Terapia bólu
Ból jest odczuciem subiektywnym, trudnym do pełnego zdefiniowania. Można go określić jako skutek dotarcia do mózgu impulsów nerwowych, wywołanych szkodliwymi bodźcami o odpowiedniej sile. Ból jest czynnikiem psychicznym wyzwalającym niezbędne odruchy obronne i jest sygnałem ostrzegawczym o grożącym niebezpieczeństwie. Bodźce bólowe nazywa się często bodźcami nocyceptywnymi (szczególnie w odniesieniu do badań doświadczalnych na zwierzętach). O tym, że ból jest korzystnym sygnałem ostrzegawczym świadczy fakt występowania znacznych uszkodzeń ciała u ludzi, którzy pozbawieni są możliwości odczuwania bólu.
Za obwodowe odbieranie wrażeń bólowych odpowiedzialne są tzw. Wolne zakończenia nerwowe, które są morfologicznie zróżnicowane z porównaniu z innymi zakończeniami nerwowymi. Chociaż wolne zakończenia nerwowe są swoiście przystosowane do przyjmowania bodźców bólowych, w szczególnych warunkach pobudzenie innych zakończeń nerwowych może również indukować ból.
Działanie bodźca szkodliwego (np. mechanicznego lub chemicznego) powoduje wytworzenie w tkankach pewnych substancji chemicznych. Substancje te powodują drażnienie wolnych zakończeń nerwowych i zapoczątkowują powstanie prądu czynnościowego w odpowiednich włóknach nerwowych. Ból przewodzony jest w 80% przez włókna nerwowe typu C i w 20% przez włókna typu A.
Istnieje dużo substancji, którym przypisuje się działanie drażniące na wolne zakończenia nerwowe. Do tych substancji można zaliczyć:
neurohormony (histamina, 5-hydroksytryptamina, acetylocholina);
polipeptydy (substancja P, kininy);
niektóre prostaglandyny.
Droga przewodzenia czucia bólu jest drogą składającą się z trzech komórek nerwowych (neuronów). Neuron pierwszy rozpoczyna się na obwodzie (skóra, mięśnie) odpowiednimi receptorami (wolne zakończenia nerwowe). Poszczególne włókna łączą się w nerwy czuciowe, które wnikają do rdzenia kręgowego przez korzenie tylne. Ciała komórek leżą w kanale kręgowym w zwojach kręgowych (komórki dwubiegunowe). Po wniknięciu do rdzenia kręgowego w rogach tylnych kończy się pierwszy neuron, tworząc synapsę z leżącą tam komórką drugiego neuronu. Wypustki osiowe tych komórek przechodzą na drugą stronę rdzenia kręgowego do bocznej części substancji białej. Tutaj kierują się do góry i tworzą boczną drogę rdzeniowo-wzgórzową. Przechodzą więc wzdłuż rdzenia kręgowego, pnia mózgu i dochodzą do wzgórza. We wzgórzu zaczyna się trzeci neuron, którego wypustki dochodzą do kory mózgu.
Względy zawodowe i humanitarne wymagają, aby interweniować w każdym przypadku występowania bólu; nawet wtedy, kiedy ostateczne rokowanie jest niepomyślne.
Jedną z podstawowych metod zwalczania bólu jest leczenie farmakologiczne. Pewną pozycję w zwalczaniu bólu zajmuje również akupunktura lub jej odmiany. Leczenie farmakologiczne polega na stosowaniu leków przeciwbólowych. W przypadkach bólów o dużym natężeniu, zwłaszcza bólów głębokich, skuteczne są jedynie narkotyczne leki przeciwbólowe (opioidy), których głównym przedstawicielem jest morfina. Należą one do związków pochodzenia roślinnego, półsyntetycznego lub syntetycznego o wyjątkowo dużej aktywności i swoistości farmakologicznej. Ze względu na to mechanizm działania morfiny i innych narkotycznych leków przeciwbólowych był od dawna przedmiotem intensywnych badań farmakologicznych.
