Ochrona siedlisk przyrodniczych:

siedlisko przyrodnicze - obszar lądowy lub wodny, naturalny, półnaturalny lub antropogeniczny, wyodrębniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne.

REGULACJE MIĘDZYNARODOWE:

- Konwencja Ramsarska (1971) ”o obszarach wodno - błotnych... ”

- Konwencja Berneńska (1979) „o ochronie europejskiej dzikiej fauny i flory oraz siedlisk naturalnych”

- Dyrektywa Siedliskowa (1992) „w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory”

REGULACJE KRAJOWE:

- Ustawa o ochronie przyrody (2004)

~ Celem ochrony przyrody jest (...)utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych.

~ wyszczególniony przedmiot ochrony w rezerwatach przyrody, obszarach Natura 2000 oraz użytkach ekologicznych.

- Rozporządzenie Ministra Środowiska (2001) „w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie”

~ status: obowiązujące

~ akt wykonawczy do poprzedniej ustawy o ochronie przyrody

~ lista 95 zróżnicowanych pozycji (jednostkowe i zbiorcze) np. laguny, morskie ławice małż, zalewane muliste brzegi rzek.

~ brak konkretnych wskazań, zaleceń.
- Rozporządzenie Ministra Środowiska (2005) „w sprawie typów siedlisk przyrodniczych (...) wymagających ochrony w formie wyznaczenie obszarów Natura 2000”

~ status: obowiązujące

~ akt wykonawczy do aktualniej ustawy o ochronie przyrody (2004)

~ lista 76 zróżnicowanych pozycji (jednostkowe i zbiorcze)

~ konkretne wskazania i zalecenia - plany ochrony obszarów N2000, poradniki

ochrony siedlisk i gatunków N2000 (podręczniki metodyczne)

Właściwy stan ochrony siedliska przyrodniczego:

- naturalny zasięg siedliska przyrodniczego i obszary zajęte przez to siedlisko w obrębie

jego zasięgu nie zmieniają się lub zwiększają się,

- struktura i funkce, które są konieczne do długotrwałego utrzymywania się siedliska, istnieją i prawdopodobnie nadal będą istniały,

- typowe dla tego siedliska gatunki znajdują się we właściwym stanie ochrony.

Zalecenia ochronne dotyczące siedlisk leśnych:

Ochrona ścisła (bierna):

- ciepłolubne buczyny storczykowe,

- górskie jaworzyny ziołoroślowe,

- jaworzyny i lasy Kl - Lp na zboczach *,

- górskie torfowisko wysokie z sosną błotną (z grupy: bory i lasy bagienne)*.

Ochrona ścisła (bierna):

- górskie reliktowe laski sosnowe,

- górski bór limbowo - świerkowy,

- łęg Tp - Wb*

~ ale: konieczne zachowanie zalewów (wody rzeczne) + ew. czynne usuwanie gat. obcego pochodzenia.

Ochrona bierna lub łagodna gospodarka leśna:

- buczyny:

~ optymalne: rębnie stopniowe z przedłużonym okresem odnowienia (cięcia gniazdowe lub przerębowe)

~ ew. I udział Jd i innych rozmaitych gatunków, i udziału Św

~ ew. aktywne kształtowanie struktury wiekowej.

- grądy:

~ optymalne: złożone rębnie stopnowe

~ nie wprowadzać Bk

~ nie eliminować Gb

- kwaśne dąbrowy:

~ nie wzbogacać gatunkowo dst (ale: na Pomorzu - możliwa domieszka Bk)

~ bez zwartego 2. piętra

Zachowanie stosunków wodnych:

- brzezina bagienna*, las Brz - So*, So bór bagienny*, borealna Św na torfie*:

~ ochrona bierna lub ekstensywna gospodarka leśna(rębnia przerębowa )

~ gdy zdegradowane - renaturalizacja (np. intensywniejsze cięcia)

