Wskazania diagnostyczne do nakłucia lędźwiowego
-Podejrzenie zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
-Podejrzenie choroby autoimmunologicznej OUN
-Podejrzenie choroby metabolicznej (zwłaszcza typu leukodystrofii)
-Podejrzenie krwawienia do przestrzeni podpajęczynówkowej
-Podejrzenie neuropatii
-Napady drgawkowe przygodne o niejasnej etiologii
-Drgawki gorączkowe (tylko wtedy, gdy przypuszcza się, że mogą być związane z zakażeniem OUN)
-Podejrzenie innych chorób OUN, gdy badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) może być pomocne w procesie diagnostycznym.
Uwaga: Nakłucie lędźwiowe należy wykonać w każdym przypadku posocznicy u noworodków i niemowląt. Ujemny wynik pierwszego badania PMR, wykonanego na początku choroby, nie wyklucza wczesnego stadium bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Ponowne wykonanie nakłucia lędźwiowego jest wskazane w przypadku pogorszenia stanu ogólnego dziecka lub pojawienia się objawów zapalenia OUN. Zaleca się również wykonanie nakłucia lędźwiowego w przypadku drgawek (zwłaszcza o charakterze napadu złożonego) u dzieci do 2. rż.
Wskazania terapeutyczne do nakłucia lędźwiowego
-Zakażenia OUN wymagające dokanałowego stosowania antybiotyków (bardzo rzadko konieczne)
-Choroba nowotworowa OUN wymagająca dokanałowego stosowania cytostatyków
-Inne choroby, gdy zaistnieją wskazania do dokanałowego podania leków, środków kontrastowych, środków znieczulających lub gdy wskazane jest doraźne obniżenie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego.
Przeciwwskazania do nakłucia lędźwiowego
-Objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zwłaszcza podejrzenie guza dołu tylnego czaszki
-Zakażenie tkanek w okolicy nakłucia
-Wady rozwojowe kręgosłupa i rdzenia kręgowego, np. dysrafia
-Zaburzenia krzepnięcia krwi
-Niewydolność krążeniowa lub oddechowa u niemowląt, zwłaszcza gdy choroba podstawowa dotyczy układu krążenia lub układu oddechowego. W tych przypadkach ułożenie (przygięcie) dziecka do wykonania nakłucia lędźwiowego może spowodować hipoksemię, prowadzącą nawet do nagłego zatrzymania krążenia.
Zestaw do zabiegu
Igły punkcyjne jednorazowego użytku z mandrynem - idealna jest igła krótka, ostra, krótko ścięta, o małej średnicy, z plastykową przezroczystą końcówką (dla noworodków i niemowląt - 22G lub 24G o długości 3,75 cm; dla dzieci młodszych - 22G o długości 6,25 cm; dla dzieci starszych - 22G lub 20G o długości 8,75 cm)
Jałowe rękawiczki . Jałowe obłożenie. Jałowe gaziki
Spirytus 70% i Jodyna
Probówki na PMR
Zestaw do pomiaru ciśnienia PMR
Ampułka 1% lignokainy i strzykawka z igłą lub krem ze środkiem znieczulającym miejscowo (np. EMLA).
Powikłania nakłucia lędźwiowego
Nakłucie lędźwiowe jest zabiegiem bezpiecznym, pod warunkiem jednak, że nie jest wykonywane w stanach podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego (może wówczas dojść do przemieszczenia migdałków móżdżku do otworu potylicznego i uciśnięcia ważnych dla życia ośrodków, a w konsekwencji śmierci chorego) lub u niemowlęcia z ciężką niewydolnością krążeniową czy oddechową.
Najczęściej występujące niezagrażające życiu powikłania to ból głowy, bóle kręgosłupa, wymioty; nasilające się objawy oponowe występują stosunkowo często (5-20% przypadków). Im dziecko starsze, tym objawy te są częstsze. Zwykle jednak dolegliwości szybko przemijają, choć w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni.
Możliwe są jeszcze inne groźniejsze powikłania, ale pojawiają się one bardzo rzadko: krwawienie podpajęczynówkowe i podtwardówkowe, krwiak nadtwardówkowy, uraz więzadeł kręgosłupa, uraz okostnej, uchwycenie korzeni nerwowych przez uszkodzoną oponę twardą, ostre ropne zapalenie kręgów, utworzenie się ropnia, porażenia w wyniku podania kontrastu do uszkodzonej tkanki rdzenia w czasie mielografii. Po nakłuciu lędźwiowym obserwowano również pogorszenie przebiegu poprzecznego zapalenia rdzenia. Bardzo rzadkim, mogącym wystąpić nawet po kilku latach powikłaniem jest guz epidermoidalny spowodowany wykonywaniem nakłucia lędźwiowego igłą bez mandrynu. Uważa się, że guz ten jest spowodowany wprowadzeniem tkanki epidermalnej do przestrzeni podtwardówkowej.