WYKŁAD 3

ROZRACHUNKI

ROZRACHUNKI - są to stosunki prawne oraz prawa i obowiązki o charakterze majątkowym występujące w związku z działalnością jednostki prowadzącej rachunkowość, które wynikają z powiązań finansowych z różnymi kontrahentami:

- odbiorcy

- dostawcy

- urzędy

- instytucje

- pracownicy

- Inne osoby fizyczne i prawne

Powstają one w związku z realizacją umów kupna - sprzedaży składników majątku, umów innego rodzaju np.: umów leasingu, najmu, dzierżawy, umów o pracę bądź wynikają z przepisów prawa np., rozrachunki z tytułu podatków, ubezpieczeń społecznych, ceł.

WIERZYCIEL- to jednostka mająca prawo do otrzymania zapłaty (należności wierzytelności) z tytułu wykonanej na rzecz innej jednostki dostawy, usługi, pracy.

DŁUŻNIK - to podmiot którego obowiązkiem jest terminowe uregulowanie płatności z tytułu zaciągniętych zobowiązań.

(zawsze wierzyciel ma swoje odzwierciedlenie u dłużnika i odwrotnie)

Szczególnym przypadkiem rozrachunków są:

-rozliczenia (konta rozliczeniowe- nie wykazują sald końcowych)

-roszczenia (konta bilansowe)

ROZLICZENIA - to należności i zobowiązania co do których wierzyciel lub dłużnik musi przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w celu ostatecznego ich potwierdzenia, określenia sumy i tytułu, ustalenia dłużnika lub wierzyciela, np. rozliczenie z tytułu niedoborów i szkód (gdy jednostka dokonuje inwentaryzacji i w tym wyniku wskazuje na niedobór któregoś ze składnika majątkowego.) , rozliczenie podatku VAT (saldo końcowe vatu należnego i naliczonego przeksięgowuje się na to konto), rozliczenie z tyt wynagrodzeń (to konto zależy od polityki rachunkowości jednostki gospodarczej. Pozwala zejść z wartości brutto do netto (ct-wynagrodzenie butto)(netto-księguje się na zob z tytułu wynagrodzeń)).

ROSZCZENIA - są to takie należności, które nie są akceptowane przez dłużnika i obciążone są ryzykiem nieściągalności. W sytuacji skierowania sprawy do sądu następuje powstanie ROSZCZEŃ SPORNYCH (należności dochodzone na drodze sądowej).

NALEŻNOŚCI - to wynikające z przeszłych zdarzeń prawo otrzymania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości oraz w określonym terminie, związane z cyklem operacyjnym lub wynikające z przepisów prawa.

Jest to : prawo do aktywów innych jednostek nabywane przez przedmioty dokonujące świadczeń na rzecz innych jednostek przysługujące, gdy moment dokonania świadczenia wyprzedza w czasie moment zapłaty.

ZOBOWIĄZANIA (wg, ustawy o rachunkowości) - to wydatki wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (środków pieniężnych).

Zobowiązania (Wg Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej) - to istniejące wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki jednostki gospodarczej, których wypełnienie spowoduje w przyszłości wpływ z jednostki środków uosabiających korzyści ekonomiczne.

KLASYFIKACJA ROZRACHUNKÓW

Wg kryterium czasu:

-długoterminowe (okres spłaty dłuższy niż 12m od dnia bilansowego)

- krótkoterminowe (okres spłaty krótszy niż 12m, wyjątek stanowią rozrachunki z tyt dostaw i usług, należności, zobowiązania)

Wg. Powiązania kapitałowego:

- z jednostkami powiązanymi

- z jednostkami pozostałymi.

Wg. Stosunku dłużnika do rozrachunku

- rozrachunki bezsporne (nie wymagają wyjaśnienia)

- roszczenia

- roszczenia sporne (doch na drodze sądowej)

- rozliczenia - wymagające postępowania wyjaśniającego

Wg. Aspektu podmiotowego:

- rozrachunki z odbiorcami

- rozrachunki z dostawcami

- rozrachunki z pracownikami (wyróżniamy 2 podgrupy: rozr z tyt wynagrodzeń, inne rozrachunki z pracownikami)

- jednostkami publicznoprawnymi (wynikają z przepisów prawa, Rozr z urzedem skarbowym, urzedem celnym, z ZUSem)

