Ustrój państwowy- wszelkie kwestie związane z organizacją i funkcjonowaniem państwa:

1. organizacje aparatu państwowego rozumiane jako unormowania dotyczące systemu organów państwowych funkcjonujących w państwie (skład, organizacja, kompetencje),

2. status prawny jednostki - prawa, wolność i obowiązek obywatelski,

3. ustalenia suwerena (władzy zwierzchniej podmiotu),

4. regulacja systemu źródeł prawa.

Ustrój państwowy :

• ustrój społeczno - gospodarczy

• ustrój polityczny

Ustrój społeczno - gospodarczy:

• uregulowanie stosunków własnościowych w państwie, w konstytucji wskazuje się jakie rodzaje własności przewidywane są w danym ustroju ,która własność ma charakter priorytetowy, priorytet własności państwowej do roku 1990, konstytucja z 1952, natomiast priorytet własności prywatnej od 1989 r.

• uregulowanie podstawowych zasad gospodarki w państwie,

• kwestie związane z finansami publicznymi

Zasady ustroju politycznego :

• zasada ustrojowa - każda szczególnie ważna decyzja ustrojodawcy o kwestiach związanych z ustrojem państwa

• zasada konstytucyjna - zasada wywodząca się z konstytucji

• zasada prawa

Zasada konstytucyjna - pewne szczególnie istotne (normy wyjęte poza nawias- co oznacza, że mają wpływ na treść i interpretacje innych postanowień konstytucyjnych ) postanowienia zawarte w akcie konstytucyjnym

Zasady pisane sformalizowane

Zasady niepisane niesformalizowane

Z których treść da się zrekonstruować z jednego przepisu konstytucji: Np. art. 4 zasada zwierzchnictwa, suwerenności narodu, art. 7 z legalizmu

Z których treść można zrekonstruować dopiero po uwzględnieniu co najmniej kilku postanowień konstytucji albo które stanowią swego rodzaju „rezultat” obowiązywania innej zasady konstytucyjnej. W tym wypadku zasady te nie mają żadnego wyraźnego, bezpośredniego zakotwiczenia w tekście konstytucji a wynikają z treści innego postanowienia konstytucji w ogólnej treści: Np. zasada suwerenności i niepodległości państwa art. 5, art. 26, art. 126 §2, art. 130

Z zasady pisanej wywodzą się zasady niepisane np. zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa, zasada ochrony praw słusznie nabytych, zasada nie w kontekście prawa konstytucyjnego, lex lega non agit zasada zakazu działania prawa wstecz.

Zasada prawa- to normy, które podlegają tzw. Regule optymalizacji co oznacza że mogą być stosowane w sposób „mniej lub bardziej” a nie w sposób właściwy regułą prawa, czyli „albo albo”. Nie wszystkie zasady ustrojowe mają charakter zasad prawnych w podanym wyżej znaczeniu, część z nich jest regułami prawa w podanym wyżej znaczeniu.

Miejsce zasad ustrojowych w systematyce Konstytucji RP.

Poprzez systematykę konstytucji rozumiemy podział na rozdziały, podrozdziały, artykuły, paragrafy, punkty.

Katalog zasad ustrojowych obowiązujących w ramach konstytucji RP różni się w zależności od autorów i ośrodków akademickich, brak jest jednolitego, zamkniętego katalogu zasad ustrojowych a poszczególne katalogi formułowane poprzez przedstawicieli doktryny różnią się nie tylko co do nazewnictwa zasad ustrojowych, ale też co do ich treści, funkcji oraz ilości.

Zasady o charakterze politycznym wpisane są do rozdziału !, ale nie jest to katalog zamknięty.

1. Zadasa suwerenności państwa: sformułowana, pisana art. 4 konstytucji

Poprzez suwerena rozumiemy podmiot sprawujący władzę w państwie, tym organem jest naród.

Naród- jest to ogół obywateli zamieszkujących terytorium RP.

Władza jest sprawowana pośrednio poprzez przedstawicieli (posłów, senatorów) wybieranych w wolnych wyborach.

Naród sprawuje władzę również bezpośrednio:

1. instytucja referendum

2. instytucja obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej

Instytucja demokracji pośredniej: rozdział4 , status posła i senatora, art. 104 - mandat wolny, posłowie są przedstawicielami narodu, nie wiążą ich instrukcje wyborców.

1. Referendum

Zagłosowanie przez obywatela na karcie referendalnej w ten sposób, że obywatel albo odpowiada tak lub nie na postawione pytanie albo obywatel wybiera jedną z opcji rozwiązań.

