Niepełnosprawność intelektualna:
Grossman(1973)-niedorozwój umysłowy niższy niż przeciętny ogołny poziom funkcjonowania intelektualnego, współwystępujący z zaburzeniami w zachowaniu przystosowawczym powstały w okresie rozwojowym (przed 18 rokiem życia).
Ruth Luckasson(1992)- niedorozwój umysłowy charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym funkcjonowaniem intelektualnym z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych:
-porozumiewania się
-samoobsługi
-trybu życia domowego
-uspołeczniania
-korzystania z dóbr społeczno-kulturalnych
-samodzielności
-troski o zdrowie i bezpieczeństwo
-umiejętności szkolnych
-organizowania czasu wolnego i pracy
Niedorozwój umysłowy rozpoczyna się w dzieciństwie, charakteryzuje się ograniczeniem inteligencji i umiejętności przystosowawczych.
1. Czynniki endogenne:
a) szkodliwe geny (choroby dominujące, recesywne i sprzężone z płcią)
b) aberracje chromosomalne (aberracje chromosomów płciowych i aberracje autosomalne)
2. Czynniki egzogenne:
a) działające przed porodem (okres prenatalny)
b) działające w czasie porodu (okres perinatalny)
c) działające po porodzie (okres postnatalny).
Prenatalne (w okresie ciąży):
wiek matki (niedostateczna dojrzałość biologiczna bardzo młodych matek lub wyczerpanie generatywnych sił matek starszych
zaburzenia chromosomalne
niedotlenienie (przy krwawieniach we wczesnym okresie ciąży, padaczce)
uszkodzenia chemiczne (leki, antybiotyki, insulina), mechaniczne i radiacyjne, w skutek wstrząsów, prześwietleń promieniami Roentgena
choroby infekcyjne matki (grypa wirusowa lub różyczka w okresie ciąży)
zaburzenia metabolizmu (przemiany materii, w przemianie białka, tłuszczu, węglowodanów; cukrzyca)
Perinatalne (związane z porodem dziecka):
mają najczęściej charakter uszkodzeń mechanicznych i niedotlenienia w czasie porodu
złe postępowanie lekarskie
przedłużający się poród, porody kleszczowe
Postnatalne (po urodzeniu dziecka):
urazy fizyczne (czaszki i mózgu, choroby mózgu)
pod wpływem zatrucia
choroby psychiczne we wczesnym dzieciństwie
choroby zakaźne (opony mózgowe, zapalenie opon)
Międzynarodowa klasyfikacja chorób wskazuje na następujące przyczyny:
- po zakażeniu i zatruciach,
- wskutek urazu lub działania czynników fizycznych
- z powodu zaburzeń przemiany materii, wzrostu lub odżywiania;
- w wyniku ciężkiej choroby mózgu występującej po urodzeniu, np. dziecięce zapalenie opon mózgowych, czy dziecięce stwardnienie rozległe;
- wskutek chorób i zespołów wywołanych przez (nieznane) czynniki działające w życiu płodowym;
- wskutek anomalii chromosomalnych;
- wskutek wcześniactwa.
*(co do akceptacji przez otoczenie)Czynniki wpływające na degradację, izolację i dyskryminację osób niepełno[rawnych intelektualnie:
-ignorancja
-przesądy
-lęk
-zaniedabnie
Zasady rewalidacji według Lipkowskiego:
- zasada akceptacji
- zasada pomocy
- zasada indywidualizacji
- zasada terapii pedagogicznej
Kierunki rewalidacji:
-zapobieganie pogłębianiu się istniejącego już niedorozwoju lub powstaniu innych upośledzeń
-leczenie i usprawnianie narządów zaburzonych i umacnianiu osłabionych
-stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu sił organizmu i korzystnych czynników środowiskowych
-wychowanie nauczanie specjalne (ogólne i zawodowe) dostosowane do wieku, sprawności fizycznej i umysłowej rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego.
Szkoła życia:
- szkoła podstawowa specjalna dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym;
- zasadniczy cel jest organizacja pracy i stosowanie metod wspomagających ogólny rozwój dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, aby osiągnęły indywidualny pułap dostosowania społecznego;
- rozwijanie procesów poznawczych
- rozwijanie mowy,
- usprawnianie fizyczne;
- wyrabianie sprawności manualnych,
- uspołecznienie,
- utrwalenie i zdobywanie umiejętności w zakresie samoobsługi.
- wyrabianie prostych nawyków higienicznych.
- kształtowanie uczuć estetycznych,
- umiejętność wykonywania prostych prac fizycznych.
- usprawnianie niezaburzonych funkcji psychicznych i fizycznych;
- korygowanie nieprawidłowości rozwojowych;
- kompensowanie braków w rozwoju psychicznym i fizycznym;
- stworzenie warunków do uzyskania przez uczniów najprostszych wiadomości o przyrodzie i środowisku społecznym;
- stworzenie warunków do adaptacji społecznej uczniów, do wyrabiania umiejętności i nawyków niezbędnych dla kontaktów i współżycia z innymi ludźmi;
- przygotowanie uczniów (w miarę możliwości) do udziału w gospodarce i kulturze, wdrażanie do poszanowania mienia społecznego i rozwijanie uczuć patriotycznych
Cel rewalidacji:
-wszechstronne i maksymalne ukształtowanie całej osobowości
-najlepsze przystosowanie do życia w społeczeństwie osoby niepełnosprawnej intelektualnie
-usamodzielnienie, przejście do dorosłości (samodzielności motorycznej, psychicznej, materialnej, zawodowej, terytorialnej)
-docenianie ważności i znaczenia poczucia kontroli i samooceny, które są postawą do samoakceptacji, samokierowania i samorealizacji.
