Zadania przedszkola.
[opracowano na podstawie materiałów PTD aut.: R.Czabaj, G.Stefańskiej, H.Uklei
i A.Ogonowskiej]
Właściwą naukę czytania nauczyciel przedszkola, poprzedza ćwiczeniami
wstępnymi. Do czynności wstępnych objętych tymi ćwiczeniami należą:
kształcenie słuchu fonematycznego,
sprawdzanie i doskonalenie artykulacji,
wyrabianie umiejętności dokonywania analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej
i sprawności mięśniowo-ruchowej.
Kształcenie słuchu fonematycznego - polega na ćwiczeniach, w których dziecko
dokonuje rozróżnienia w brzmieniu głosek pod jakimś względem przeciwstawnych, np.
dźwięcznych i bezdźwięcznych, twardych i miękkich, ustnych i nosowych, a także
wyodrębnienie głoski w rożnych miejscach wymawianego słowa: na początku,
w środku i na końcu.
Podstawowym warunkiem skuteczności ćwiczeń artykulacyjnych jest bezbłędne
odtworzenie głosek izolowanych i zespołu głosek w wyrazie. Specjalnej troski wymaga
dopilnowanie dokładności i precyzji ruchów narządów mowy, szczególnie zaś
ruchliwości żuchwy (szczęki dolnej).
Następnym zadaniem przedszkola w przygotowywaniu dzieci do nauki czytania
jest wyrabianie umiejętności dokonywania analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej, której
powinna towarzyszyć analiza mięśniowo-ruchowa w obrębie narządów mowy. Analizie
poddaje się najpierw zdanie, potem wyraz. Po wyćwiczeniu analizy należy przystąpić
do ćwiczeń w syntezie, stanowi ona bowiem istotę czytania.
W toku dokonywania wstępnej analizy słuchowej niezbędne są ćwiczenia
polegające na ustaleniu następstwa wyrazów w czasie - w analizie zdania (który wyraz
pierwszy, który drugi?) oraz głosek - w analizie wyrazu (jaka pierwsza głoska, jaka
ostatnia itp.), zaś w analizie wzrokowej - stosuje się ćwiczenia w ustalaniu następstwa
elementów (liter i części liter) w przestrzeni (na lewo - na prawo, na początku - na
końcu, u góry - u dołu).
Zadania stojące przed przedszkolem w zakresie przygotowywania dziecka do
czytania poprzedzone są tzw. okresem wstępnym, przygotowawczym. Mamy tu do
czynienia z czytaniem pozornym („globalnym"), gdzie dzieci poznają poszczególne
wyrazy i litery wprowadzone w czasie ćwiczeń.
Całkowite przygotowanie do nauki czytania w przedszkolu osiąga dziecko po
zdobyciu następujących umiejętności (w kolejnych etapach):
1. Analizy zdania na wyrazy.
2. Analizy wyrazu na sylaby.
3. Wydzielania samogłosek jako samodzielnej sylaby - rozpoczynającej wyraz
(np.: u-cho, o-ko, E-la).
4. Wydzielania samogłoski rozpoznającej wyraz jako części sylaby - (np. As).
5. Wydzielania spółgłoski znajdującej się na końcu wyrazu poprzedzonej
samogłoską (np.: ul).
6. Wydzielania spółgłoski znajdującej się na początku wyrazu i stanowiącej część
sylaby zakończonej również spółgłoską (np.: dom, mak).
7. Wydzielania samogłoski na końcu wyrazu (np.: mama, tata, pole).
Bogactwo i różnorodność proponowanych treści oraz dążenie do jak najlepszego
przygotowania do nauki czytania nie może jednak ograniczać zabawy, która zapewnia
dziecku dobre samopoczucie fizyczne, a tym samym zdolność do podejmowania
wysiłku i pokonywania trudności.
Aby organizacja nauki czytania była prawidłowa, dostosowana do potrzeb
psychofizycznych dzieci sześcioletnich i pozwoliła przygotować je w sposób
wszechstronny do rozpoczęcia nauki w szkole należy przestrzegać podstawowych
założeń i zasad:
1. Rytmiczność i systematyczność działania - jest jednym z podstawowych
warunków zapewniających możliwość prawidłowej nauki czytania.
Kształtowanie umiejętności czytania to proces ciągły i systematyczny. Wymaga
to niekiedy dłuższego czasu, aby stało się umiejętnością trwałą.
2. Organizacja zajęć zbiorowych - jest bardzo istotną formą pracy:
pozwala na takie rozplanowanie zadań dotyczących nauki czytania, aby
proces przebiegał rytmicznie, a treści były realizowane systematycznie;
umożliwia integrowanie nauki czytania z treściami wszystkich działań
programowych oraz różnorodną działalność dziecka;
występują w nich jednocześnie oddziaływanie na stosunkowo dużą
liczbę dzieci, co stanowi sprzyjające warunki do wprowadzania nowych
treści programowych.
3. Podstawowe zadania jakie realizuje nauczyciel w toku pracy w małych
zespołach lub indywidualnej z wychowankami to:
utrwalanie i doskonalenie umiejętności czytania;
wyrównanie zaburzeń funkcji warunkujących kształtowanie umiejętności
czytania oraz opóźnień w procesie przyswajania umiejętności.
4. Inspirowanie dowolnej działalności wychowanków poprzez zachęcanie ich do
podejmowania samodzielnych działań ma na celu:
utrwalanie i doskonalenie umiejętności czytania przyswajanej w toku
zajęć organizowanych przez nauczyciela;
stwarzanie każdemu dziecku możliwości działania w takim zakresie, jaki
odpowiada jego aktualnym umiejętnościom;
stwarzanie płaszczyzny wzajemnych oddziaływań, dowiadywanie się i
uczenie od kolegów w czasie wspólnie organizowanych zabaw.
Każda z wymienionych form działalności ma swoje specyficzne wartości i zadania,
a wszystkie wzajemnie się uzupełniają, czyniąc proces nauki czytania bardziej dla
dzieci interesującym, a tym samym dającym lepsze efekty. Nie wolno przy tym
zapominać, że głównym zadaniem w przygotowaniu dziecka do nauki czytania jest
podmiotowe traktowanie dziecka.