TKANKA NABŁONKOWA Grupa tkanek, która pokrywa powierzchnie, wyściela wszystkie jamy i kanały ciała. Pełni następujące funkcje: - pokrywowo- ochroną (np. naskórek) - wydzielniczą (np. gruczoły) - resorpcyjną (np. nabłonek jelita) - barierową (np. śródbłonek, nabłonek pęcherzyków płucnych) - czuciową ( np. nabłonek węchowy, kubki smakowe)
Cechy tkanki nabłonkowej: Zbudowana jest z komórek ściśle do siebie przylegających i małej ilości substancji międzykomórkowej (błony podstawnej). Tkanka nie jest unaczyniona!!! Błona podstawna: - tworzy granicę między tkanką nabłonkową a innymi tkankami (najczęściej tkanką łączną) - zbudowana jest z 3 warstw: * blaszki jasnej (glikoproteidy, laminina, entaktyna, fibronektyna) * blaszki gęstej (kolagen typu IV) * blaszki siateczkowatej (kolagen typu III, VII) Funkcja: - barierowa - wymiana produktów metabolicznych - różnicowanie się komórek nabłonkowych
Klasyfikacja tkanki nabłonkowej: 1.ze względu na kształt komórek: - płaski- wydłużone jądra komórkowe (endothelium, mezothelium, pęcherzyki płucne) - sześcienny (wysokość= szerokość= głębokość)- centralnie położone jądra komórkowe (cewki nerkowe, oskrzeliki oddechowe, jajnik) - walcowaty- wysokość kom. jest 2,5 razy większa niż ich szerokość (jajowód, żołądek, jelito cienkie i grube). 2.Ze względu na liczbę warstw: - jednowarstwowy- wielonarządowy- wszystkie komórki kontaktują się z błoną podstawną * nabłonek urzęsiony (układ oddechowy) * nabłonek przejściowy (układ moczowy) - wielowarstwowy- wiele warstw komórek, lecz tylko warstwa podstawna kontaktuje się z błoną podstawną * nabłonek wielowarstwowy płaski- nierogowaciejący (przełyk) * rogowaciejący (naskórek)
MIKROKOSMKI - palczaste wypustki cytoplazmy pokryte błoną komórkową długości około 2µm i średnicy 0,1µm - zwiększają powierzchnię komórki (brzeżek szczoteczkowy około 30x)
Streocylia- mikrokosmki o długości 10µm występują w kanale najądrza.
Rzęski- wypustki cytoplazmatyczne o długości 7-10µm i średnicy 0,2µm. pokryte są błoną komórkową a wewnątrz zawierają aparat ruchowy- aksonem. Występują w drogach oddechowych i w jajowodzie. Mogą występować pojedynczo lub w niewielkich grucpach (brzeżek migawkowy).
|
Gruczoły: - zewnątrzwydzielnicze: * układ przewodów wyprowadzających * kształt odcinków wydzielniczych * rodzaj wydzieliny * mechanizm wydzielania - wewnątrzwydzielnicze
Typy wydzielania: - wydzielanie egzokrynowe: * merokrynowe- komórki zewnątrzwydzielnicze trzustki * apokryfowe- gruczoł mlekowy * holokrynowe- gruczoł łojowy - wydzielanie endokrynowe
TKANKA ŁĄCZNA - rozpowszechniona w całym organizmie - występują pod różnymi postaciami tj. obejmuje wiele typów tej tkanki pełniąc róże funkcje - różne typy tkanki łącznej wykazują wspólne cechy: * pochodzenie z mezenchymy lub komórek szpiku kostnego * znaczą przewagę ilościową istoty pozakomórkowej (macierzy) nad komórkami
Klasyfikacja komórki: - komórki stałe- fibroblasty i ich odpowiedniki (chondroblasty, osteoblasty, komórki siateczki, odontoblasty) - komórki pochodzenia szpikowego- makrofagi (histiocyty, komórki Browicza- Kupffera, osteoklasty, mikroglej), komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne (heparynocyty, mastocyty). - komórki krwiopochodne (napływowe)- neutrofile, eozynofile, bazofile, limfocyty, erytrocyty.
