowadziły początkowo koczowniczy tryb życia na Bliskim Wschodzie. Historia tej religii ściśle nawiązuje do historii narodu żydowskiego i w sposób szczególny jest ona z nim związana do dziś.

Jest też pierwszą religią abrahamową. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, ale obecnie jest ich najwięcej w Izraelu - 4,7 mln i Stanach Zjednoczonych - 5,6 mln. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, ale także jego stałym „nadzorcą”, czy też „opiekunem”. Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga. Według własnej tradycji twórcą judaizmu i pierwszym Żydem był Abraham

II. DOKTRYNA JUDAIZMU

Podstawową zasadą judaizmu jest wiara w jednego i jedynego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego Stwórcą świata, ojcem całej ludzkości, opiekunem narodu wybranego, surowym, sprawiedliwym i miłosiernym. Człowiek jest w stanie poznać Boga najwyżej w takim stopniu, w jakim się On się objawia. Wola Boża wyraża się albo wtedy, kiedy Bóg mówi bezpośrednio do jakichś ludzi, albo gdy zsyła natchnienie innym , którzy mówią w Jego imieniu i są Jego prorokami. W taki właśnie sposób Bóg kieruje nie kończącym się postępowaniem człowieka jego wolnością i wolną wolą. Judaizm przyjmuje zasadę harmonii pomiędzy Bogiem i światem, podstawą której jest posłuszeństwo Prawu ogłoszonemu człowiekowi przez Boga oraz przymierze zawarte za pośrednictwem Mojżesza na Synaju. Z narodu żydowskiego, jako narodu wybranego, wyjdzie Mesjasz, który ustanowi królestwo Boże na ziemi, będące przygotowaniem do ostatecznego królestwa w przyszłym świecie, w którym nastąpi zmartwychwstanie zmarłych i sąd ostateczny oraz powszechny dopełniający dzieło boże.

Wzajemne oddziaływanie między Bogiem a ludźmi relacjonuje Biblia, księga napisana przez ludzi z bardzo różnych epok, ale inspirowana przez Boga. Pierwsza część stanowi jako rdzeń , to prawo o ścisłym znaczeniu tego słowa. Obejmuje ona pięć ksiąg , skąd pochodzi jej grecka nazwa Pentateuch, a została podyktowana Mojżeszowi bezpośrednio przez Boga.

Tora to umowa między Bogiem i narodem żydowskim, która określa ich wzajemne zobowiązania.

Najbardziej znany i najważniejszy tekst z zakresu tego prawa to „Dziesięć przykazań”, a po grecku „Dekalog”. Znajduje się on w XX rozdziale Księgi Wyjścia, drugiej księgi Pięcioksięgu. Można go przedstawić mniej więcej następująco:

1. „Ja jestem Jahwe, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

2. Nie będziesz miał innego boga oprócz Mnie, nie będziesz sporządzał ani czcił żadnego obrazu, ponieważ Ja jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek, okazuje zaś łaskę tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań

3. Nie będziesz wymawiał imienia Bożego dla poparcia kłamstwa, ponieważ nie pozostawiam bezkarnego tego, kto wzywa Mojego imienia nadaremno

4. Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Przez sześć dni będziesz pracować, ale siódmy dzień jest poświęcony Wiekuistemu twemu Bogu. Nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani twój syn , ani twoja córka , ani twój sługa, ani twoja służebnica , ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który u ciebie przebywa, w sześć dni bowiem Bóg Wiekuisty stworzył niebo , ziemię i morze i wszystko, co jest w nich , zaś siódmy dzień pobłogosławił i uznał go za święty.

5. Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi

6. Nie jedziesz zabijał

7. Nie będziesz cudzołożył

8. Nie będziesz kradł

9. Nie będziesz składał fałszywego świadectwa

10. Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego, ani jego żony ani jego sługi, ani jego służebnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego”

Biblia żydowska zawiera oprócz Pięcioksięgu osiem Ksiąg Proroków i jedenaście Ksiąg Pism czyli w całości 24 księgi. Przetłumaczona na łacinę Biblia katolicka zwana Wulgatą dzieli się na 46 ksiąg.

W skład Tory wchodzą (w nawiasach transkrypcja nazwy hebrajskiej, stanowiącej pierwsze słowa danej księgi oraz chrześcijańskie nazwy polska i łacińska):

1. בראשית - Bereszit (tłum. "Na początku"; pl. Księga Rodzaju łac. Genesis)

2. שמות - Szemot (tłum. „Imiona"; pl. Księga Wyjścia; łac. Exodus)

3. ויקרא - Wajikra (tłum. "I zawołał"; pl. Księga Kapłańska; łac. Leviticus)

4. במדבר - Bemidbar (tłum. "Na pustyni"; pl. Księga Liczb; łac. Numeri)

5. דברים - Dwarim (tłum. "Słowa"; pl. Księga Powtórzonego Prawa; łac. Deuteronomium)

Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Bogiem, a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów).

