Rozdział 9. Stosowana psychologia twórczości

Pomiar Twórczości - to przede wszystkim ocena indywidualnego natężenia cechy, zwanej kreatywnością

Testy twórczego myślenia

• To narzędzie wymagające od osoby badanej rozwiązania jakiegoś problemu lub zestawu problemów według standardowej instrukcji w wyznaczonym czasie (bywają testy bez ograniczeń czasowych) .

• Narzędzia tego typu są testami zdobności, mierzącymi kompetencje intelektualne a nie osobowość czy styl poznawczy

• Guilford - szereg prostych zadań dywergencyjnych (wytwarzanie wielu rozwiązań) dla osób badanych, a następnie oceniał odpowiedzi pod względem płynności, giętkości i oryginalności myślenia

• Bateria testów Torrance'a - zbudowana na wzór testu Wechslera; składa się z zadań niewerbalnych i werbalnych wymagających twórczego rozwiązania jakiegoś problemu (np. usprawnienia produktu, użycia przedmiotu w nietypowej funkcji) lub nietypowej obróbki materiału (np. dorysowania czegoś do zestawu okręgów). Wyniki ocenia się pod względem: 1. płynności (liczba sensownych odpowiedzi 2. giętkości (różnorodność odpowiedzi) 3. oryginalności (statystyczna rzadkość występowania odpowiedzi) 4. staranności (szczegółowość opisu odpowiedzi); badania wykazują, że ten test nieźle różnicuje osoby twórcze od nietwórczych. Na podstawie tego testu można przewidywać twórczy rozwój człowieka (trafność prognostyczna)

• Test Twórczego Myślenia (Nęcką i Rychlicka) - test mierzy: 1. dostrzeganie podobieństw 2. umiejętność dziwienia się i zadawania pytań 3. zdolność dostrzegania wad istniejących przedmiotach 4. zdolność wielokrotnego, alternatywnego kategoryzowania obiektów 5. umiejętność dostrzegania problemów; TTM składa się z dwóch równorzędnych wersji (co jest dobre bo można przeprowadzić ten sam test na tej samej grupie po dokonaniu jakieś manipulacji); Każda z wersji składa się z 6 pytań otwartych; Oceny dokonuje się w trzech wymiarach: 1. płynność (wskaźnik ilościowy, pozostałe dwa są jakościowe) 2. giętkość 3. metaforyczność wypowiedzi osoby badanej;

• RAT - test odległych skojarzeń; tylko jedna poprawna odpowiedź ustalona wcześniej z góry

• Test Urbana i Jellena - całkiem fajny osobie badanej przedstawia się bardzo prosty obrazem (ramka i kilka elementów) i mówi się: „jest to obrazek zaczęty przez artystę ale niedokończony”. ; zadanie polega na dokończeniu rysunku według własnego pomysłu; istnieje 14 kryteriów (np. liczba i jakość uzupełnień, itp. Itd.) oceny odpowiedzi więc wyniki nie są oceniane subiektywnie; wyjście poza ramkę jest oceniane bardzo wysoko i traktowane jako przejaw skłonności nonkonformistycznych i niekonwencjonalnych;

• Krytyka testów twórczości:

• Zależne od instrukcji tzn. np. w instrukcja każe myśleć twórczo!

• Wyniki są wrażliwe na takie czynniki jak: presja czasu, ogólna atmosfera badania, warunki prowadzenia badania (np. indywidualne czy grupowe)

• Zadania często bywają trywialne i nie mają żadnego odniesienia do rzeczywistości

• Rozkład wyników w testach twórczości często odbiega od normalności, ponieważ większość populacji uzyskuje w nich wyniki słabe lub bardzo słabe (krzywa dzwonowa skośna lewostronnie)

Kwestionariusze samooceny

• Chyba wszyscy wiemy co to jest kwestionariusz więc sobie podaruje.... ważne jest tylko to, że raczej stosuje się kwestionariusze tylko do osób dojrzałych i wykształconych ponieważ te osoby mają dużą samowiedzę

• Kwestionariusz samooceny Twórczej (Andrzej Strzałecki) - składa się z 98 jednostek „ładujących 10 podstawowych wymiarów twórczego stylu zachowania. Wymiary: 1. silne ego, czyli umiejętność przezwyciężania ego 2. giętkość struktur poznawczych 3. nonkonformizm 4. spontaniczność 5. tolerancja niezgodności poznawczych 6. wewnętrzne umiejscowienie kontroli 7. autonomiczna motywacja poznawcza 8 . postawa estetyczna 9. oryginalność i swoboda ekspresji osobowości 10. tendencja do samorealizacji

Badanie kreatywności instytucji

• Morris Stein - badał pracowników firm specjalną baterią testów; Stein stwierdził, że ludzie ci pełnią pięć ról społecznych: uczonego, profesjonalisty, administratora, członka społeczności i osoby zatrudnionej; Stein twierdzi, że niektóre normy przypisane do danej roli, służą twórczości, a innej raczej jej szkodzą; np. reguła pracowitości i produktywności sprzyja twórczości natomiast reguła podporządkowania się autorytetowi szkodzi jej; ważne są postawy pracowników wobec twórczości!