- łęg Js - Ol*, podgórski łęg Js*, nadrzeczne olszyny górskie*, łęgowe lasy Db - Wz- Js*:

~ uwaga na przesuszanie i stagnację wody,

~ ochrona bierna lub łagodna gospodarka leśna (rębnie stopniowe)

Czynna ochrona:

- świetlista dąbrowa (eurosyberyjskie stepy dębowe):

~ usuwanie porostów i podszytów

~ ew. rozluźnianie zwarcia dst

Zachowanie warunków świetlnych:

- wyżynny jodłowy bór mieszany:

~ rębnia przerębowa o niewielkim nasileniu (naturalne odnowienia, różnowiekowa i wielopiętrowa struktura dst),

~ wielkowymiarowe martwe drewno.

Przebudowa dst (renaturalizacja):

- dolnego boru Jd - Św:

~ zróżnicowanie wieku drzew w dst Św.

~ mała domieszka Jd i Bk

- górnoreglowa Św sudecka, karpacka, na wapienna:

~ materiał z tego piętra wys.,

~ małe zagęszczenie,

~ mała intensywność zabiegów,

~ dużo martwych szczątków drzew.

(bez dodatkowych wskazań):

- bory chrobotkowe:

~ zabezpieczenie przed bezpośrednim zniszczeniem dobrze zachowanych płatów ()

~ zagrożenie: eutrofizacja.

Lasy ochronne

Jak ustanawiane?

Lasy Skarbu Państwa:

- Decyzja Ministra Środowiska

~ na wniosek Dyr. Generalnego LP ,

~ po zaopiniowaniu przez Radę Gminy.

Pozostałe lasy:

- decyzja starosty

~ po uzgodnieniu z właścicielem

~ po zaopiniowaniu przez Radę Gminy.

Lasy ochronne:

- 37,5 % wszystkich lasów w Polsce to lasy ochronne.

~ 21 % w woj. pomorskim, warmińsko mazurskim i mazowieckim,

~ 75 % w woj. śląskim.

- 47 % wszystkich lasów LP to lasy ochronne.

- 97 % wszystkich lasów ochronnych jest na terenie LP.

Podatek leśny:

W przypadku lasów ochronnych (a także lasów NP i RP) obowiązuje połowa stawki podatku leśnego za 1 ha.

Sposób gospodarowania w lasach ochronnych:

Ogólne rozporządzenia Min. ds. Środowiska z 1992:

- dbałość o stan zdrowotny i sanitarny lasu,

- preferowanie naturalnego odnowienia lasu,

- ograniczanie regulacji stosunków wodnych, w tym odwadniania bagien,

- odpowiednie kształtowanie struktury gruntowej i przestrzennej lasu,

- indywidualne sposoby zagospodarowania i ochrony poszczególnych drzewostanów,

- ustalenia etatu cięć wg potrzeb hodowlanych lasu,

- ograniczanie stosowania zrębów zupełnych, ochrona gleby i roślinności w czasie prac,

- zakaz pozyskiwania żywicy i karpiny.

Ochrona obiektów lokalnej / regionalnej wartości:

- użytki ekologiczne }

- stanowiska dokumentacyjne } 0,4% pow. Polski

- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe }

- pomniki przyrody

Użytki ekologiczne:

Definicja UE (skrócona):

Użytki ekologiczne chronią pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej:

- naturalne zbiorniki wodne (w lasach i wśród pól),

- kępy drzew i krzewów, płaty nieużytków,

- bagna, torfowiska, starorzecza,

- wydmy, wychodnie skalnie, skarpy, kamienice,

- siedliska przyrodnicze,

- miejsca występowania rzadkich lub chronionych gatunków.

Kto tworzy UE?

- Rada Gminy (poprzez uchwałę): ok. 29 % obiektów.