Dzisiejsza biblistyka przyjmuje, że księgi powstały w czasie tzw. niewoli babilońskiej wzorując się na sumeryjskiej tradycji i mitologii (a nawet sumeryjskiej historii), a ich dzisiejsza forma ukształtowała się do końca V w. p.n.e. Teoria źródeł przyjmuje, że na Pięcioksiąg składają się cztery dokumenty pierwotne: jahwistyczne (J), elohistyczne (E), kapłańskie (P) oraz deuteronomistyczne (D), wielokrotnie redagowane i uzupełnione o tradycję ustną.

Tora ustna: Zwana również Miszną. Jest całą tradycją ustną stanowiącą uzupełnienie Tory pisanej. Składa się z dodatków i komentarzy (midraszy), przepisów prawnych (halachy) oraz przypowieści i legend objaśniających (Haggady). Tora ustna zawiera całą tradycję religijną Żydów i jest nierozłączna od Tory pisanej.

Talmud (z hebr. תלמוד talmud = 'nauka') - jedna z podstawowych (choć nie jest uznawana za "świętą") ksiąg judaizmu.

Talmud jest komentarzem do biblijnej Tory, w którym wyjaśniono jak przestrzegać prawa zawartego w Torze w warunkach, jakie zapanowały wśród Żydów wypędzonych z Palestyny w II w. n.e. Można powiedzieć, że Talmud jest czymś w rodzaju katechizmu obowiązującego wyznawców tradycyjnego judaizmu. Jest uporządkowanym zbiorem praw religijnych, opartych na rozważaniach rabinów żyjących między III w. p.n.e. a VI w. n.e. Ścisłe przestrzeganie wielu nakazów mojżeszowych zapisanych w Torze nie było technicznie wykonalne po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej i dlatego rabini musieli ustalić wiążące dla wszystkich Żydów religijne zasady życia w warunkach wygnania.

Talmud składa się z dwóch części: Miszny i Gemary.

Miszna to zbiór, początkowo ustnych, a następnie listownych odpowiedzi rabinów wiernym, którzy zapytywali jak interpretować praktycznie określone zapisy zawarte w Torze. Po uporządkowaniu tej tradycji powstała kodyfikacja obejmująca całą sferę obyczajowości (święta, ceremonie, rytuały, prawa, obyczaje, itp.) - w sumie jest to 248 podstawowych obowiązków i 365 zakazów, ułożonych według porządku, jaki występuje w Biblijnej Księdze Powtórzonego Prawa.

Natomiast Gemara stanowi bardzo obszerny komentarz do poszczególnych fragmentów Miszny, jeszcze bardziej precyzyjnie ustalający właściwe zachowanie pobożnego Żyda w danej sytuacji. Gemara powstawała w dwóch największych żydowskich ośrodkach teologicznych, stąd istnieją dwa Talmudy: palestyński i babiloński, przy czym ten drugi jest obszerniejszy i uważany za ważniejszy.

Talmud był przez całe wieki i jest obecnie głównym odniesieniem, do którego odwoływali się i nadal się odwołują rabini na całym świecie, rozstrzygając rozmaite spory i przystosowując prawo religijne do współczesnych warunków życia. Istnieje pewna ilość tekstów o rozmaitym znaczeniu:

• Halacha (hebr. הלכה, droga, zachowanie), co oznacza „chodzić” , „zmieniać się”, pozwala na dostosowanie reguł do współczesnych warunków życia. Znajduje się tu naprzykład odpowiedź na pytanie , czy stosowanie antykoncepcji albo zapalanie światła elektrycznego w dniu szabatu jest zgodne z prawem. Jest to traktat z zakresu orzecznictwa sądowego.

• Haggada (hebr. הגדה haggadà) ,co oznacza „opowiadanie”, skupia teksty moralizatorskie i anegdotyczne, aby dostarczyć przykładów właściwego postępowania.

• Midrasz- (hebr. מדרש, midraszim, badać, dociekać, głosić) - jedna z metod interpretacji i komentowania Biblii hebrajskiej za pomocą sentencji, objaśnień lub przypowieści, łącząca dydaktykę z formą osobistych przemyśleń autora; komentarz wyjaśniający Torę , nie mający jednak charakteru prawniczego, Niektóre z tych tekstów o różnym pochodzeniu wydają się czasami sprzeczne , co dla żydowskiej umysłowości stanowi źródło nowych interpretacji, które godzą pozorne przeciwieństwa

• Kabałę- (hebr. קבלה - tradycja) to nurt filozoficzno-religijny o charakterze ezoterycznym, wywodzący się z judaizmu. Kabaliści wierzą, że posiedli tajemną wiedzę o wszechmocnym, bożym dziele stwarzania świata oraz roli człowieka w tym dziele. Tora jest tutaj interpretowana w sposób symboliczny i mistyczny. Najbardziej znana spośród ksiąg wywodzących się z Kabały to Zohar, czyli „Księga Blasku” ( XIII wiek)

III. PRAKTYKA JUDAIZMU

Judaizm nie posiada zorganizowanego Kościoła; nie istnieje najwyższa władza ani duchowieństwo w ścisłym tego słowa znaczeniu. Miejsce kapłanów ostatecznie zajęli rabini - dawni "uczeni w piśmie" nauczyciele religii, którzy odtąd gwarantowali ciągłość wiary żydowskiej. Są to tacy sami Żydzi jak wszyscy inni, których opinia zależy od ich mądrości i wiedzy. Judaizm to przede wszystkim humanizm i styl życia , kierujący się jednak surowymi regułami. Dla pobożnego Żyda poszanowanie Prawa znajduje się w centrum praktyki religijnej . Dokładne przestrzeganie przepisów opiera się na do głębszym badaniu tekstów, czemu towarzyszy niekiedy pewien formalizm.