Badania wiązania wielu agonistów i antagonistów opioidowych o dużej radioaktywności właściwej potwierdziły istnienie struktur, które odpowiadały kryteriom receptorów opioidowych. Receptory te były nierównomiernie rozmieszczone w poszczególnych strukturach mózgu, co potwierdza ich znaczenie biologiczne. Późniejsze doświadczenia wykazały, iż istnieje duże prawdopodobieństwo istnienia kilku rodzajów receptorów opioidowych (receptory µ, δ i χ).
Morfina i jej pochodne
Morfina jest głównym alkaloidem opium. Opium uzyskuje się przez nacięcie niedojrzałych makówek maku. Wyciekający sok krzepnie na powietrzu, jest zbierany i formowany w różnego rodzaju postacie. Działanie przetworów opium znane było od dawna (ok. 4000 lat p.n.e.).
W opium występują dwa rodzaje alkaloidów:
1) alkaloidy fenantrenowe:
a) morfina 10%
b) kodeina 0,5%
c) tebaina 0,2%
2) alkaloidy izochinolinowe:
a) papaweryna 1%
b) narkotyna 6%
c) narceina 0,3%
Poza tym w mniejszych ilościach występują inne alkaloidy. Alkaloidy fenantrenowe należą do narkotycznych leków przeciwbólowych (ośrodkowych). Pochodne izochinolinowe pozbawione są działania ośrodkowego.
Morfina jest typowym narkotycznym lekiem przeciwbólowym (agonistą receptorów opioidowych). W zasadzie działanie pozostałych opioidów różni się jedynie siłą, czasem działania lub innymi mniej charakterystycznymi cechami.
Nazwa morfina pochodzi od greckiego boga snu - Morfeusza. Chociaż preparaty zawierające morfinę były stosowane od dawna, morfinę w postaci czystego alkaloidu wyodrębnił w 1805 r. Sertürner. Wzór strukturalny morfiny został określony w 1925 r.
Działanie morfiny jest zasadniczo związane z jej wpływem na układ nerwowy i pokarmowy. Morfina wywołuje silne działanie przeciwbólowe, depresję, tolerancję, uzależnienie oraz kurczy zwieracze i hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego.
Działanie przeciwbólowe morfiny jest związane z pobudzeniem receptorów opioidowych, głownie µ. Hamowanie percepcji bólu i znoszenie reakcji afektywnej na ból należą do działań izolowanych. Morfina nie zaburza innych rodzajów czucie (dotyku, zimna itp.). Miejsce działania przeciwbólowego morfina w OUN nie jest dokładnie określone. Działanie to występuje przypuszczalnie na różnych poziomach. Na poziomie kory mózgowej zostaje podniesiony próg percepcji bólowej. Na poziomie wzgórza kory mózgowej hamowane jest przekaźnictwo bodźców bólowych. Istnieją jednak dane wskazujące na to, że działanie przeciwbólowe morfiny występuje głównie na poziomie rdzenia kręgowego, a także w innych częściach mózgu.
Morfina powoduje wyraźną depresję oddychania. Depresja oddychania jest pochodzenia ośrodkowego i polega na zmniejszeniu wrażliwości ośrodka oddechowego na zawartość dwutlenku węgla we krwi. Po zastosowaniu większych dawek morfiny rozwija się oddech typu Cheyne'a i Stokesa. W przypadkach masywnych zatruć morfiną lub u osób wyjątkowo wrażliwych powstaje bezdech, który jest bezpośrednią przyczyną zgonu. Hamującemu wpływowi morfiny na oddychanie towarzyszy działanie przeciwkaszlowe, które nie jest stosowane w lecznictwie. W tym celu stosowane są pochodne o słabszych właściwościach wywołania uzależnienia (np. kodeina). Równocześnie z działaniem przeciwkaszlowym morfina powoduje skurcz oskrzeli, który jest wywołany uwolnieniem histaminy. Zmniejszeniu wrażliwości ośrodka oddechowego i kaszlowego towarzyszy pobudzenie tzw. tigger zone, co jest powodem, że morfina może powodować nudności i wymioty.