• refer. ogólnokrajowe: przeprowadzane na terytorium całego państwa

• refer. lokalne: przeprowadzane na terytorium danej społeczności

• refer. Obligatoryjne: z mocy prawa wynika że w danych okolicznościach wymagane jest przeprowadzenie referendum w danej sprawie

• refer. Fakultatywne: przeprowadzenie referendum jest jedną z opcji, może ale nie musi zostać przeprowadzone

Wszystkie referenda ogólnokrajowe mają charakter fakultatywny, zaś referenda lokalne mogą mieć charakter obligatoryjny np. samo opodatkowanie się mieszkańców gminy.

Polska konstytucja przewiduje 3 rodzaje ref. Ogólnokrajowego:

• ref. w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, ten rodzaj ref. został unormowany w art. 125

• ref. ratyfikacyjne w sprawie upoważnienia prezydenta do przeprowadzenia ratyfikacji umowy międzynarodowej z art. 90 ust. 1 na podstawie, której RP przekazuje organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje krajowej władzy publicznej art. 90, ust. 3

• ref. zatwierdzające ustawę o zmianie konstytucji jeżeli zmiana ta dotyczy rozdziału 1,2 lub 12 art. 235 ust. 6

Wykład 23.10.2010

2. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza - to prawo wniesienia projektu ustawy do sejmu przez grupę obywateli. W Polsce prawo to przewidziane zostało dla grupy co najmniej 100 ty. Obywateli mających prawo wybierania do sejmu (czynne prawo wyborcze do sejmu)

Wykonywanie inicjatywy ustawodawczej reguluje ustawa z 1999r.

Obywatelska inicjatywa ust. jest:

• inicjatywą sformułowaną: oznacza, że grupa obywateli musi przedstawić projekt ustawy, który będzie spełniał wszystkie wymogi formalne, przewidziane dla projektów ustaw w regulaminie sejmu

• inicjatywa niesformułowana: podmiot przedkłada założenia dla ustawodawcy co ma znaleźć się w ustawie.

Proces zbierania podpisów

• kampania promocyjna do projektu ustawy, projekt ustawy musi być do wglądu publicznego. Kampania finansowania pochodzi ze środków komitetu inicjatywy ustawodawczej. Gdy zostanie zebrana wymagana ilość podpisów, projekt jest składany do marszałka sejmu, jeżeli wszystko się zgadza kończy się pierwszy proces ustawodawczy

• najważniejszą odmiennością w przypadku obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej jest to iż projektu nie dotyczy zasada dyskontynuacji prac sejmowych, czyli zakaz przejmowania niekończących się projektów ustaw co oznacza że do końca kadencji sejmu muszą być zakończone wszystkie prace ustawodawcze. Jest to zasada niepisana,

• termin pierwszego czytania projektu obywat. inic. ust. :maksymalnie 3 miesiące od dnia pierwszego czytania, 6 miesięcy od dnia pierwszego posiedzenia sejmu -

• podmiotami, które mogą finansować obywatelska inicjatywę ustawodawczą są: cudzoziemcy, skarb państwa, samorządowe osoby prawne,

• sprawozdanie z finansów powinno być złożone na 3 miesiące od zakończenia procesu

2. Zasada demokratycznego państwa prawnego.

Jest to zasada pisana, została wyrażona w art. 2 Konstytucji. Urzeczywistniająca zasady sprawiedliwości społecznej, została wprowadzona 29 grudnia 1989 r.

Omawiana zasada stanowi zbiór reguł będących wyznacznikiem współczesnego państwa demokratycznego.

Rozumienie koncepcji państwa prawnego ukształtowało się w polski porządek konstytucyjny poprzez aktywne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego od początku lat 90- tych.

Klauzula odsyłająca demokratycznego państwa prawnego „klauzula generalna”, takie pojmowanie zasady państwa prawnego przyjmuje Trybunał Konstytucyjny oraz szereg przedstawicieli nauki prawa.

Pojęcie, ze zasada ta stanowi odesłanie do koncepcji teoretycznych i demokratycznych państwa prawa (reihtsstat) i koncepcji rządów prawa (rule of law) oznacza, ze aby zrozumieć treść tej zasady ustrojowej należy odwołać się do treści niewyrażonej bezpośrednio w konstytucji lecz zawartych w szeregu opracowań teoretyczno - prawnych a mających swoje źródło w niemieckiej i anglosaskiej kulturze konstytucyjnej.