Przedstawienie Boga w formie obrazu lub posągu jest surowo zakazane, ponieważ dochodzi w ten sposób do bałwochwalstwa. Nawet imienia Boga nie można wymówić; skoro jest On z natury niedostępny i nie poznawalny, nie można dowiedzieć się, jakie jest Jego imię, jedyną wskazówką jest hebrajski odpowiednik czterech liter JHWH, które są znakiem Boga na powierzonych Mojżeszowi tablicach z prawa. Znaczenie tych liter można wyjaśnić następująco: „ten który jest” , ale sposób ich wymawiania jest nie znany. Wyprowadzono z nich arbitralne imię Jahwe lub Jehowa, ale Żydzi mówią raczej „ Przedwieczny lub Adonai, co oznacza „ Pan”.

Znajdujący się poza zasięgiem Bóg jest jednak wszędzie obecny Jest stwórcą wszystkich rzeczy, po ukrytych , Jemu tylko właściwych drogach , prowadzi On los każdego człowieka, los ludzkości i całego wszechświata. Jest On także Najwyższym Sędzią, przed którym będziemy musieli się rozliczyć i który nas wynagrodzi albo ukarze stosowanie do naszych czynów. Wszystko jest w rękach Boga i pobożny Żyd nie może w żaden sposób rozgraniczać swojego życia duchownego i swojego życia codziennego.

Dlatego Żyd stara się odkryć w Torze oraz w Talmudzie jakie powinno być jego zachowanie w każdych okolicznościach. Człowiek oddaje zatem swoją wolność na służbę Bogu, którego jest poniekąd partnerem.

Niezależnie od wpływu wydarzeń historycznych w ciągu długiego istnienia judaizmu zostało zachowane, to co najistotniejsze w praktykach religijnych. Ich najbardziej oryginalne cechy charakterystyczne to nacisk kładziony na rodzinę oraz formalistyczne poszanowanie do boskiego prawa.

Znaczenie rodziny tłumaczy się koniecznością utrzymania żydowskiej kultury w podlegającej obcym wpływom diasporze. Formalizm to skutek odwołania się do niezmiennego tekstu - Tory. Studiowanie Tory i Talmudu rozwija niewątpliwie intelektualne zdolności; może ono nawet powodować przesadną skłonność do umysłowych igraszek albo nadmiernego intelektualizmu, często łagodzącego sporą dawką humoru.

Pobożny Żyd stara się więc szanować , przykazań które dotyczą wszelkich okoliczności toczącego się życia, szczególnie zwyczajów religijnych związanych z pożywieniem.

Bóg jest obecny w każdej chwili życia , od narodzin do śmierci.

Pierwszym obrzędem, który naprawdę wprowadza chłopca do narodu żydowskiego jest obrzezanie, po hebrajsku brith mila; dokonuje się go w 8 dni po narodzeniu lekarz albo specjalista nazwany mohel. Ten krwawy zabieg chirurgiczny jest pełen symboliki: przypomina on nowe narodzenie i przecięcie pępowiny. Dla dziewcząt istnieje obrzęd poświecenia imienia, zewem habat, wykonywany przez rabina w synagodze albo w domu. Chłopcy osiągają religijną pełnoletniość w wieku 13 lat, a dziewczęta w wieku 12 lat. Dziecko staje się wówczas bar micwah, synem przykazania. Jest to uwieńczenie religijnego wychowywania dziecka , zapewnianego przez rodzinę i od piątego lub szóstego roku życia przez religijną szkołę związaną z synagogą.

Małżeństwo jest również ważnym elementem życia religijnego, ponieważ pozwala ono narodowi wybranemu przetrwać. Obrzęd nazywa się kidduszin, to znaczy uświęcenie. Nowożeńcy składają sobie nawzajem przyrzeczenie w synagodze po weselnym baldachimem noszącym nazwę hupah, symbolizującym jednocześnie ich przyszły dom i boską opiekę. Pan młody wręcza swojej małżonce kontrakt małżeński ketubah. Żyd nie może zawrzeć małżeństwa w synagodze nie- Żydówką, a nie jest możliwe, aby kobieta nawróciła się jedynie w celu zamąż pójścia. Taki wymóg jest uzasadniony faktem, że Żydostwo przekazuje się przez matkę- żydowskie jest dziecko żydowskiej matki.

Rozwód jest również za obopólną zgodą jest dopuszczany przez judaizm, ale za cenę uciążliwego postępowania sądowego. Jest on orzekany przez sąd rabiński, Beth Din.