Do innych działań charakterystycznych morfiny należy wpływ na przewód pokarmowy. Działanie to jest swoiste, gdyż w jelitach cienkich, podobnie jak w OUN, znajdują się receptory opioidowe. Morfina hamuje perystaltykę żołądka i jelit, powodując wystąpienie uporczywych zaparć i zwolnienie opróżniania żołądka. Działanie to jest spowodowane skurczem zwieraczy oraz zmniejszeniem aktywności podłużnych włókien mięśniowych przewodu pokarmowego. Zwiększenie napięcia dróg żółciowych powoduje zwolnienie odpływu żółci. Poza tym morfina powoduje skurcz źrenicy, szczególnie silnie wyrażony u człowieka (źrenica wielkości główki szpilki). U niektórych zwierząt (kot) następuje rozszerzenie źrenicy.
Uwolnienie histaminy przez morfinę, oprócz wspomnianego skurczu oskrzeli, może wywołać rozkurcz naczyń krwionośnych, obniżenie ciśnienia krwi, wolnoskurcz lub wykwity skórne.
Morfina ma również działanie przeciwdiuretyczne, pobudzając wydzielanie hormonu antydiuretycznego; wywołuje hipotermię i zmniejsza zpotrzebowanie organizmu, zwłaszcza mózgu, na tlen.
Morfina jest skuteczna po podaniu wszystkimi drogami (doustnie, doodbytniczo, podskórnie lub domięśniowo). Najczęściej jest jednak podawana pozajelitowo. Jest podawana w postaci soli, najczęściej chlorowodorku lub siarczanu, dobrze rozpuszczalnych w wodzie. Doustnie stosowane są głównie przetwory galenowe opium (nalewka opiumowa zwykła). Morfina (ewentualnie inne opioidy) może być stosowana nadoponowo lub podoponowo (podpajęczynówkowo). W tych przypadkach używane są mniejsze dawko (od 0,5 mg do kilku mg). Działanie morfiny w tych przypadkach jest dłuższe (kilkanaście godzin) w porównaniu do wstrzyknięć podskórnych (4-6 h ). Działania nieporządne są słabiej wyrażone.
Zastosowanie morfiny u ludzi ogranicza się głównie do jej silnych właściwości przeciwbólowych. Zasadniczo jest zalecana w bólach krótkotrwałych, gdyż długie stosowanie może doprowadzić do powstania uzależnienia. Skuteczniejsza jest w bólach trzewnych niż powierzchniowych. Często jest stosowana w bólach pochodzenia nowotworowego. W przypadkach bólów typu kolek (wątrobowa lub nerkowa) stosowane są preparaty opium; niekiedy stosuje się morfinę łącznie z lekami działającymi rozkurczowo. Ponadto morfina stosowana jest w chirurgii (premedykacja, okres pooperacyjny).
Morfina przechodzi do wszystkich tkanek, w tym do mózgu, płodu lub mleka. Jeśli podawana jest kobietom w ciąży, to może powodować uzależnienie płodu, a po urodzeniu dziecka mogą rozwijać się objawy abstynencji. Ze względu na przenikanie do mleka, matki karmiące nie powinny zażywać morfiny. Poza tym morfina nie powinna być stosowana podczas depresji oddechowej, niskiego ciśnienia krwi, w dychawicy oskrzelowej.
Długotrwałe stosowanie morfiny powoduje zmniejszenie jej skuteczności leczniczej. Rozwijający się zespół tolerancji jest charakterystyczny dla wszystkich opioidów. Przypuszcza się, że długotrwałe stosowanie morfiny powoduje zmniejszenie zawartości endogennych opioidów i dlatego w celu wywołania działania farmakologicznego trzeba stosować coraz większe dawki.