Zasada państwa demokratycznego:

1. formalny aspekt państwa prawnego

2. materialny aspekt państwa prawnego

a) Formalny aspekt państwa prawnego.

Zakłada, że w państwie ma rządzić prawo a nie politycy, grupy nacisku czy inne podmioty. Organy państwowe mają działać na podstawie i w granicach przyznanych im kompetencji (zasada legalizmu). Tworzone i obowiązujące prawo ma być tworzone w odpowiedni sposób. Prawem można nazwać zgodnie z formalnym aspektem państwa prawnego wyłącznie takie normy, które są uchwalane, wydawane, ustanowione przez właściwy, kompetentny do tego podmiot zgodnie z regułami procesu prawodawczego a następnie zanim zacznie obowiązywać powinny zostać w sposób prawidłowy opublikowany oraz powinien nastąpić odpowiednio przewidziany prawem okres vakacio legis zanim normy te zaczną obowiązywać.

Formalne rozumienie zasady państwa prawnego nawiązuje tym samym do:

• anglosaskiej koncepcji praworządności,

• tzw. Proceduralnej koncepcji prawa natury autorstwa Leona Fullera

Kryterium rozróżnienia formalnego i materialnego aspektu państwa prawnego:

• jeżeli zasady dotyczą treści prawa to mają charakter materialny, wszelkie rozstrzygnięcia pozatreściowe przede wszystkim pojęte z szeroko pojętą procedurą a także z procesem tworzenia prawa będą kwalifikowane jako formalne. Na tej idei opiera się podział prawa na prawo materialne i procesowe czyli postępowanie danego rodzaju,

• zasady, które pełnią funkcję środków niezbędnych do osiągnięcia określonych celów kwalifikowane są jako formalne, gdyż można im przypisać cechę instrumentalności. Zasady chroniace dobra nieinstrumentalne, samoistne a więc takie jakie stanowią jedynie uzasadnienie dla formułowania zasad instrumentalnych tworzą zbiór materialny,

• przy przyjęciu szerszej perspektywy wszystko to co dotyczy celu państwa ma postać materialną. Natomiast to co odnosi się do sposobu działania władzy państwowej i granic tego działania przybiera wymiar formalny,

• ujęcie formalne często wiązane jest z tzw. wartościami negatywnymi. Natomiast ujęcie materialne z wartościami pozytywnymi. To co dotyczy godności i praw człowieka, jego wolności, dobra wspólnego czy sprawiedliwości ma postać pozytywnych wartości materialnych. Z kolei to co przesądza o niearbitralności działań władzy a kształtuje samą istotę zasady państwa prawnego tworzy katalog wartości przede wszystkim negatywny,

• zasady o wyraźnym uzasadnieniu aksjologicznym przede wszystkim chroniące wartości szczególnie doniosłe należą do klasycznych zasad materialnych właśnie ten rodzaj zasad pełni najczęściej funkcję standardu przesądzającego o materialności badanej z tej perspektywy reguły. Ten typ kryterium wymaga jednak pewnego uzupełnienia: w jego ramach nie wyróżnia się bowiem tzw. wartości formalnych,

• zasady formalne utożsamiane są też często z pewnością kwalifikacji stanów rzeczy które chronią, jeżeli ta kwalifikacja ma charakter mechaniczny, gdyż cechy obiektów objętych zakresem działania, zasady mają precyzyjny opis to należy uznać, ze zasada ta należy do formalnych, natomiast gdy dobro chronione zostanie ujęte przez pryzmat konkretnych zasad powstaje sfera niepewności co do przynależności konkretnych zasad do zakresu tego pojęcia.

b)Materialny aspekt państwa prawnego.

Odnosi się nie tyle do kwestii proceduralnych do formy i granic działania władzy państwowej, lecz do kwestii treści obowiązującego prawa. Wszystkie szczegółowe zasady wynikające z zasady państwa prawnego a kwalifikowane do jego materialnego aspektu mają swoją daleką genezę w dwóch koncepcjach teoretyczno - prawnych:

• w tzw. formule Gustawa Radbrucha,

• w tzw. koncepcji „minimum moralności” w prawie autorstwa Harta

Szczegółowe zasady należące do formalnego aspektu państwa prawnego.

Zasady niesformułowane.