IV.ŚWIĘTA ŻYDOWSKIE

-WIELKIE DNI- (Jimom Norami)- rozpoczyna Rosz ha- Szana ( Nowy Rok) , a ich kulminację stanowi Jom Kipur ( Dni Pojednania). Jest to czas sądu- księga leży otwarta i stosowanie do uczynków zostanie w niej zapisany los każdego człowieka. „w dzień Rosz Haszana zostanie zapisane , a w dzień postu, Jom Kipur , opatrzone pieczęcią : kto będzie żył,a kto umrze; kto pisaną sobie śmiercią , a kto przed czasem..” Słowa liturgii brzmią groźnie , niosą ze sobą jednak także pociechę i obietnicę przebaczenia.

-SUKOT- Zaraz po Jom Kipur rozpoczynają się Sukot, których nazwa pochodzi os świątecznych szałasówna krytych świeżymi gałęziami i ozdobionych kwiatkami i owocami. Budowę takiego szałasu, suka , pobożny zwyczaj nakazuje rozpocząć po powrocie z nabożeństwa w Jom Kipur. O ile pozwalają na to warunki klimatyczne, podczas Sukot rodzina je i śpi w szałasach. Innym ważniejszym elementem święta jest lulawa, bukiet złożony z gałęzi palmy, mitru i wierzby z którym łączy się etrog- szczególna odmiana cytryny o delikatnym zapachu. Te 4 gatunki roślin niesie się ze sobą w procesji, potrząsając nimi i składając je w sześciu kierunkach, śpiewając przy tym hosanny ( modlitwy o wybawienie), jest to wstrząsające widowisko. Siedmio- lub ośmiodniowe obchody Sukot zamyka Simchat Tora ( Radość Tory) , podczas którego obnosi się w procesji zwoje Tory.

-CHANUKA- Na najmroczniejszy okres zimy przypada Chanuka, osiem dni światła i radosnego świętowania. Upamiętują one zwycięstwo Hasmoneuszy nas wojskami Antiocha IV w 164 r. p.n.e. „Następnie twe dzieci weszły do sanktuarium twego domu, oczyściły świątynię i zapaliły lampy na twych świętych dziedzińcach. Wówczas ustanowiły osiem dni Chanuki w podzięce i ku chwale twego wielkiego imienia”. Chanuka znaczy poświęcenie , dla niezliczonych pokoleń dzieci oznacza jednak przede wszystkim palenie świec i prezenty. Zapala się- codziennie o jeden płomień więcej- ośmioramienny świecznik , który przybiera rozmaite kształty. Czasem ma on dodatkową świecę ( zwaną szames), który służy do zapalenia pozostałych.

-PURIM- Niemal równo w połowie roku wypada Purim, święto które upamiętnia utrącenie intrygi Hamana zamieszkującej do wytrącenia Żydów w państwie perskim ( V wiek p.n.e ). Podobnie jak Chanuka , Purim nie jest dniem wolnym od pracy, jest jednak dniem radosnym , zakończonym kolacją, podczas której odczytuje się ze zwojów Księgę Estery i do woli popija alkohol.

-PRZYGOTOWANIA DO PESACH- miesiąc następujący po Purim upływa pobożnym Żydom na przygotowaniach po Pesach . Tora nakazuje przeszukanie domu i usunięcie z niego zakwasu, co staje się okazją do wiosennych porządków. Wśród Żydów wszczyna się ruch, naprawia się zimowe ubrania, reperuje lub wymienia meble, sprząta domy.

Pesach to trwające przez tydzień święto rozpoczyna najbardziej może lubiana z żydowskich ceremonii- wieczerza sederowa ( sedar). Rodziny gromadzą się wokół stołów, zapraszając podróżnych i ludzi samotnych. Wszystkie uroczysty posiłki żydowskie rozpoczyna błogosławieństwo chleba i wina, jednak obrzęd sederu jest czymś szczególnym. Lekturę relacji o wyjściu Żydów z Egiptu przeplata się modlitwami i medytacjami dotyczącymi zagadnień wolności i wybawienia oraz pieśniami ku chwale Boga. Ważna rola przypada dzieciom, zadaniem najmłodszego z nich jest uroczystości pytaniem: „ Czemu ta noc różni się od innych nocy?” , na które odpowiada się opowieścią o wyjściu z niewoli.

V. Kalendarz żydowski (hebr. הלוח העברי) - kalendarz lunarny (obecnie solarno-lunarny), używany przez plemiona semickie od czasów przedhistorycznych. Ostateczną postać nadał mu w roku 359 Sanhedryn pod przewodnictwem Hillela II.

Rok hebrajski dzieli się na 12 miesięcy o długości 29 lub 30 dni. Każde 7 z 19 kolejnych lat (3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19) otrzymuje dodatkowy miesiąc zwany adar bet, adar szeni (adar II) lub weadar o długości 29 dni.