- Wojewoda (poprzez rozporządzenie): pozostałe 71 % obiektów

Stan aktualny:

Ilość obiektów: 6.686

- max. warmińsko-mazurskie (1.860)

- min. woj. małopolskie (31)

Łączna pow.: 46,1 tyś. ha

Średnia pow. 7 h

Funkcje użytków ekologicznych:

- ostoja różnorodności roślin i bytujących w nich zwierząt (często pożytecznych)

- „brak genów”,

- wspomaganie ciągów korytarzy ekologicznych,

- podnoszenie atrakcyjności terenu,

- ew. - wprowadzenie tymczasowej ochrony (docelowo - rezerwat)

Przykłady użytków ekologicznych:

- UE Rozlewiska Kostrzyneckie (Cedyński Park Krajobrazowy):

- Fragment doliny rzeki Głuszynki(zespół łąk i niewielkich terenów leśnych położonych w dolinie rzeki Głuszynki, płynącej wzdłuż południowej granicy Poznania, bobry, żurawie, ropuchy paskówki)

- UE „Białe błoto”(woj. mazowieckie, okresowo wysychające bagno śródpolne)

- Hałdka k. Blesławia (woj. małopolskie na granicy ze śląskim):

- Płonne Bagno (Nadl. Katowice):

- UE „Przemkowskie Bagno” (Przemkowski Park Krajobrazowy)

- UE stanowisko lilii złotogłowów na Garbie Tenczyńskim

- UE Las Krzyszkowicki

- UE Łąka Ostrożeniowa (gm. Ryto, Popradzki PK) (salamandra plamista i kumak górski)

- UE „Góra Kopystanka” (okolice Przemyśla)

- Żeremia bobrowe na terenie ekologicznego użytku „Czarna Małka” (Jaśliski Park Krajobrazowy, woj. podkarpackie)

Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej:

Definicja SDPN (skrócona):

Stanowiska dokumentacyjne to ważne - pod względem naukowym i dydaktycznym:

- miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości i tworzyw mineralnych,

- jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami,

- frag. wyrobisk powierzchniowych i podziemnych,

- miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

Kto tworzy SDPN?

- Rada Gminy (poprzez uchwałę): ok. 13 % obiektów.

- Wojewoda (poprzez rozporządzenie): pozostałe 87 % obiektów

Stan aktualny:

Ilość obiektów: 153

- max. woj. małopolskie (80)

- min. woj. dolnośląskie i wielkopolskie (0)

Łączna pow.: 780 ha

Średnia pow. 5 ha

Funkcje stanowisk dokumentacyjnych:

- dokumentacja stanu powierzchni Ziemi i jej warstw,

- dokumentacja etapów rozwojów budowy geologicznej regionu i procesu formowania jego rzeźby,

- funkcje naukowe i dydaktyczne,

- obiekty specjalistycznej ekoturystyki.

Przykłady SD:

- SD „Morena Rzęgnowska” RDLP Olsztyn,

- SD „Mur Krzeczkowski” PK Pogórza Przemyskiego,

- SD „Sękówka” (Ropica Górna, Beskid Niski)

- SD „Zajęcza Góra” (ok. Buska - Zdroju)

- SD „Bochotnica” (Kazimierski PK, okolice Kazimierza Dolnego)

- SD w kopalni soli w Wieliczce,

- Wysypisko w Krasiejowie k. Opola

- SD „Łom Pikiel” (okolice Szydłowca, woj. mazowieckie)

Zespoły przyrodniczo-kraobrazowe:

Definicja:

są to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.

Kto tworzy ZP-K?

- Rada Gminy (poprzez uchwałę): ok. 44 % obiektów.

- Wojewoda (poprzez rozporządzenie): pozostałe 56 % obiektów

Stan aktualny:

Ilość obiektów: 207

- max. woj. zachodniopomorskie (38)

- min. woj. podlaskie i podkarpackie (1)

Łączna pow.: 93,5 tyś. ha

Średnia pow. 450 ha

Funkcje

- ochrona krajobrazu naturalnego oraz kulturowego,

- jedna z postaw z turystycznej promocji regionu.