1. Zasada prawidłowej legislacji

Konstytucyjna zasada prawidłowej legislacji jest realizowana min. przez tzw. zasady techniki prawodawczej stanowiące załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów. Stanowią one zbiór dyrektyw skierowanych adresowanych do organów tworzących prawo. Zasady techniki prawodawczej mają charakter szczegółowy i techniczny. Regulują takie kwestie jak systematyka aktu normatywnego podział i numeracja jednostek redakcyjnych aktu normatywnego czyli przepisów p[prawnych jak również kwestie dotyczące stylu, gramatyki czy interpunkcji stosowanych przy redagowaniu aktów normatywnych. Zasada prawidłowej legislacji jest dosyć często przywoływanym wzorcem kontroli w procesie kontroli konstytucyjności prawa. Jednak praktyka orzecznicza Trybunału konstytucyjnego wskazuje, że przepisy są uznawane za niezgodne z tym wzorcem kontroli wyłącznie wtedy, jeżeli naruszają najważniejsze podstawowe dyrektywy wynikające z zasad techniki prawodawczej np. naruszają zasadę nakaz naruszalności prawa, nakaz stosowania przez ustawodawcę określonego vakacio legis.

2.Zasada nie działania prawa wstecz (lex letro non agit)

Zasada nie działania prawa wstecz jest dyrektywą postępowania organów prawodawczych polegającą na zakazie stanowienia norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm prawnych. Retroaktywność prawa może przybierać różne postacie np. następuje ono wtedy gdy :

• ustawodawca nakazuje kwalifikować nowe normy, zdarzenie zaistniało przed wejściem w życie tych norm,

• gdy konstruowana jest fikcja prawna obowiązywania ustawy przed dniem jej wejścia w życie,

• gdy ustanowione zostały reguły praw interterpelarnego (międzyczasowego), które określają treść stosunków prawnych, powstałych pod rządami dawnych norm a trwających w okresie wejścia w życie norm nowo ustanowionych

Zasada lex letro non agit dotyczy przede wszystkim sytuacji, w których nowe regulacje prawne pogarszają sytuację obywatela. Zasada ta nie ma charakteru absolutnego co oznacza, że w pewnych wypadkach dopuszczalne są konstytucyjne od niej wyjątki. Zakaz działania prawa wstecz może zgodnie z konstytucją być złamane jeżeli zaistnieją szczególne okoliczności przemawiające za retroaktywnością prawa w danej sytuacji. Szczególne okoliczności powinny być przy tym rozumiane jako sytuacje wyjątkowe gdy z obiektywnych przyczyn istnieje konieczność dania pierwszeństwa innej wartości konstytucyjnej niż zasada lex letro non agit.

Zasada ta wynika z art. 2 Konstytucji czyli nie jest wyrażona explicite w żadnym przepisie konstytucyjnym jednak na gruncie prawa karnego ustrojodawca zadecydował o wpisaniu tej zasady do art. 42 ust. 1 konstytucji, który stanowi że „odpowiedzialności karnej podlega ten tylko kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”

3. Zasada ochrony praw słusznie nabytych.

Zasada ta zakazuje arbitralnego zanoszenia lub ograniczenia praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występujących w obrocie prawnym. Zasada ta zapewnia więc ochronę praw podmiotowych zarówno publicznych jak i prywatnych . Zakresem regulacji tej zasady objęte zostały: zarówno te sytuacje prawne, w których jednostka już prawa nabyła (z mocy prawa) czy też na podstawie aktu stosowania prawa , jak i te sytuacje prawne, których jednostce przysługują tzw. ekspektywa maksymalnie ukształtowane. Ekspektywa taka istnieje wtedy, gdy podmiot spełnia wszystkie zasadnicze, ustawowe przesłanki do nabycia danego prawa. Ponadto należy zaznaczyć, że ochroną tej zasady objęte są wyłącznie te prawa które zostały nabyte w sposób słuszny, sprawiedliwy.

Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego i dopuszczalne są od niej wyjątki:

Ograniczenie zasady praw słusznie nabytych może nastąpić wtedy, gdy ze względu obiektywnych zachodzi potrzeba dania pierwszeństwa określonej wartości chronionej bądź znajdującej oparcie w przepisach konstytucji.