Miesiąc	Numer	Długość (dni)	Odpowiednik w kalendarzu Gregoriańskim	Wydarzenie / Święto
Nisan	1	30	marzec-kwiecień	7 dni Pesach
Ijar	2	29	kwiecień-maj	Dzień Niepodległości oraz Rocznica Zagłady
Siwan	3	30	maj-czerwiec	Szawuot (w 7. tyg. po Pesach)
Tamuz	4	29	czerwiec-lipiec	Tamuz, symbol niewoli i post upamiętniający zdobycie i zburzenie Jerozolimy
Aw	5	30	lipiec-sierpień	9 dni dalszego postu i dni półpokutnych ku pamiątce zdobycia Jerozolimy po których następuje Tisza be-Aw upamiętniający zburzenie obu świątyń. (9 dzień miesiąca)
Elul	6	29	sierpień-wrzesień	przygotowanie do Nowego Roku
Tiszri	7	30	wrzesień-październik	Rosz ha-Szana oraz Jom Kippur, 7 dni Sukkot zakończone Szmini Aceret oraz Simchat Tora
Heszwan	8	29 lub 30	październik-listopad
Kislew	9	30 lub 29	listopad-grudzień	Chanuka
Tewet	10	29	grudzień-styczeń	post upamiętniający oblężenie Jerozolimy
Szewat	11	30	styczeń-luty	Tu bi-Szwat (15 dzień miesiąca)
Adar	12	29 lub 30	luty-marzec	Purim; czytanie Księgi Estery
Adar II	13	29	marzec-kwiecień

kalendarz żydowski z 1831 (5591), (הלוח העברי)

Kalendarz żydowski w dzisiejszym rozumieniu tego pojęcia uformował się podczas niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.). Posiada on niezmiernie ważne znaczenie w życiu religijnego Żyda, ponieważ według niego ustalany jest termin wszystkich świąt. Rachuba kalendarza zaczęła się, według tradycji, od dnia stworzenia świata lub (jak sądzą niektóre autorytety) od szóstego dnia świata, tj. od stworzenia człowieka. Obecnie mamy rok 5764 (rozpoczęty we wrześniu 2003 roku kalendarza gregoriańskiego).
       Kalendarz żydowski ma charakter księżycowo-słoneczny. Miesiące określane są w oparciu o cykl faz Księżyca, natomiast lata - w oparciu o ruch Słońca. Miesiąc księżycowy liczony jest od nowiu (molad - narodziny księżyca) do nowiu i trwa 29,5 dnia. W związku z tym dwunastomiesięczny rok księżycowy trwa 354 dni, podczas gdy rok słoneczny 365,25 dnia, co daje ok. 11 dni różnicy. W ciągu 19 lat (gdy fazy księżyca przypadają ponownie na te same dni tygodnia) różnica ta urasta do 210 dni, a więc siedmiu trzydziestodniowych miesięcy. Dlatego w ciągu tych 19 lat siedmiokrotnie dołączany jest dodatkowy miesiąc (w 3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19 roku cyklu). Dodatkowy miesiąc nazywany jest Adar bet (lub Adar szeni). Dla dokładnego wyrównania rachunku niekiedy w miesiącach Cheszwan i Kislew dodaje się po jednym dniu. W zależności od konfiguracji długości tych miesięcy rok przyjmuje następujące nazwy:

Długość miesiąca		Nazwa roku
Cheszwan	Kislew
29	29	Haser
29	30	Kesidrach
30	30	Szelemach

       Rok żydowski składa się z 12 miesięcy. W roku przestępnym, jak już wspomniałem, dodawany jest trzynasty miesiąc. Rok nieprzestępny składa się z 354, 355 lub 356 dni, a przestępny z 383, 384 lub 385. Pierwszym miesiącem kalendarza jest Nisan, zaczynający się wczesną wiosną. Początek roku przypada natomiast na miesiąc siódmy - Tiszri (w początkach jesieni). Pełne zestawienie nazw miesięcy, ich długości i gregoriańskich odpowiedników znajduje się w tabeli poniżej.

       Dni tygodnia w kalendarzu żydowskim nie mają swych nazw, lecz są określane kolejnymi literami alfabetu od alef do waw (jednoznacznymi z cyframi od 1 do 6). Ostatni, siódmy dzień tygodnia nazywa się Szabat (w wymowie aszkenazyjskiej - Szabas). Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze zmierzchem dnia. Tradycja ta wypływa ze słów Tory "I nastał wieczór, i nastał poranek - dzień pierwszy..."
       W starożytności sprawami kalendarza i czasu zajmowali się kapłani. Współcześnie kalendarze żydowskie są drukowane i dostępne powszechnie. Podaje się w nich dane dotyczące świąt, w tym dokładne godziny i minuty rozpoczynania i kończenia Szabatu na każdy tydzień.

V.RÓŻNE FORMY JUDAIZMU:

Podczas 3000 lat swojej historii judaizm przeżył znaczne przeobrażenie, których wyrazem było przede wszystkim kształtowanie się ruchów dysydenckich oraz różnych interpretacji posłannictwa narodu wybranego.