Charakterystyka dzieci upośledzonych w stopniu lekkim:
-niedorozwój uczuć wyższych, mniejsza wrażliwość i powinność moralna
-niestałość emocjonalna
-impulsywność
-agresywność
-niepokój
-znaczne obniżenie ogólnego funkcjonowania intelektualnego (IQ poniżej 70 lub mniej)
-zmniejszenie się zdolności przystosowania społecznego (problemy z komunikowaniem się, wypełnianiem czynność dnia codziennego, z samodzielnością i samoobsługą)
-ujawnia się przed 18nastym rokiem życia
W stopniu umiarkowanym:
1.Czynności orientacyjno-poznawcze:
-spostrzeganie niedokładne, wolne,
-dominuje uwaga mimowolna,
-słaba koncentracja uwagi,
-nietrwała pamięć, głównie mechaniczna
-myślenie konkretno-obrazowe
-brak logicznego myślenia
-trudność w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych,
-mowa z czestymi wadami, ubogie słownictwo
2. Procesy emocjonalno- motywacyjne:
-słaba kontrola nad popędami
-intyicyjne uczucia moralne,
-potrzeby psychiczne
3. Rozwój społeczny:
-potrzeby kontaktów społecznych
-na ogół samodzielne
-mogą wykonywać prace domowe i zarobkowe,
-potrafia wyrazić swoje potrzeby, współpracować z innymi
W stponiu znacznym:
1. Czynności orientacyjno-poznawcze:
-spostrzeganie wolne, niedokładne
-uwaga mimowolna skupiona jedynie na silnych bodźcach
-słaba trwałość uwagi
-pamięć krótkotrwała, ograniczona
-Mowa- zdania proste, dwuwyrazowe, czeste wady
-inteligencja sensoryczno-motoryczna
2. Procesy emocjonalno- motywacyjne:
-potrzeby psychiczne
-zaburzenia zachowania
-intuicyjne uczucia moralne
-oznaki przywiązania do osób, rzeczy.
3. Rozwój społeczny:
-samodzielne w załatwianiu potrzeb fizjologicznych i poruszaniu się w bliskiej okolicy
-rozumienie prostych syt
-wykonywanie prostych prac domowych i zarobkowych
-umiejętność porozumiewania się w prostych sprawach
W stopniu głębokim:
1.Czynności orientacyjno-poznawcze:
-częsty brak percepcji, uwagi mimowolnej i pamięci
-mowa: nieartykułowana, dzwięki (osoby te zazwyczaj nie rozumieją i nie mówią)
-czasem pojedyncze proste wyrazy, rozumienie prostych słów i poleceń
2.Procesy emocjonalno-motywacyjne:
-proste emocje-zadowolenia i niezadowolenia,
-czasem wyrażanie emocji gestami np. uśmiech, przywiązywanie się do osób,
-częste wahania nastroju
3.Rozwój społeczny:
-prawie całkowity brak czynności regulacyjnych (życie chwilą bieżącą)
-nie potrafią samodzielnie dbać o bezpieczeństwo
-Mogą nauczyć się prostych nawyków,
-wymagają stałej opieki
TAB.2.KLASYFIKACJA UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO.
Stopień rozwoju umysłowego |
Wechslera |
Termana-Merrill |
Rozwój przeciętny |
85-110 |
84-100 |
Rozwój niższy niż przeciętny |
70-84 |
69-83 |
Niedorozwój umysłowy lekki |
55-69 |
52-68 |
Niedorozwój umysłowy umiarkowany |
40-54 |
36-51 |
Niedorozwój umysłowy znaczny |
25-39 |
20-35 |
Niedorozwój umysłowy głęboki |
0-24 |
0-19 |
Przyczyny:
1.Przyczyny prenatalne - występujące przed urodzeniem.
2.Uszkodzenia perinatalne - pojawiające się w okresie porodowym.
3.Uszkodzenia postnatalne - występujące po urodzeniu.
Kryteria orzekające o niedorozwoju umysłowym:
niedojrzałość społeczna,
spowodowana przez niską sprawność umysłową,
o charakterze rozwojowym,
nie przemijającą w miarę dojrzewania,
pochodzenia konstytucjonalnego,
nieodwracalna
Kryteria rozpoznawania wg Edgara Dolla:
-niedojrzałość społeczna
- niski stopień rozwoju umysłowego
- zahamowanie sprawności intelektualnych trwałe i będące konsekwencją choroby lub urazu
- niedorozwój umysłowy nie ulega zmianie, chociaż organizm dojrzewa pod względem fizycznym,
- ujawnia stan zahamowania rozwoju
- stan ten jest nieodwracalny
Klasyfikacja pedagogiczna
1) dzieci niewychowane,
2) dzieci prawie niewychowane,
3) dzieci wychowalne, ale niewyuczalne,
4) dzieci wyuczane
Klasyfikacja psychologiczna (uwzględniająca iloraz inteligencji) - według IX rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów, obowiązująca od 1.01.1980r.
- rozwój przeciętny
- rozwój niższy niż przeciętny
- niedorozwój umysłowy lekki
- niedorozwój umysłowy umiarkowany
- niedorozwój umysłowy znaczny
- niedorozwój umysłowy głęboki