3. UDZIAŁ EDUKACJI W POPRAWOIE JAKOŚCI ŻYCIA I ZDROWOTNOŚCI SPOŁECZEŃSTWA
Z wykładów:
ROLA EDUKACJI ZDROWOTNEJ W DZISIEJSZYCH CZASACH:
Odżywianie w miejscu spożywania
Powrót do aktywnego trybu życia
Profilaktyka chorób cywilizacyjnych, np. zawału mięśnia sercowego, wylewu krwi do mózgu + epidemii światowych.
Edukacja zdrowotna osób starszych jest ważnym zagadnieniem i wyzwaniem, ale możliwym do zrealizowania. Osoby starsze też mogą i chcą się uczyć. Każdy chciałby dożyć starości w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. Jednocześnie trzeba nauczyć ludzi aprobowania starości.
CZYNNIKI PRZEDŁUŻAJĄCE MŁODOŚĆ:
Wychowanie do starości (wg. A. Kamińskiego) to pedagogiczny proces polegający na nabywaniu zainteresowań, aspiracji, umiejętności i przyzwyczajeń, które pomogą w realizacji trybu życia sprzyjającego wydłużaniu młodości. To jednocześnie:
Informowanie
Przekonywanie
Zachęcanie
Wywoływanie sytuacji sprzyjających określonemu postępowaniu.
Pierwszym krokiem wychowania do starości powinno być uczenie tolerancji starości i ludzi starszych. Kolejny etap to eliminacja stereotypów.
Praca człowieka
Właściwe wykorzystanie czasu wolnego (wczasowanie)
Higiena i konserwowanie zdrowia
Aktywność fizyczna
Współżycie społeczne (kontakty z innymi ludźmi)
Świadome stwarzanie sobie warunków do pomyślnego starzenia się.
Poziom świadomości zdrowotnej w Polsce jest katastrofalny (stąd potrzeba edukacji społeczeństwa). Wynika to z tego, iż np. NFZ generuje pieniądze na badania prewencyjne, na które nie ma chętnych. Przychodnie same muszą zapraszać np. kobiety na badania mammograficzne (bezpłatne).
JAKOŚĆ ŻYCIA- to jakość przeżyć poznawczych przeżyć wartościująco- oceniających człowieka.
Konieczność edukacji zdrowotnej wynika m.in. z przedłużaniem się życia ludzkiego.
HASŁO: „przedłużanie życia ludzkiego”- leksykon A.A. Zych. → ale nie za wszelką cenę, liczy się także jakość życia (reprezentowana dla osobowości człowieka.)
A.A. Zych- wychowanie zdrowotne- planowe działanie mające na celu zachowanie zdrowia społeczeństwa, w szczególności najmłodszych generacji.
JAKOŚĆ ŻYCIA- / A.A. ZYCH/ to wszystko to co składa się na zdolność prowadzenia normalnego życia oraz osiąganie:
Poczucie bezpieczeństwa
Poczucie własnej wartości
Poczucie możliwości wykorzystywania zdolności intelektualno-, psycho- fizycznych
Dążenie do celów osobistych
Szansy samo urzeczywistnienia
WYMIARY JAKOŚCI ŻYCIA / wg. S. Steuden, W. Okka, 2006/
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY:
Dobrostan
Fizyczny
Emocjonalny
funkcjonalny
zdolność do relacji i kontaktów rodzinnych
funkcjonowanie w rolach społ..
satysfakcjonująca opieka medyczna i leczenie
samoocena (obraz ) własnego ciała
GDZIE REALIZOWAĆ EDUKACJĘ ZDROWOTNĄ:
- massmedia (TV, czasopisma)
-UTW
- szkoły (od najmłodszych lat)
Edukację należy traktować jako proces trwający całe życie (aby życie było „pełne i szczęśliwe”). EDUKOWAĆ MOŻNA CZŁOWIEKA NA DRODZE ZABIEGÓW SOCJALIZACYJNYCH I EDUKACYJNYCH PO PRZEZ FORMĘ SZKOŁY. :
Środowisko instytucjonalne- szkoła
Środowisko naturalne- rodzina, rówieśnicy (- osiąganie pełnego rozwoju)
Dalsze opracowanie na podstawie: I. Haszen, H. Sęk, Psychologia zdrowia
B. Woynarowska, Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki
Przemiany społeczne: wzrost poziomu wykształcenia i aspiracji ludzi do współdecydowania w sprawach własnego zdrowia
Współcześnie obserwujemy rosnące dążenia ludzi do podmiotowego uczestnictwa w rozmaitych systemach społecznych. W odniesieniu do opieki zdrowotnej dodatkowym czynnikiem wzmacniającym tę ogólną tendencję jest wzrost wiedzy medycznej w społeczeństwie, będący następstwem wyższego ogólnego poziomu wykształcenia oraz specjalnie organizowanych akcji oświaty zdrowotnej.