- odrębnymi zakładami danej jednostki

- innymi osobami prawnymi i fizycznymi

Wg. Aspeku przedmiotowego:

-dostawy i usług

- podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych

- wynagrodzeń

- emisji papierów wartościowych (akcje, obligacje)

- zaciągniętych pożyczek

- niedoborów, nadwyżek i strat

- innych tytułów

Wg. Kryterium podmiotowego - przedmiotowego

- z tytułu dostaw i usług

- publicznoprawne (VAT, inne rozrachunki publicznoprawne)

- z pracownikami

- pozostałe rozrachunki ( z właścicielami, akcjonariuszami : nie mają odzwierciedlenia w należnościach i zobowiązaniach bilansie / kap własny- należne nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego(-))

Wg. Kryterium terytorialnego:

- krajowe

- zagraniczne (różnice kursowe- koszty, przychody finansowe)

Wg. Kryterium wyegzekwowania:

- przedawnione

- umorzone

- nieściągalne

Wg. Kryterium ryzyka

- bezwarunkowe

- warunkowe (mają swoje odzwierciedlenie w ewidencji pozabilansowej -jednostronny zapis)

Wg kryterium miejsca powstawania:

- zewnętrzne

- wewnętrzne ( w ramach jednostki gosp: z pracownikami)

Wg. Kryterium sposobu zapłaty:

- gotówkowe (regulowane gotówką)

- bezgotówkowe (rach bieżący)

ORGANIZACJA EWIDENCJI ROZRACHUNKÓW

Ewidencja rozrachunków jest prowadzona na kontach bilansowych i pozabilansowych.

Ewidencja analityczna powinna zapewnić możliwość ustalenia stanu należności i zobowiązań z tytułu dostaw i usług o okresie spłaty do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy, a z innych tytułów - umożliwić podział na długoterminowe i krótkoterminowe.

EWIDENCJA ROZRACHUNKÓW

Na kontach pozabilansowych rozrachunków ujmuje się należności i zobowiązania warunkowe. Powstanie tych rozrachunków jest efektem zdarzeń warunkowych oznaczających stan lub sytuację, której ostateczny skutek zostanie potwierdzony dopiero z chwilą wystąpienia lub nie wystąpienia niepewnych przyszłych zdarzeń lub zdarzenia.

Konta pozabilansowe:

-należności warunkowe,
-zobowiązania warunkowe,
-weksle obce dyskontowane i indosowane,
-weksle obce gwarancyjne.

Ujęcie w księgach rachunkowych
W ciągu roku obrotowego należności, roszczenia i zobowiązania w złotych polskich wg wartości nominalnej.
Rozrachunki powstałe w walutach obcych ujmuje się w ciągu roku na kontach w wartości nominalnej przeliczone na złote polskie wg kursu dla danej waluty z dnia transakcji.
Między kursem z dnia powstania rozrachunku a kursem zastosowanym w momencie rozliczania transakcji powstają różnice kursowe, które mogą mieć charakter dodatni lub ujemny.

ROZRACHUNKI PRZEDAWNIONE

Roszczenia majątkowe przedawnione są niezaskarżalne.

Termin przedawnienia - 10 lat

Roszczenie związane z działalnością gospodarczą - 3 lata

Roszczenia wynikające ze stosunku pracy - 3 lata

Roszczenia zakładu pracy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych - 1 rok

ROZRACHUNKI NIEŚCIĄGALNE

Należności nieściągalne są to należności udokumentowanie w następujący sposób:

- akt zgonu dłużnika,

- protokół nieściągalności wydany przez właściwy organ,

- postanowienie sądu o oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenie postępowania upadłościowego.

ROZRACHUNKI UMORZONE

Umorzenie należności należy traktować jako zwolnienie dłużnika z długu, wywołane innymi okolicznościami niż przedawnienie lub nieściągalność.

Należności i roszczenie przedawnione, umorzone i nieściągalne nie są zaliczane do aktywów przedsiębiorstwa lecz odnosi się je w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych lub odpisów aktualizujących należności.

Zobowiązania przedawnione i umorzone odnosi się na dobro pozostałych przychodów operacyjnych.