Poczynając od końca XIX wieku dwa nowe ruchy, judaizmu reformowany i syjonizm, stały się szczególnie znaczące, nie przekreśliły one jednak innych dążeń

JUDAIZM REFORMOWANY to prąd myślowy, który rozwinął się w demokracjach zachodnich, kiedy zostały tam obalone wszelkie przejawy dyskryminacji o charakterze religijnym. Niektórzy Żydzi zerwali wówczas dobrowolnie związki z narodem żydowskim, aby uważano ich wyznanie religijne za takie samo jak każde inne. Ten bardzo żywy przed 1939 rokiem kierunek obwieszczał takie reformy obrzędów religijnych jak odrzucenie hebrajskiego na korzyść języka lokalnego, zastąpienie szabatu przez niedzielę, równość płci, wprowadzenie organów do synagogi itp. Żydzi reformowali odznaczającą się na ogół ogromnym nacjonalizmem na rzecz kraju, gdzie żyją, a w Mesjaszu widzą raczej powszechnie uznawany wzorzec Boga niż człowieka, który przywróci panowanie narodu Izraela.

Jednym ze propagatorów judaizmu reformowanego w Polsce jest Robert Stiller.

Od 20 października 2006 roku, po raz pierwszy od czasów II wojny światowej i holokaustu, polska społeczność żydów reformowanych ma własnego rabina. Na urząd wprowadzony został rabin Burt E. Schuman. Uroczystościom przewodniczył rabin Uri Regev, prezydent Światowej Unii dla Judaizmu Postępowego (World Union for Progressive Judaism). Światowa Unia dla Judaizmu Postępowego, z siedzibą w Jerozolimie, jest największym w skali światowej ruchem żydowskim, działającym w 42 krajach, na 6 kontynentach.

SYJONIZM- odwrotnie- sprzeciwia się całkowitemu przystosowaniu Żydów do ich środowiska i podkreśla rolę żydowskiego narodu. Toteż właśnie naród staje się oparciem dla judaizmu, nawet jeżeli religia musi przesunąć się na drugi plan. Dla syjonizmu Mesjasz to lud izraelski, który powraca na swoją ziemię i odnajduje tam swoją jedność. Stworzenie państwa Izrael w 1948 roku pozwoliło temu kierunkowi , wyrazić się w pełni.

Obok tych syjonistów, których określa się jako Laickich albo liberalnych i którzy stanowią większość, spotyka się również ortodoksów, pragnących, aby Izrael był państwem teokratycznym i aby jego prawa ściśle zgadzały się z Torą.

Wśród stanowiących mniejszości, ale ze względów ilościowych nie pozbawionych znaczenia, antysyjonistów trzeba wyróżnić dwa zupełnie przeciwstawne prądy. Żydzi „ z lewicy” , często marksiści, przekonani, że Izrael będzie mógł bez ograniczeń istnieć wobec liczniejszych i groźniejszych sąsiadów, proponują polubownie podzielenie się ziemią Izraela z Palestyńczykami i utworzenie wielowyznaniowego państwa.

Po przeciwstawnej stronie ultrakonserwatyści, „Strażnicy Państwa” (Natorei Karta), tworzą wybitne mniejszościową, ale skupiają grupę religijnych antysyjonistów. Według nich Mesjasz zjednoczy swój lud, kiedy tego zapragnie a państwo Izrael przyczynia się jedynie do opóźnienia nadejścia tej chwili. Pragną oni więc zniknięcia państwa, pozostawiają hebrajski dla modlitwy, a rozmawiają w języku jidysz, nie godzą się na dowód tożsamości i podatki.

Niezależnie od istnienia sprzecznych kierunków, konstytucja izraelskiego państwa podkreśla już teraz znaczenie judaizmu, co pociąga za sobą poważne następstwa w różnych orientacjach myśli żydowskiej. Właśnie w ten sposób prąd reformatorski, który prowadził do pewnego rodzaju przekreślenia swoistości judaizmu, stracił na sile na rzecz znaczenia większej godności z tradycją. Na przestrzeni mniej niż jednego pokolenia zauważa się, że młodzi ludzie powracają do praktyki religijnej, którą ich rodzice bardzo często odrzucali. Nie wyklucza jednak troski o nieustanne przystosowanie judaizmu do współczesności. Zauważyć to możemy przede wszystkim na obszarze amerykańskiej współczesności żydowskiej.

Ocenia się, że na 6 miliona Żydów amerykańskich 3 miliony nie są związane z żadną synagogą, to znaczy nie praktykują swojej religii z pozostałych 3 milionów 15% to przedstawiciele kierunku ortodoksyjnego, 30% to liberałowie, natomiast 50% to według anglosaskiej terminologii „konserwatyści”.

CHASYDYZM

Hebrajski termin (hebr. חסידות Chasidut chassis oznacza „pobożny”, a chassidim to liczba mnoga. Odnosił się on niegdyś do zwolenników Judy Machabeusza, który w 165 roku przed Chrystusem podniósł bunt przeciwko Syryjczykom. Nowy chasydyzm pojawił się jednak dopiero w XVIII wieku w Polsce . Jest to ruch będący reakcją przeciwko formalizmowi rabinów. Jego inspirator to Izrael Ben Eliezer z Międzyborza (1700-1760), noszący przydomek Baal Szem Tow „ Pan Dobrego Imienia” ( Beszt) . Ów mistyk opiera się na Kabale, aby uznać jednocześnie bardzo surowy i intuicyjny judaizm. Według niego Bóg jest ze swej istoty jest dobry, a człowiek znajduje się w centrum stworzenia. Beszt utrzymuje, że pobożność jest ważniejsza niż nauka, co świetnie pasuje do czasów, kiedy ignorancja była niemal powszechna, a zabobonność bardzo rozpowszechniona. Wspomagany przez talent uzdrawiacza i sławę cudotwórcy, Beszt szybko rozwija swój ruch, spotykając się z wielką niechęcią rabinów, którzy każą spalić jego książki, ale ostatecznie dochodzą z nimi do porozumienia.