Nie bez znaczenia jest tu tez komercjalizacja medycyny, w wyniku której pacjent zaczyna występować z pozycji klienta oczekującego odpowiedniego poziomu opłacanych przez siebie usług. Przykładami dążenia ludzi do zajmowania samodzielnej i aktywnej postawy wobec własnych spraw zdrowotnych jest preferowanie układu z lekarze, samoleczenie, rezygnacja z medycyny oficjalnej na rzecz medycyny alternatywnej, czy skupianie się osób połączonych wspólnym problemem zdrowotnym w grupy wzajemnej pomocy broniące własnych interesów.
Zdrowie a jakość życia
Zdrowie bywa często utożsamiane z poczuciem dobrej jakości życia. Tymczasem pojęcie jakości życia ma znacznie szerszy zakres i obejmuje różne sfery życia. Jest to pojęcie wieloznaczne i bywa rozumiane jako:
brak obciążeń i utrudnień;
pozytywne bilansowanie życia, zadowolenie z niego;
stan zaspokojenia potrzeb;
bogactwo celów życiowych i form aktywności, zaangażowanie w różne sfery życia i pozytywna postawa wobec życia związana z silną wolą życia
cel promocji zdrowia
(rozumienie obiektywne) zespół warunków życia i działania człowieka obejmujących środowisko fizyczne, materialne i społeczno-kulturowe;
(rozumienie subiektywne) wynik oceny i wartościowania różnych sfer życia jako całości, np. rodziny, edukacji, wypoczynku, pracy, usług, prawa, życia obywatelskiego, ochrony zdrowia; poczucie satysfakcji z życia, dobrostanu
jakość = optimum, coś dobrego
jakość życia = dobre życie, powodzenie w życiu (różni ludzie mogą ją różnie rozumieć i interpretować z powodu różnych systemów wartości, potrzeb, aspiracji)
Jakość życia odnosi się do życia jako całości.
Wg GUS najbardziej zadowoleni ze swojego życia są ludzie wykształceni (rola edukacji w poprawie poczucia jakości życia).
Jakość życia jest przedmiotem zainteresowania zdrowia publicznego i promocji zdrowia. Jest to wynikiem: dążenia do przestrzegania praw człowieka, holistycznego podejścia do zdrowia, rozwoju ekonomicznego sprzyjającego jakości życia oraz uznania nierówności społecznych jako głównej przyczyny nierówności w zdrowiu.
W Karcie Ottawskiej Promocji Zdrowia zapisano, że „dobre zdrowie […] jest ważnym obszarem jakości życia”.
„Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia” była celem strategicznym Narodowego Programu Zdrowia w latach 1996-2006 i cel ten utrzymano w kolejnej wersji programu na lata 2007-2015. W tym ujęciu jakość życia odnosi się do wszystkich ludzi - zdrowych i chorych.
Rola edukacji zdrowotnej:
koncentrując się na zdrowiu, jako kategorii pozytywnej, należy uwzględniać także choroby i jakość życia;
zdrowie należy traktować jako pojęcie otwarte, subiektywnie rozumiane i odczuwane, odmiennie w różnych
okresach życia.
Istotą edukacji w zakresie zdrowia jest zachęcanie ludzi, aby sami czuwali (kontrolowali, panowali) nad swoim zdrowiem i dążyli do jego poprawy (umocnienia, doskonalenia). Wymaga to kształtowania u ludzi postawy autokreacyjnej wobec zdrowia. Edukacja powinna wpajać przekonanie, że każdy człowiek:
- jest odpowiedzialny za swój los, pomyślność i zdrowie,
- swoim działaniem może zdrowie kreować.
Zdrowie powinno być obiektem troski, by jak najdłużej było w dobrym stanie, gwarantującym sprawne społeczne funkcjonowanie i zaspakajanie życiowych aspiracji.
Edukacja powinna objąć także dorosłych, ponieważ bierna postawa dorosłych wobec własnego zdrowia, tworzenie negatywnych wzorców nie sprzyja aktywności prozdrowotnej młodego pokolenia.
W społeczeństwie polski istnieje znaczna rozbieżność między wysoką deklarowaną wartością zdrowia a ogólnie niskim poziomem dbałości o nie. Jako potencjalne przyczyny takiej sytuacji wymienia się:
niedostatki wiedzy medycznej lub niewykorzystywanie wiedzy w praktyce, np. palący lekarze i pielęgniarki;
gotowość ludzi do poświęcenia zdrowia, aby osiągnąć inne cele, np. karierę zawodową;
podejmowanie działań na rzecz zdrowia dopiero po jego utracie;
zewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli - ludzie myślą, że nie mają wpływu na własne zdrowie;
niskie poczucie własnej skuteczności - brak silnej woli, systematyczności.
Edukacja ma za zadanie eliminować ww. niedostatki i przekonania i kształtować w ludziach poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie (niedopuszczać do postawy roszczeniowej wobec służby zdrowia czy zjawiska wyuczonej bezradności).
2