Przykład1:
W spółce X saldo konta należności z tyt dostaw i usług na początek okresu sprawozdawczego wynosiło 870 tys w tym od kontrahenta A 50tys, i 30tys od kontrahenta B. Saldo początkowe konta odpisy aktualizujące wartość należności wynosi 80tys. W tym 50tys na należn od kontrahenta A, 30tys na należn od kontrahenta B. W bieżącym okresie kontrahent A zapłacił całą kwotę należności okazało się, że należność od kontrahenta B jest nieściągalna.

AD1 - Pysia

WYCENA BILANSOWA

Należności wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty z zachowaniem zasady ostrożności.
Odpisuje się kolejno:
-należności przedawnione i umorzone na pozostałe koszty operacyjne, lub poprzez wykorzystanie uprzednio utworzonego odpisu aktualizacyjnego
-pozostałe należności wykazuje się w bilansie po zmniejszeniu o spłaty częściowe i korekty oraz ewentualnie powiększone o należne odsetki zwłoki- w wartości realnej.

WYKŁAD 4

II. ROZRACHUNKI Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG

Rozrachunki zachodzące pomiędzy kontrahentami krajowymi i zagranicznymi powstające z tytułu zawarcia umowy kupna i sprzedaży materiałów, produktów gotowych, usług i towarów.
Do tych rozrachunków zalicza się także zaliczki na dostawy oraz rozrachunki z tytułu obrotu tranzytowego.

Podstawą ewidencji rozrachunków z tytułu dostaw i usług są:

-faktura VAT, faktura korygująca,

- faktury handlowe i dokumenty celne potwierdzające, wywóz lub przewóz towarów będących przedmiotem eksportu lub importu,

- inne dokumenty- dowody zapłaty dostaw i usług, polecenie księgowania sporządzone na podstawie raportów kasowych, wyciągów bankowych, polecenie księgowania dla udokumentowania naliczenia odsetek, różnic kursowych.

Rozrachunki z odbiorcami

- należności z tytułu sprzedaży - należności z tytułu odsetek - należności od odbiorców potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu - dodatnie różnice kursowe - wycena bilansowa

- wpływy z tytułu zapłaty - udzielone rabaty bonifikaty - odpisane należności przedawnionych - przeniesienie należności spornych - ujemne różnice kursowe - kompensata należności z zobowiązaniami

W ramach konta rozrachunki z odbiorcami wydzielić można:

- rozrachunki z odbiorcami krajowymi

- rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi

KOMPENSOWANIE ROZRACHUNKÓW KRAJOWYCH

Możliwość kompensowania dotyczy wzajemnych zobowiązań i należności wtedy gdy:

1. Należności i zobowiązania dotyczą tego samego kontrahenta

2. Umowa kupna ( sprzedaży) przewiduje taką formę rozliczenia rozrachunków

3. Jest dopuszczone przez przepisy Kodeksu cywilnego

ODSETKI ZA ZWŁOKĘ

Odsetki powiększają wartość nominalną należności oraz przychody finansowe

O =

O - odsetki za zwłokę

N - kwota zaległej należności

R - oprocentowanie roczne

T - liczba dni, dla których obliczone są odsetki

KOSZTY SĄDOWE

Należności można powiększyć o zasądzony zwrot kosztów sądowych w korespondencji z kontem „rozliczenie międzyokresowe przychodów” (odsetek się nie ujmuje)

III. ROZRACHUNKI PUBLICZNOPRAWNE

Rozrachunki publicznoprawne to należności i zobowiązania z tytułu podatków, ceł, opłat, składek ubezpieczeniowych i innych tytułów wynikających przepisów o zobowiązaniach podatkowych i zrównanych z nimi.

Do ewidencji rozrachunków publicznoprawnych wykorzystuje się następujące konta syntetyczne:

- Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT,

- Rozliczenie należnego podatku VAT

- Rozliczenie naliczonego podatku VAT

- podatek VAT do rozliczenia

- korekta naliczonego VAT

- pozostałe rozrachunki z tytułu podatków

- rozrachunki z urzędem celnym

- rozrachunki z zakładem ubezpieczeń społecznych

- pozostałe rozrachunki publicznoprawne

ROZRACHUNKI Z TYTUŁU VAT

Występują w przedsiębiorstwach będących płatnikami VAT

VAT = sprzedaż NETTO x STAWKA PODATKU VAT

sprzedaż BRUTTO = sprzedaż NETTO + VAT

Do ewidencji rozrachunków z tytułu VAT stosuje się następujące konta:
-rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT
-rozliczenie należnego podatku VAT
-rozliczenie naliczonego podatku VAT