Przykłady

- ZP-K Porzecze (PK Ujście Warty),

- ZP-K „Nad Brzyniczką” (gm. Kolonowskie, woj. opolskie),

- ZP-K Wyspa Grodzisko nad jeź. Rożnowskim,

- Żwirownia w Malinie - proponowany ZP-K (Opole),

- ZP-K „Uroczysko Buczyna” (Chorzów),

- ZP-K „Dolina Siedmiu Młynów” (Szczecin),

- ZP-K „Sklna” (Ślężański PK).

Pomniki przyrody:

Definicja:

to twory przyrody żywej i nieożywionej, o szczególnej wartości przyrodniczej, kulturowej, historycznej oraz odznaczającej się nieprzeciętnymi indywidualnymi cechami:

- okazałych rozmiarów drzewa i krzewy,

- źródła, wodospady wywierzyska,

Kto tworzy ZP-K?

- Rada Gminy (poprzez uchwałę): ok. 20 % obiektów.

- Wojewoda (poprzez rozporządzenie): pozostałe 80 % obiektów

Stan aktualny:

Ilość obiektów: 35 tyś.

- max. woj. mazowieckie (4.134 szt.)

- min. woj. świętokrzyskie (647 szt.) i opolskie (589 szt.)

Funkcje:

- ochrona żadnich i nietypowych form przyrody ożywionej i nie ożywionej,

- obiekt badań naukowych ( choroby drzew „wieku starczego”),

- dokumentacja zjawisk klimatycznych (np. -> Dendrochronologia) i geologicznych,

- funkcja dekoracyjna (atrakcja turystyczna),

- f. pamiątkowo - historyczna.

Typ pomników przyrody:

Pojedyncze drzewa 27. 379

Gr. drzew 4.879

Aleje 855

Krzewy 20

Głazy narzutowe 1.201

Skałki, jaskinie 263

Źródła, wodospady, wywierzyska 52

Pozostałe m.in. groty 419

OGÓŁEM 35.074

Drzewa stanowią 94,4% pozycji rejestru.

Przykłady

- Głazy narzutowe:

~ „trygław” koło Koszalina

~ „Diabelski kamień” lub „Biskupi kamień” w Bisztynku

- Skałki

~ „Skałka Rejowska” (Skarżysko-Kamienna w G. Świętokrzyskich)

~ „Skały Grzybowe na Równem” (Górny Śląsk)

- Skały: „Organy Wielisławskie” w pow. złotoryjskim

- Jaskinia w Mechowie

- Groty: „Zbójnicka”

- Wodospady

~ w Sopotni wielkiej

~ Bramka skalna z progiem wodospadu Zaskalnik (Popradzki PK)

- Wywierzyska: „Wywierzyska” Strzemierzyce Wielkie . (gm. Dąbrowa Górnicza)

- Źródła: „Źródło Hanna” kolo Wierchomli

- Drzewa pojedyncze:

~ Cis pospolity, Henryków k/ Lubania, woj. dolnośląskie, NAJSTARSZE DRZEWO W POLSCE 1260 lat

~ Dąb Szypułkowy (Muzeum „Orła Białego” w Skarżysku - Kamiennej), ok. 300 lat,

~ Cis, Bystrzyca, gm. Wleń, woj. dolnośląskie, 800 lat

~ Sosna „Waligóra”, Sulechów, woj. lubuskie, 170 lat, NAJGRUBSZA W POLSCE

~ Sosna „LIRA”, Ruciane - Nida, 200 lat,

~ Sosna pospol. , okolice Mińska Mazowieckiego, ok. 340 lat

~ Dąb Szypułkowy „Chrobry”, Piotrowice, Nadl. Szprotawa, woj. lubuskie, ok. 740 lat