Ocena dopuszczalności ograniczeń ochrony praw nabytych wymaga rozważenia:

• czy wprowadzone ograniczenia znajdują podstawę w innych normach, zasadach lub wartościach konstytucyjnych,

• czy nie istnieje możliwość realizacji danej normy zasady lub wartości konstytucyjnej bez naruszenia praw nabytych,

• czy wartościom konstytucyjnym dla realizacji których prawodawca ogranicza prawa nabyte można w danej konkretnej sytuacji przyznać pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw ochrony praw słusznie nabytych,

• czy prawodawca podjął niezbędne działania mające na celu zapewnienie jednostce warunków do przystosowania się do nowej regulacji.

4. Zasada ochrony interesów w toku

Wiąże się z zasadą ochrony praw słusznie nabytych w tym sensie, że obie zasady chronią adresatów prawa przed nagłymi i arbitralnymi zmianami prawa dla nich niekorzystnymi. Zasada ta odnosi się przede wszystkim do sfery przedsięwzięć gospodarczych i finansowych oznacza ona, że jeżeli w przepisie prawa zapewniono obywatela że przez pewien czas obowiązywać go będą pewne reguły a obywatel kierując się tym zapewnieniem rozpoczął konkretne działanie to reguł tych nie można zmieniać na niekorzyść obywatela.

Zawsze muszą być jednak spełnione równocześnie 3 przesłanki :

• przepisy prawa muszą wyznaczać pewien horyzont czasowy dla realizowania określonych przedsięwzięć,

• przedsięwzięcie to ze swej natury musi mieć charakter rozłożony w czasie i nie może się realizować w wyniku jednorazowego zdarzenia gospodarczego,

• obywatel musi faktycznie rozpocząć określone przedsięwzięcie w okresie obowiązywania tych przepisów.

Ochronę interesów w toku nie można traktować jako równoznacznej z gwarancją niezmienności praw w szczególności wiecznego trwania określonych przywilejów. Prawa, których trwanie nie jest ograniczone przez ustawodawcę żadnym horyzontem czasowym mogą w toku swego istnienia podlegać modyfikacjom.

5.Zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasada bezpieczeństwa prawnego.

Obie wymienione zasady konstytucyjne bardzo mocno się ze sobą łączą i dotyczą relacji państwo - jednostka, zarówno zasada lojalności (zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasada bezpieczeństwa prawnego) wyrażają się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa by nie stało się swoistą pułapką dla obywatela. Obywatel ma mieć możliwość układać swoje sprawy w zaufaniu, ze naraża się na pewne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, ze jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny. Przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania.

6.Zasada sprawiedliwości społecznej.

Wyrażona została również w art. 8 Konstytucji. Zgodnie z orzecznictwem trybunału Konstytucyjnego stanowi ona nie tylko zasadę ustroju politycznego państwa lecz także swoiste prawo podmiotowe przysługujące jednostce: prawo do sprawiedliwego traktowania. Prawo to rozciąga się na etap stanowienia prawa jak i na etap stosowania. Jest ono sprzężone z obowiązkiem państwa stania na straży sprawiedliwości społecznej poprzez zaniechanie aktów mogących stać z nią w sprzeczności oraz eliminować takich aktów, które uznano za godzące w tę zasadę.

Z zasadą sprawiedliwości społecznej wiąże się ściśle: równość praw, solidarność społeczna, minimum bezpieczeństwa socjalnego czy też zabezpieczenie podstawowych warunków egzystencji dla osób pozostających bez pracy nie z własnej woli.

Trzeba jednak podkreślić, że ocena, sposób urzeczywistniania zasady sprawiedliwości społecznej wymaga zachowania szczególnej powściągliwości, interpretacji tej zasady w kontekście innych bardziej szczegółowych regulacji konstytucyjnych a także uwzględnienia pewnej sfery swobody ustawodawczej w kształtowaniu stosunków społecznych.

Zasada demokratycznego państwa prawnego a zasada legalizmu art. 7

Zasada legalizmu(zasada praworządności) jest z jednej strony elementem formalnego aspektu zasady demokratycznego państwa prawnego a z drugiej strony na gruncie konstytucji z 1997r uzyskał status odrębnej samodzielnej zasady ustrojowej wyrażonej w art. 7 konstytucji . Z zasady praworządności wynika, że organy władzy publicznej mają działać na podstawie i w granicach prawa. Na podstawie prawa oznacza, ze organ państwa może działać tylko wtedy, gdy prawo wyraźnie mu daną kompetencję przyznaje.