-podatek VAT do rozliczenia
-korekty naliczonego VAT

Opodatkowaniu podlegają wszystkie zaliczki i przedpłaty

Stawki podatku VAT : 23%, 8%

KONTO ROZRACHUNKI Z URZĘDEM SKARBOWYM Z TYTUŁU PODATKU VAT

Służy do ustalenia zobowiązań jednostki z tytułu podatku VAT lub przysługującego jej zwrotu podatku VAT za dany okres. Jest to konto na które przenosi się pod datą ostatniego miesiąca salda kont „Rozliczenie naliczonego podatku VAT” oraz „ Rozliczenie należnego podatku VAT” i dokonuje ich kompensaty.

Konto ROZLICZENIE NALEŻNEGO PODATKU VAT służy do ewidencji i rozliczania należnego podatku VAT zawartego w fakturach VAT i fakturach korygujących dotyczących sprzedaży, jak i czynności zrównanych ze sprzedażą.

Konto ROZLICZENIE NALICZONEGO PODATKU VAT służy do ewidencji i rozliczania podatku VAT zawartego w otrzymanych fakturach VAT i fakturach korygujących wystawionych przez dostawców oraz podatku VAT od importu zawartego w otrzymanych dokumentach celnych SAD.

Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT
- naliczony podatek VAT - zapłatę zobowiązania z tytułu podatku VAT - odsetki należne od urzędu skarbowego	- należny podatek VAT - podatek VAT zwracany przez urząd Skarbowy - sanacyjne naliczony podatek VAT - naliczone odsetki za zwłokę

Rozliczenie NALEŻNEGO podatku VAT
- przeniesienie należnego podatku VAT stanowiącego zobowiązania podatkowe bieżącego okresu sprawozdawczego	- zawarty w fakturach podatek należny

Rozliczenie NALICZONEGO podatku VAT
- naliczony podatek zawarty w fakturach, fakturach korygujących, dokumentach SAD	- rozliczenie naliczonego VAT w części podlegającej odliczeniu od VAT należnego lub zwrotowi

PODATEK VAT DO ROZLICZENIA

Na koncie tym ujmuje się podatek VAT, który będzie rozliczany w następnych okresach sprawozdawczych.

PODATEK: DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH, OSÓB FIZYCZNYCH, PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI, ŚRODKÓW TRANSPORTU

Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych powstają w związku z obowiązkiem opłacenia przez jednostki gospodarcze podatku od osiągniętego w roku podatkowych dochodu brutto.

IV. ROZRACHUNKI Z URZĘDEM CELNYM

Są to rozrachunki z tytułu naliczonych przy imporcie transportów:

- cła należnego urzędowi celnemu przy imporcie,

- podatku akcyzowego,

- podatku VAT, (od wart mat, od cła i akcyzy)

- opłat manipulacyjnych,

(zawsze koresponduje z kontem ROZLICZENIE ZAKUPU)

V. ROZRACHUNKI Z ZAKŁADEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Zalicza się do nich:

- ubezpieczenia emerytalne

- ubezpieczenia rentowe

- ubezpieczenia chorobowe (finansowane przez pracownika)

- ubezpieczenia wypadkowe (finansowane przez pracodawcę)

- ubezpieczenia zdrowotne (finansowane przez pracownika- część odpisuje się pod podatku dochodowego)

- składka na Fundusz Pracy (finansowane przez pracodawcę)

- składka na FGŚP- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (przez pracodawcę)

- zasiłki płatne ze środków ZUS

*Składki ubezpieczeń społecznych w części pokrywane są przez pracownika, a w części przez pracodawcę. Pracownik finansuje ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz składki na ubezpieczenia zdrowotne.

*Pracodawca finansuje ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz wypadkowe a także opłaca składki na Fundusz Pracy, FGŚP.
*Całość składek z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych odprowadza do ZUS pracodawca.

VI. POZOSTAŁE ROZRACHUNKI PUBLICZNOPRAWNE

To wszystkie publicznoprawne inne niż rozrachunki z tytułu podatków z tytułu ubezpieczeń społecznych, rozrachunków z urzędem celnym.