Edukacja dla twórczości

• Usuwanie przeszkód

• Torrence zauważył ,że dzieci dysponują naturalnym potencjałem twórczym, który w wyniku niewłaściwych postaw nauczycieli ulega zahamowaniu; uważał, że dzieci nie trzeba uczyć twórczości wystarczy im nie przeszkadzać

• Prodcedury Torrenca „Nagradzanie twórczych zachowań”:

• Szacunek do niezwykłych pytań (np. szacunek do pytania „Czy kamienie rosną?” nauczeyciele bardzo często reagują na takie pyatania negatywnie, lekceważąco itp.)

• Szacunek wobec niezwykłych pomysłów (najlepiej swoją aprobatę wyrazić wsparciem dla niezwykłego poysłu tj. jego realizacją)

• Pomysły są wartościowe (poświęcenie czsu na dziecięce pomysły)

• Działanie bez oceny (od czasu do czasu dzieciom powinno się zagwarantować możliwości działania bez oceny dzięki temu dziceko może nieskrępowanie wyrażać siebie i eksperymentować, a może nawet odkryć w sobie ukryte zdolności)

• Związanie oceny z jej przyczynami i konsekwencjami (dokładne wykazanie dlaczego pomysł mi się podaoba a dlecgo nie np. „ten pomysł podoba mi się bo...” albo „ to można ulepszyć w ten sposób...”)

• Torrence odkrył, że najtrudniej nauczyciel stosować się do zasady 1,2 i 5

• Inne podejście w zakresie usuwania przeszkód dla twórczości w procesie edukacji polega na organizowaniu treningów twórczego myślenia dla nauczycieli

• Twórczy nauczyciel - wykształci twórcze dzieci

• Nauczanie twórczości

• „Odyseja umysłu” - jakiś tam wenezuelski program nauczania twórczośc, który ponoć przyniósł niezłe wyniki...

• W Polsce - książka „Porządek i przygoda” - zbiór ćwiczeń i zadań pozwalających ćwiczyć wszystkie zdolności poznawcze niezbędne do twórczego myślenia

Trening twórczości

• Jest to gimnastyka umysłowa w której wiedza teoretyczna odgrywa stosunkowo niewielką rolę

• Trenowanie intelektu - np. Chińska encyklopedia - osoba stara się kategoryzować obiekty ze względu na ukryte podobieństwa cech tych obiektów; ważne jest także budowanie analogii; ćwiczy się także odraczanie oceny bo jest ono wiązane z procesem twórczym

• Trenowanie innych sprawności - trenowanie zdolności pokonywania przeszkód w procesie twórczym( np. unikanie sztywnych nastawień, przezwyciężanie emocjonalnego o poru przed ujawnieniem nowego pomysłu); inne techniki to np. psychodrama ćwiczenia oddziałujące na motywację, ćwiczenia z komunikacji, współdziałania z innymi itp.

• Skuteczność - chyba działa ale nie ma jednoznacznych danych; wyniki obejmują jedynie trening indywidualny ponieważ nie przeprowadzono badań nad skutecznością treningu grupowego

Techniki twórczego rozwiązywania problemów

• Podejście analityczne

• Techniki z tego nurtu polegają na systematycznym dążeniu do celu poprzez anlizę istoty problemu, a także analizę przeszkód utrudniających osiągnięcie rozwiązania

• Analiza morfologiczna - wymaga wyróżnienia kilku najważniejszych wymiarów, według których można opisać pole problemów; np. tworzymy nową zabawkę, nasze wymiary to: materiał (drewno, szkło, plastik itp.), przeznaczenie produktu (np. niemowlęta, dzieci, młodzież itp.), funkcja (kształcenie pamięci, wyobraźni, wrażliwości estetycznej itp.) i teraz sprawdzamy wszystkie możliwe kombinacje szukając NOWEGO połączenia...

• Analiza funkcjonalna - polega na wyróżnieniu funkcji jakie ma pełnić nowy produkt zamiast koncentrować się na materiale interesuje nas tylko funkcja nowego przedmiotu.

• Podejście intuicyjne

• Burza mózgów (wprowadził A. Osborn) - najważniejsze I ODRACZANIE OCEN. Zamiast poddawać rodzące się pomysły ocenie, powinniśmy się powstrzymać od wyrażania jakiejkolwiek opinii, również pozytywnej. II ILOŚĆ RODZI JAKOŚĆ powinniśmy być jak najbardziej produktywni im więcej pomysłów tym lepiej w końcu wymyślimy coś naprawdę wartościowego III powinniśmy wykorzystać każdą nadarzającą się okazję do wymyślenia nowego pomysłu lub ulepszenia już istniejącego

• Synektyka - umiejętne posługiwanie się analogią w celu zrozumienia problemu i wypracowania skutecznego rozwiązania

• Gordon wyróżnia 4 analogie:

• analogia prosta - przeniesienie rozwiązania z jednej dziedziny do drugiej

• analogia symboliczna - polega na wykorzystaniu stymulującej roli symbolu, metafory lub skojarzenia

• analogia fantastyczna - polega na użyciu inspirującej fantazji, marzeń, myślenia życzeniowego

• analogia osobista - polega na utożsamieniu się z problemem lub z jego ważnym elementem

---