Skład macierzy (istoty pozakomórkowej): - włókna kolagenowe - włókna sprężyste (elastyczne) - substancja podstawowa: proteoglikany (glikozaminoglikany) i glikoproteiny
WŁÓKNA KOLAGENOWE - występują w pęczkach - są bardzo odporne na rozciąganie i rozerwanie - w mikroskopie elektronowym wykazują poprzeczne prążkowanie - zbudowane z białka kolagenu: produkowane głównie przez fibroblasty - podstawowa jednostka budowy to tropokolagen, złożony z 3 łańcuchów białkowych - wyróżniamy kilkanaście typów kolagenu np. typ I i III znajdują się m. in. w skórze, typ II w chrząstce szklistej.
WŁÓKNA ELASTYCZNE - występują pojedynczo, tworząc sieć lub błony (np. błona elastyczna w aorcie) - mogą zwiększać swoją długość o 150% - zbudowane z białka elastyny i mikrofibryli - elastyna jest produkowana przez fibroblasty i komórki mięśniowe gładkie (np. błony elastyczne).
SUBSTANCJA PODSTAWOWA TKANKI ŁĄCZNEJ - wypełnia przestrzeń między komórkami i włóknami - zbudowane z proteoglikanów i glikoproteidów - produkowane przez fibroblasty - zmiany w jej strukturze to przyczyna licznych chorób zwanych kolagenozami
|
FIBROBLASTY - posiadają ostre wypustki - jądro z wyraźnym jąderkiem i rozproszoną chromatyną - duża ilość RER, dobrze rozwinięty aparat Golgiego - liczne mikrotubule odpowiadają za wydłużony kształt komórki - ich spoczynkowa forma to fibrocyty - czynność ich jest regulowana m. in. hormonalnie (hormon wzrostu działa pobudzająco a hormony sterydowe- hamująco).
MAKROFAGI - pochodzą z komórki macierzystej szpiku - cechuje je zdolność fagocytozy - wydzielają wiele związków m. in. enzymy lizosomalne, interferon, prostaglandyny, cytokiny (biorą udział w reakcji immunologicznej) - należą do układu fagocytów jednojądrowych tzw. MPS.
Układ fagocytów jednojądrzastych Komórki Umiejscowienie
Komórki macierzyste Promonocyty Monocyty Makrofagi Szpik kostny Szpik kostny Szpik kostny, krwioobieg Tkanka łączna (histiocyty) Wątroba (komórki Browicza- Kupffera) Płuca (makrofagi wolne i osiadłe) Węzły chłonne (makrofagi wolne i osiadłe) Szpik kostny (makrofagi) Jamy surowicze (makrofagi opłucnowe i otrzewnowe) Kości (osteoklasty?) Układ nerwowy (komórki mikroglejowe?)
KOMÓRKI TUCZNE - pochodzą z komórki macierzystej szpiku - występują we wszystkich tkankach, gdzie towarzyszą naczyniom krwionośnym - posiadają liczne ziarnistości z mediatorami reakcji alergicznej (np. histamina, heparyna), które mogą wywołać obrzęk, ból, wzrost temperatury (katar sienny, pokrzywka, astma oskrzelowa atopowa, wstrząs anafilaktyczny) - reakcja alergiczna zawsze zachodzi w obecności immunoglobuliny E (IgE).