Dzisiaj chasydzi stanowią tylko nieznaczną mniejszość narodu żydowskiego, jest ich zaledwie kilkaset tysięcy. Jednak ich społeczność w Izraelu odgrywa rolę politycznego pośrednika pomiędzy prawicą a socjalistami, co pozwala nam mieć wpływ, który przekracza ich ilościowe znaczenie. Dzielnica Mea Szerom, „Sto Bram”, to twierdza, gdzie się zgromadzili. Znajdują się tam liczne synagogi i szkoły talmudyczne, ale uderzające jest przede wszystkim życie ulicy, która przypomina getto z niegdysiejszej Europy Środkowej: ludzie w obszernych czarnych płaszczach i kapeluszach z szerokim rondem rozmawiają w języku jidysz i noszą brody oraz pejsy. Rudno zaobserwować ich styl życia. Najbardziej zadziwiająca jest sytuacja kobiety: kobiecie jest zabronione spożywanie posiłków przy stole dla mężczyzn , jej aktywność seksualna jest dozwolona tylko wtedy, gdy ma na celu prokreację, nic nie służy podkreśleniu jej wdzięku , nie powinna się całkowicie rozbierać podczas małżeńskiego współżycia, a co jeszcze dziwniejsze ma ostrzyżone włosy i nosi perukę.

KARAIMI

Z języka hebr. קראים = karajim = 'czytający' Określenie "Karaimi", podobnie jak "Żydzi" ma dwojakie, powiązane ze sobą znaczenia: odnosi się zarówno do wyznawców religii karaimskiej, jak i członków karaimskiego narodu. Podobnie zatem jak w przypadku Żydów, nazwa "Karaimi" zapisywana wielką literą dotyczy Karaimów jako narodu i odnosi się głównie do Karaimów wschodnioeuropejskich, zaś zapisywana małą literą - jako grupy religijnej. Karaimi wyznają religię, która na przełomie VII i VIII w. wyłoniła się z judaizmu. Za najbardziej wiarygodny opis tego ciągu wydarzeń uważa się historię umieszczoną m. in. w X-wiecznym liście Szeriry, gaona akademii talmudycznej w Pumbedicie do społeczności żydowskiej w Kairuanie. Według Szeriry, założycielem karaimskiego odłamu judaizmu był Żyd z linii dawidowej, Anan ben Dawid z Basry, który w wyniku odrzucenia jego kandydatury na kolejnego egzylarchę (przywódcę Żydów żyjących w Babilonie) założył stronnictwo polityczno-społeczne, kontestujące autorytety judaizmu i zasady rządzące żydowskim społeczeństwem po upadku Drugiej Świątyni. Stronnictwo to wchłonęło z czasem inne żydowskie ruchy heterodoksyjne obecne wtedy w Babilonie - w tym również grupy wywodzące się z tradycji Saduceuszy - i przerodziło się dość szybko w nowy ruch religijny, negujący autorytet i władzę rabinów oraz ich głównego dzieła, Talmudu. Karaimi postanowili uznawać tylko Biblię, a w szczególności Pięcioksiąg Mojżeszowy oraz określili się jako kontynuatorzy odłamu saducejskiego - w opozycji do rabinów jako kontynuatorów Faryzeuszy. Karaimski odłam judaizmu początkowo miał charakter wybitnie misyjny, lecz w wyniku przegranej walki ideologicznej z rabinem Saadią Gaonem i zniszczenia przez Pierwszą Krucjatę centrum myśli karaimskiej w Jerozolimie odłam ten nie przekroczył nigdy progu 10 % społeczności żydowskiej.

Niektórzy badacze zwracają uwagę na fakt, że późniejsi karaimi odcinają się od wielu poglądów ben Dawida oraz że jego stronnicy na początku nazywali się annanitami, a nie karaitami - a stąd można by wnioskować, że karaimizm stał się w jakimś momencie niezależny od Anana ben Dawida i części jego tradycji, a nawet z nimi sprzeczny. Zwraca się też uwagę na to, że niektóre relacje opisujące powstanie sekty annanitów pomijają zarówno kwestię pochodzenia Anana od Króla Dawida jak i historię o odrzuceniu jego kandydatury na egzylarchę; przyjmuje się, że mogła to być tylko legenda, stworzona przez żydów rabinicznych aby poniżyć i obrzydzić postać Anana i tym samym konkurencyjną wersję judaizmu.