Istnieje zakaz domniemania kompetencji co oznacza, że dane uprawnienie musi wyraźnie wynikać z pewnego przepisu prawnego (przepis kompetencyjny). Przepis kompetencyjny podlega zawsze ścisłej wykładni literalnej zaś domniemanie objęcia upoważnieniem materii w nich niewymienionych w drodze np. wykładni celowościowej nie może wchodzić w rachubę (zakaz wykładni rozszerzającej przepisów kompetencyjnych i nakaz wykładni ścisłej tych przepisów )

Zasada legalizmu jako wzorzec kontroli konstytucyjności prawa.

Art.7 Konstytucji w pewnych wypadkach może okazać się nieadekwatnym wzorcem kontroli w procesie kontroli konstytucyjności norm. Chodzi w szczególności o te sytuacje, w których jako wzorzec kontroli poddany został również inny bardziej szczegółowy przepis konstytucji odnoszący się do zakresu kompetencji odpowiedniego organu władzy publicznej np. art. 92 ust.1 Konstytucji, który reguluje kwestie dopuszczalności wydawania rozporządzeń wykonawczych. W przepisie tym szczegółowo określono warunki tego jakie organy i w jakim zakresie mają kompetencje do wydawania aktów wykonawczych do ustaw.

Naruszenie art. 92 ust. 1 oznacza więc automatycznie naruszenie art. 7 Konstytucji. Nie jest jednak konieczne odrębne kontrolowanie kwestii zgodności danego przepisu z art. 7 co może znaleźć wyraz w umorzeniu postępowania ze względu na zbędność wydania orzeczenia w zakresie odnoszącym się do zasady legalizmu.

Zasada trójpodziału władzy.

Z zasady tej wynika, że władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są rozdzielone a ponadto powinna między nimi panować równowaga oraz, że muszą ze sobą współpracować.

Zasada ta nie ma znaczenia czysto organizacyjnego, celem zasady podziału władzy jest min. ochrona praw człowieka przez uniemożliwianie nadużywania władzy przez którekolwiek sprawujących ją organów.

Pojęcie rozdzielenia władzy.

Wymóg rozdzielenia władz oznacza min. że w każdej z trzech władz powinny poprzedzać kompetencje materialnie odpowiadające ich istocie. Co więcej każda z trzech władz powinna zachowywać minimum wyłączności kompetencyjnej stanowiącej o zachowaniu tej istoty. Tylko jednak wobec władzy sądowniczej rozdzielenie oznacza zarazem separację gdyż do istoty wymiaru sprawiedliwości należy by sprawowany był wyłącznie przez sądy a pozostałe władze nie mogły ingerować w te działania czy też w nich uczestniczyć. Wynika to ze szczególnego powiązania władzy sądowniczej z ochroną praw i wolności jednostki i znajduje potwierdzenie zarówno w szczególnych normach konstytucji jak i w konwencjach międzynarodowych obraz stosunków między władzą ustawodawczą i wykonawczą jest natomiast odmienny. Także dla każdej z tych władz konieczne jest ustalenie i utrzymanie pewnego minimum kompetencyjnego stanowiącego o jej istocie. W odniesieniu do parlamentu minimum tym jest wyłączność stanowienia ustaw z nieograniczonym w zasadzie zakresie przedmiotowym.

Zjawiskiem typowym zarówno w systemie parlamentarnym jak i w systemie prezydenckim jest jednak również pewne przecinanie się czy też nakładanie się kompetencji sięgających nawet do dziedziny należącej do istoty ustawodawczej (np. ustawodawstwa delegowane) czy działalności wykonawczej. Rozdzielenie władz ma kilka wymiarów:

1. podmiotowy

2. kompetencyjny

3. organizacyjny

Wymiar podmiotowy dotyczy piastunów urzędów z trzech wskazanych pionów władzy. Co do zasady należy unikać sytuacji, w której jedna osoba jest w składzie organów z co najmniej dwóch pionów władzy. Przy czym rozdzielenie to ma największe znaczenie dla zapewnienia niezależności sądownictwa (władza sądownicza a inne piony władzy). Szczegółowym elementem tego wymiaru rozdzielenia jest tzw. zasada inkopalitibas czyli zasada niepołączalności urzędu.

Rozdzielenie w wymiarze kompetencyjnym dotyczy podziału kompetencji między 3 podstawowe piony władzy. Podział ten ma odpowiadać funkcji jakie pełni dany organ państwowy (wymiar ten nazywa się również wymiarem funkcjonalnym.)

Wymiar organizacyjny odnosi się do codziennej pracy organów państwowych. Kwestia rozdzielenie urzędów pomocniczych czy też usytuowania odpowiednich organów w danym budynku.

3

---