KOMÓRKI PLAZMATYCZNE - chromatyna w jądrze ma układ szprychowaty - dobrze rozbudowane RER, trzyjądrowo zlokalizowany aparat Golgiego i centriole - licznie wystepują w układzie limfatycznym oraz w błonie śluzowej przewodu pokarmowego - powstają z limfocytów B i produkują przeciwciała
TKANKA TŁUSZCZOWA ŻÓŁTA - komórki o kształcie sygnetu- duża kropla tłuszczowa otoczona przez wąski rąbek cytoplazmy z jądrem komórkowym (i organellami komórkowymi) średnicy komórek 25-250µm. Funkcja: magazyn energii, izolator termiczny, amortyzacja urazów mechanicznych. Występuje w tkance podskórnej, otacza nerki, naczynia krwionośne.
|
TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA - komórki o średnicy 20-40µm, centralnie położone jądro komórkowe, - w cytoplazmie liczne, drobne krople lipidowe i mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami. Funkcja: termoregulacja ustroju (produkcja ciepła). Występuje u noworodków i małych dzieci, u dorosłych niewiele (w śródpiersiu, w dołach pachowych).
CHRZĄSTKI Zbudowane z komórek i substancji międzykomórkowej, otoczone ochrzęstną (wyjątek- powierzchnie stawowe) -tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym, bogato unaczyniona Chrząstki nie są unaczynione!!!! Odżywanie komórek następuje przez dyfuzję z naczyń ochrzęstnej lub z płynu stawowego.
Wyróżniamy 3 typy chrząstek: - szklista - sprężysta - włóknista
CHRZĄSTKA SZKLISTA - występuje w modelach chrzęstnych kości długich i tchawicy - zbudowana z chondrocytów występujących w grupach izogenicznych i substancji międzykomórkowej - jednostką strukturalną jest terytorium chrzęstne tzw. chondron. Jest to grupa izogeniczna i otaczające ją: torebka, pole wewnętrzne i zewnętrzne. - substancja międzykomórkowa zbudowana jest z proteoglikanów bogatych w siarczany chondroityny i keratyny oraz z kolagenu typu II.
CHRZĄTKA SPRĘŻYSTA Mniej komórek w grupie izogenicznej (2-3), w substancji międzykomórkowej występuje gęsta siatka włókien sprężystych. Wykazuje dużą elastyczność. Buduje: małżowinę uszną, trąbkę słuchową, nagłośnię.
CHRZĄSTKA WŁÓKNITSA Substancja międzykomórkowa jest wypełniona pęczkami włókien kolagenowych (kolagen typu I). Między pęczkami kolagenu leżą, raczej pojedynczo chondrocyty. Występuje w: spojeniu łonowym, krążkach międzykręgowych, miejscach przyczepu ścięgien i wiązadeł do kości.
TKANKA KOSTNA Podział: 1.Płodowa - występowanie: w czasie rozwoju w życiu płodowym, w organizmach dojrzałych: szwy kostne, błędnik ucha wewnętrznego, w przebiegu chorób np. osteoporoza - budowa: grube pęczki włókien kolagenowych o nieregularnym przebiegu - cechuje je mała wytrzymałość mechaniczna 2.Dojrzała a)zwarta- kortykalna (tworzy kości długie, zewnętrzna warstwa nasad kości długich, pokrycie wszystkich kości płaskich) b)gąbczasta ( nasady kości długich, wnętrze kości krótkich i płaskich)
|
Kość gąbczasta - zbudowana z blaszek uformowanych w beleczki, przebiegające w różnych kierunkach i tworząc sieć - między beleczkami znajduje się szpik kostny - jednostka architektoniczna: pakiet beleczkowy
KOMÓRKI KOŚCI - osteoklasty- makrofagi kości- odpowiedzialne za niszczenie kości - osteoprogenitory- mogą się różnicować w osteoblasty lub chondroblasty - osteoblasty- komórki kościotwórcze, biorą udział w produkcji macierzy kości, w procesie mineralizacji, ich aktywność pobudza parathormon, hormon wzrostu, hormon tarczycy a hamują- kortykosteroidy. - osteocyty- najliczniejsze w dojrzałej kości, leżą w jamkach kostnych, nie produkują substancji międzykomórkowej - komórki powierzchni kostnej- leżą między tkanką kostną a naczyniami krwionośnymi, są wrażliwe na działanie hormonów: parathormonu i kalcytoniny.
|