Obecnie w wyniku ustaleń głównych rabinów Izraela Karaimom przysługuje Prawo Powrotu (czyli prawo do izraelskiego obywatelstwa należne każdemu, kto ma przynajmniej jednego dziadka lub babcię żydowskiego pochodzenia i nie praktykuje innej religii niż judaizm), jednak ortodoksyjna społeczność traktuje ich jak mamzerów. Życie religijne Karaimów izraelskich reguluje Moetzet Chachamin czyli "rada mędrców", natomiast poza Izraelem religia Karaimów - tak jak judaizm - nie jest scentralizowana, a wierni spotykają się w najbliższych ich miejscu zamieszkania kienesach.

W lipcu 2007 roku po raz pierwszy od 1465, gdy na karaimizm przeszła w Kairze grupa chrześcijan z Hiszpanii, odbyła się kolejna grupowa konwersja kilkunastu chrześcijan z różnych krajów na karaimizm. Doszło do niej w Daly City w Kalifornii. W ten sposób współcześni karaimi zmienili wielowiekowe negatwne stanowisko wobec przyjmowania w swoje szeregii nowych wyznawców. Konwersja z 2007 r. została dokonana pod kierownictwem izraelskiej Moetzet Chachamin. Osoby przechodzące na religię karaimską kształciły się przez internet, korzystając z kursów Karaite Jewish University. Nowi wierni pochodzą z USA, Australii, Kanady i Czech.

CZARNI HEBRAJCZYCY

Czarni Hebrajczycy to być może jeden z najdziwniejszych ruchów religijnych, które tak bujnie rozkwitają w Stanach Zjednoczonych Jego duchowy przywódca, amerykanki Murzyn Awi Ben Cater ogłosił że jest Mesjaszem. Pod koniec lat 60 przekonał swoich zwolenników, aby wyemigrowali do Izraela, który jest matką-ojczyzną Czarnych Hebrajczyków, tak jak Afryka jest ich krajem ojczystym. W ten sposób prawie 1500 amerykańskich Murzynów osiedliło się w pionierskich wioskach na pustyni Negew takich jak Dimona, Arad i Micpe- Ramon.

Oprócz swej niezbyt ortodoksyjnej koncepcji mesjanizmu Czarni Hebrajczycy różnią się od Żydów praktykami poligamii , ściśle wegetariańskim odżywianiem oraz zakazem spożywania alkoholu. Przestrzegają jednak szabatu i najważniejszych świąt żydowskich.

VII. ŻYDOWSKIE UGRUPOWANIA RELIGIJNE W XX WIEKU

Kontrowersje pomiędzy modernistycznymi teologami dały początek istniejącym do dziś nurtom judaizmu reformalne , konserwatywne i ortodoksyjne. Powstały w 1873 r. Związek Amerykańskich Kongregacji miał pierwotnie charakter centrystyczny , lecz rychło stał się organizacją kongregacji reformowalnych. Dziś należy do niego około 700 kongregacji liczących około miliona wiernych.

Główne instytucje judaizmu ortodoksyjnego to:. Ich odmienność wyraża się w liturgii, edukacji, a do pewnego stopnia także w teologii i w przestrzeganiu rytuału, trudno jednak wyraźnie je rozgraniczyć i precyzyjnie określić charakter każdego z nich. Pomimo sporadycznych polemik przedstawiciele wszystkich orientacji uznają się nawzajem na Żydów, chodź ze względu na odmienność procedury nie wszyscy prozelici nurtu reformowanego są uznawani automatycznie przez ortodoksów, zaś skrajni ortodoksi kwestionują prawowierność innych kierunków.

W USA istnieją 3 główne ugrupowania: Związek Ortodoksyjnych Kongregacji Żydowskich (1898) łączący się ok. 700 kongregacji z 750 000 wiernych; Rabinistyczna Rada Ameryki i dwie uczelnie rabinistyczne- Uniwersytet Jesziwa (1896) i Hebrajski College Teologiczny w Chicago (1922).

VIII. PROBLEMY WSPÓŁCZESNEGO JUDAIZMU

Judaizm stoi dziś wobec wielu wyznań. Najważniejsze z nich stanowi utrata wiary wywołana doświadczeniem Holocaustu i poczuciem utraty więzi z tradycyjnymi formami życia w wyniku migracji. W połączeniu z nasilającym się procesem sekularyzacji społeczeństw sprawia to , że coraz więcej Żydów kwestionuje znaczenie i wartość religii

Nawet religijni Żydzi mają wątpliwości co do słuszności tradycyjnego pojmowania Boga i dawnych wzorców zachowań. Po raz ostatni reguły Halachy, czyli wzorca żydowskiego życia, sformułowane zostały XVI wieku jako następstwo wygnania Żydów z Hiszpanii. Wielu Żydów uważa, że nadeszła pora na ich rewizję, podczas gdy inni , są zdania, iż sama koncepcja życia poddanego drobiazgowym regulacjom mającym wpływać z boskiego objawienia jest anachronizmem.

Bibliografia:

W przygotowaniu mojej pracy posłużyłam się wiadomościami z:

• Encyklopedia religii świata, Warszawa 2002, t. I, rozdz. 3 i 5, cz. III; t. II , rozdz. 8 i 11

• M. Malherbe, Religie ludzkości, Kraków 1997

• Encyklopedia Wierzenia Judaizmu

• Wiadomości internetowe

14

---