~ Dąb Szypułkowy „Napoleon” , Nadl. Przytok, RDLP Zielona Góra, ok. 660 lat

~ Dąb Szypułkowy „Dąb Bażyńskiego” k/ Elbląga, ok. 680 lat,

~ Dąb „Bartek”, gm. Zagańsk, woj. świętokrzyskie, ok. 660 lat

~ Lipa drobnolistna, Cielętniki, pow. częstochowski, ok 530 lat

~ Lipa drobnolistna, „Lipa wielopienna”, Park Zdrojowy w Szczawnicy

~ Lipa szerokolistna, Czarny Potok, gm. Łącko, Sądecczyzna, ok. 500lat

~ Wiąz szypułkowy „Wiedźmin”, Komorów k/ Gubina, ok 450 lat

~ Wiąz Górski „Łokietek”, Gorczański PN, ok. 334 lata, najstarszy i najgrubszy Wz w Polsce

~ Topola Biała, Leszno, Park Karpinek NAJGRUBSZA MIERZĄC PRZY ZIEMI

- Gr. drzew:

~ „Cisy Raciborskiego” pow. myślenicki, woj. małopolskie.

~ Dąb Szypułkowy: „Dęby Rogalińskie” (Lech, Czech i Rus)

- Aleje drzew: „Aleja dębów szypułkowych” , Chybie, Górny Śląsk

- Drzewa sędziwe: Dąb Mieszko I przy ul. Nowoursynowskiej, ok. 600 lat

- Drzewa o znaczeniu pamiątkowym: „Dąb Wolności”

- Drzewa o orginlnym pokroju: „Krzywy las” woj. zachodniopomorskie, k/ Gryfina

Gatunki drzew:

W rejestrach pomników przyrody znajduje się łącznie 59 rodzajów (145 gatunków) drzew i krzewów.

- 22% iglastych:

~ rodzime 25%

~ introdukowane 75%

- 78% liściastych:

~ rodzime 44%

~ introdukowane 56%

Pielęgnacja drzew i krzewów:

- przesadzanie

- zwalczanie chorób i szkodników

- naprawianie systemu korzeniowego

- nawadnianie, nawożenie, ściółkowanie

- odchwaszczanie

- ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi

- leczenie ran i ubytków

- wzmocnienia koron

- cięcia pielęgnacyjne i techniczne

- usuwanie drzew i krzewów przeszkadzających

Wzmacnianie pni i konarów:

- wiązanie sztywne (pnie)

- wiązani elastyczne (konary)

- odciągi

- podpory

Cięcia pielęgnacyjne i techniczne:

- Cięcia pielęgnacyjne (przyrodnicze) z zachowaniem pokroju drzewa:

~ cięcia formujące (u młodych) i korygujące (u starszych)

~ cięcia prześwietlające (opt. do ok. 15% masy)

~ cięcia sanitarne

~ cięcia odmładzające

- Cięcia techniczne (nieprzyrodnicze)

~ sąsiedztwa budynków, linii powietrznych, ulic

Zabezpieczenia ran po cięciach i ubytków powietrznych:

- Rana do 10 cm średnicy - zabezpieczenie jednoskładnikowe preparatem emulsyjnym(Dendromal 03PA, Funaben 3, Lac Balsam)

- Rana ponad 10 cm średnicy - zabezpieczenie dwuskładnikowe

~ krawędzie preparatem emulsyjnym (W/W)

~ wnętrze substancja inpregnująca (Imprex W, Antox W, Antox B)

Kiedy i kto?

- względy bezpieczeństwa, szczególne względy pamiątkowe, kulturowe, historyczne.

- wojewoda/ wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Wątpliwości:

- próchnowiska w dziuplach oraz pnie są biotopem dla wielu cennych i rzadkich gatunków owadów,

- stare drzewa sią podstawą bytu dla specyficznych gatunków grzybów.

---