Są to:

- należności i zobowiązania otrzymywane i przekazywane do budżetu państwa,

- dotacje, subwencje, dopłaty do wyrobów i usług (z budżetu),

- opłaty urzędowe (skarbowe, notarialne, paszportowe),

VII. ROZRACHUNKI Z PRACOWNIKAMI

Obejmują należności z tytułu różnych świadczeń jednostko gospodarczej na rzecz pracowników oraz zobowiązania wobec pracowników z tytułu pracy świadczonej przez nich dla danej jednostki.

Rozrachunki z pracownikami można podzielić na:

- rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (na dzień bilansowy mogą być TYLKO zobowiązaniami)

- inne rozrachunki z pracownikami (mogą mieć charakter zarówno NALEŻNOŚCI jak i ZOBOWIĄZAŃ)-nie ma ich w bilansie

ROZRACHUNKI Z TYTUŁU WYNAGRODZEŃ

Podstawowy rodzaj rozrachunków z pracownikami.

Do elementów wynagrodzeń zalicza się:

- wynagrodzenie zasadnicze, (+dodatki i dopłaty = wynagrodzenie brutto)

- dopłaty i dodatki,

- wynagrodzenia brutto, (podstawą do wyliczenia składek na ZUS i składek zdrowotnych?)

- potrącenia obligatoryjne,

- potrącenia dobrowolne,(fakultatywne) - np. składka na związki zawodowe, składka do kasy zapomogowo-pożyczkowej

- wynagrodzenie netto,

- zasiłki,

- kwota do wypłaty.

Koszty uzyskania przychodów (dotyczy to umowy o pracę)
-Zatrudnieni na jeden etat w miejscu zamieszkania 111,25zł miesięcznie; 1 335,00 zł rocznie,
-poza miejscem zamieszkania 139,06zł miesięcznie; 1 668,72 zł rocznie
-zatrudnieni na wielu etatach w miejscu zamieszkania nie może przekroczyć 2 002,05 zł rocznie poza miejscem zamieszkania nie może przekroczyć 2 502,56 zł rocznie

Stawki podatku dochodowego

do 85 528 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556zł 02gr (kwota wolna od podatku rocznie)
ponad 85 528 14 839zł 02gr + 32% nadwyżki ponad 85 528zł (podatek dochodowy)

Przykład
Lista płac dla pracownika zatrudnionego na pełen etat, zamieszkałego w miejscu pracy wynagrodzenie zasadnicze 3 000zł.
1. składka na ubezpieczenie społeczne
a)emerytalne 9,76% 292,80 zł
b) rentowe 1,5% 45,00 zł

c)chorobowe 2,45% 73,50 zł
RAZEM 411,30 zł
2. Składka na ubezpieczenie zdrowotne pobrana:
(3 000 - 411,3) x 9,0% = 232,98 zł
3. Składka na ubezpieczenie zdrowotne odliczona:
(3 000 - 411,3) x 7,75% = 200,62 zł
4. Dochód do opodatkowania
3 000 - (411,3 + 111,25) = 2 477,45zł
5. Zaliczka na podatek dochodowy
2 477 x 18% = 446 zł

6. Zaliczka na podatek dochodowy do wypłaty
446 - 200,62 - 46,33 = 199,05 zł
7. Wynagrodzenie netto
3 000 - (411,3 + 232,98 + 199,05) = 2 156,67 zł

Składki ZUS świadczenia pracodawcy:
Składka emerytalna 9,76% 292,80 zł

Składka rentowa 6,5% 195,00 zł
składka wypadkowa 1,8% 54,00 zł

Składka na Fundusz pracy 2,45% 73,50 zł
FGŚP 0,10% 3,00 zł

RAZEM 618,30

Całkowity koszt pracy 3 618,30 zł

POZOSTAŁE ROZRACHUNKI

Do pozostałych rozrachunków zalicza się:
-rozrachunki z tytułu udzielonych i otrzymanych pożyczek,
-rozrachunki z właścicielami,
-rozrachunki wewnątrzzakładowe,
-rozrachunki z zakładami ubezpieczeń z tytułu ubezpieczeń rzeczowych i majątkowych,
-rozrachunki z tytułu leasingu finansowego,
-rozrachunki z tytułu sprzedaży i skupu wierzytelności,
-roszczenia sporne,
-inne rozrachunki,

8

---