Konta służące do ewidencji składników bilansu nazywamy kontami bilansowymi. Wyróżniamy dwa rodzaje kont bilansowych, zależnie od tego, czy służą one do ewidencji składników aktywów czy pasywów. Nazywamy je odpowiednio: kontami aktywnymi i pasywnymi.

Tak jak widać na poniższej ilustracji, każdy składnik bilansu księgowany jest na odrębnym koncie. Poniższy rysunek jest jednak dużym uproszczeniem, ponieważ w rzeczywistości prawie każdy składnik bilansu składa się z wielu mniejszych części, z których każda posiada swoje odrębne konto w celu łatwiejszej ewidencji. Na przykład wszystkie należności nie są księgowane na jednym koncie, ale na wielu, w zależności od ich rodzaju. Z reguły jest też tak, że każdy kontrahent posiada w systemie księgowym oddzielne konto, na którym księgowane są wyłącznie jego należności i zapłaty. O tym jednak będziemy mówić znacznie szerzej, gdy wprowadzimy pojęcie księgi głównej i ksiąg pomocniczych. Na razie musimy zapamiętać, że każdy element bilansu zapisany jest na koncie księgowym. Do księgowania aktywów służą konta aktywne, a do pasywów - pasywne.

Konta aktywne

Na kontach aktywnych księgujemy wartości składników aktywów. Po stronie debetowej (lewej) konta zapisujemy saldo początkowe oraz po tej samej stronie księgujemy wszystkie zwiększenia danego składnika majątku. Po stronie kredytowej natomiast księgujemy wszystkie jego zmniejszenia.

Konta aktywne zawsze wykazują saldo debetowe. Znaczy to, że obrót debetowy konta jest zawsze większy lub równy obrotowi kredytowemu. Jeżeli obroty w danym okresie są równe, saldo końcowe konta wynosi zero.

Konta pasywne

Na kontach pasywnych księgujemy wartości składników pasywów. Po stronie kredytowej (prawej) konta zapisujemy saldo początkowe oraz po tej samej stronie księgujemy wszystkie zwiększenia danego składnika majątku. Po stronie debetowej natomiast księgujemy wszystkie jego zmniejszenia.

Konta pasywne zawsze wykazują saldo kredytowe. Znaczy to, że obrót kredytowy konta jest zawsze większy lub równy obrotowi debetowemu. Jeżeli obroty w danym okresie są równe, saldo końcowe konta wynosi zero.

Otwieranie i zamykanie kont bilansowych

Otwarcie konta bilansowego, polega na wpisaniu jego bilansu początkowego. Następnie na koncie rejestruje się operacje gospodarcze w kolejności chronologicznej nadając im numery.

Konto zamyka się stawiając poziomą linię, pod którą wpisuje się obroty poszczególnych stron. Następnie wylicza się saldo końcowe konta i wpisuje po stronie przeciwnej do tej, na której saldo występuje. Następnie, poprzez zsumowanie obrotów i sald uzyskuje się sumę kontrolną, która powinna być taka sama po obu stronach.

KONTA WYNIKOWE

Zasady funkcjonowania kont wynikowych

Konta bilansowe dostarczają informacji o stanie składników zasobów majątkowych
i źródłach ich pochodzenia. Nie można jednak z tych informacji ustalić, jaki jest rezultat (wynik) z działalności przedsiębiorstwa. Miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa jest jego wynik finansowy, ustalany przez porównanie przychodów z kosztami uzyskania przychodów.

Do ujmowania operacji wywierających wpływ na wynik finansowy służą konta wynikowe. Dostarczają one informacji o tym, jak przebiegała w danym okresie działalność
i o cząstkowych wielkościach tworzących zysk lub stratę.

Konta wynikowe powstają w wyniku podziału pionowego konta „Wynik finansowy"

Wynik finansowy
Koszty	Przychody
Straty nadzwyczajne	Zyski nadzwyczajne

Koszty			Przychody

Straty nadzwyczajne			Zyski nadzwyczajne

Do kont wynikowych należą:

1. konta kosztów,

2. konta strat nadzwyczajnych,

3. konta przychodów,

4. konta zysków nadzwyczajnych.

Koszt to zmniejszenie wartości aktywów lub zwiększenie wartości zobowiązań
i rezerw, co po­woduje zmniejszenie kapitału własnego w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Koszty mogą występować w różnej formie:

1. jako zużycie: środków pracy, przedmiotów pracy, samej pracy, usług obcych, np. zużycie materiałów, wynagrodzenia, usługi remontowe,

2. jako nakłady pieniężne nie odzwierciedlające zużycia, np. podatek od nieruchomości, składki ZUS.

Wydatek to każdorazowe rozchodowanie środków pieniężnych poza przedsiębiorstwo. np. spłata kredytu, wypłata zaliczki na koszty podróży służbowej.

Oznacza to, że nie każdy wydatek jest, był lub będzie kosztem. Wszystkie koszty łączą się natomiast z wydatkiem.

Przychód to zwiększenie wartości aktywów lub zmniejszenie wartości zobowiązań
i rezerw, co powoduje wzrost kapitału własnego w inny sposób niż wniesienie środków przez udzia­łowców lub właścicieli,

np. otrzymane kwoty za sprzedane produkty, odpisanie przedawnionych zobowiązań.

Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do prze­widzenia, poza działalnością jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia, np. utrata samochodu w wyniku kradzieży, otrzymane odszkodowanie za straty poniesionej w wyniku pożaru.

Zasady funkcjonowania kont wynikowych:

1. otwarcie konta następuje przez zaksięgowanie pierwszej operacji wynikowej,

2. przy księgowaniu operacji wynikowych obowiązuje zasada podwójnego zapisu,

3. konta kosztów i strat funkcjonują podobnie jak konta bilansowe aktywne,

4. konta przychodów i zysków funkcjonują podobnie jak konta bilansowe pasywne,

5. na koniec roku obrotowego następuje zamknięcie kont wynikowych poprzez przeniesienie ich sald na konto „Wynik finansowy".

Schemat. Zasady funkcjonowania kont wynikowych

Różne konta

Koszty

Wynik finansowy

Przychody

Różne konta

I

I

III

3

Straty nadzwyczajne

Zyski nadzwyczajne

2

II

IV

4

Objaśnienia:

1. Poniesione w ciągu okresu koszty

1. Poniesione w ciągu okresu straty nadzwyczajne

2. Osiągnięte w ciągu okresu przychody

3. Osiągnięte w ciągu okresu zyski nadzwyczajne

Księgowania pod datą kończącą rok obrotowy (31.12.)

I. Przeksięgowanie kosztów osiągnięcia przychodów

II. Przeksięgowanie strat nadzwyczajnych

IIl. Przeksięgowanie przychodów

IV. Przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych

---