Jednocześnie z tolerancją na morfinę powstaje początkowo uzależnienie psychiczne, a póżniej fizyczne. Uzależnienie psychiczne charakteryzuję się nieprzepartą potrzebą powtarzalnego zażywania morfiny. W przypadku istnienia uzależnienia fizycznego zaprzestanie stosowania morfiny powoduje powstanie zespołu abstynencyjnego, charakteryzującego się różnorodnymi objawami, np. biegunki, bóle kostne i stawowe, zaburzenia ze strony układu krążenia itp.
W stanie równowagi (homeostaza) zastosowanie morfiny powoduje występowanie różnego rodzaju zaburzeń, jak dysforia, zaparcia, senność, mdłości itp. W przypadku długotrwałego stosowania opioidów następuje przystosowanie się organizmu i objawy nie występują. Wytwarza się równowaga, lecz na innym poziomie. W tym okresie stosowaniu morfiny towarzyszy euforia.
Inne narkotyczne leki przeciwbólowe:
- kodeina - ma działanie podobne do morfiny, lecz znacznie słabsze. W postaci fosforanu używana jest prawie wyłącznie jako lek przeciw kaszlowy.
- etylomorfina - ma siłę działania podobną do kodeiny.
- buprenorfina - półsyntetyczna pochodna opium; działa przeciwbólowo ok. 40-krotnie silniej od morfiny, a czas działania jest ok. 2-krotnie dłuższy od morfiny.
- butofranol - pochodna morfinanu. Jej działanie utrzymuję się przez 4-6 h. U osobników uzależnionych od morfiny może wywołać zespół odstawienia.
Syntetyczne leki przeciwbólowe o działaniu narkotycznym
Syntetyczne leki przeciwbólowe o działaniu narkotycznym na pozór odbiegają znacznie budową chemiczną od pochodnych fenantrenu. Jednak w budowie ich cząsteczki można znaleźć wszystkie elementy pochodnych fenantrenu, reagujących z receptorem opioidowym.
Leworfanol - jest pochodną morfinanu o zbliżonych właściwościach do morfiny. Uważa się, że działa ok. 5-krotnie silniej od morfiny.
Pochodne piperydyny - pierwszą pochodną była petydyna. Działa ona ok. 10-krotnie słabiej i krócej od morfiny. Bywa stosowana w położnictwie. Petydyna nie działa przeciwkaszlowo, a słabo nasennie.
Alfaprodyna i anilerydyna - działają w sposób zbliżony do petydyny.
Fenantyl - u ludzi działa ok. 100-krotnie silniej od morfiny. Jego działanie wynosi ok. 30 minut. Praktycznie jest używany jedynie w chirurgii lub we wstrząsie.
Fenantienyl - pochodna fenantylu. Działa 600-700-krotnie od morfiny.
Metadon - działa 2-3-krotnie silniej od morfiny.
Propoksyfen - ma dość słabe działanie przeciwbólowe, zbliżone do kodeiny. Działanie niepożądane są nieznane, nie wywołuje uzależnienia. W Polsce nie jest stosowany.
Dekstromoramid - działa 2-krotnie silniej od morfiny, szybko, ale stosunkowo krótko (ok. 1 h).
Pentazocyna i nalbufina - należą do opioidów o działaniu agonistyczno-antagonistycznym.
Tramadol - lek agonistyczno-antagonistyczny. Nie wywołuje uzależnienia.
Antagoniści morfiny
Obecnie znanych jest wiele związków przeciwmorficznych. Związki te należą do różnych grup chemicznych. Można wyróżnić pochodne morfiny, oksymorfanu, benzomorfanu lub tebainy.
Nalorfina - nie jest swoistym antagonistą morfiny. Oznacza to, że w przypadku braku morfiny w organizmie zachowuje się jak agonista (działa przeciwbólowo, wywołuje depresję oddychania itp.). Natomiast w przypadku działania morfiny (lub innych opioidów) znosi ich działanie przeciwbólowe. Praktycznie ważniejsze jest to, że nalorfina znosi depresję oddychania i inne objawy związane z pobudzeniem receptorów opioidowych.
Lewalorfan - jego działanie jest zbliżone do nalorfiny.
Nalokson - jest swoistym „czystym” antagonistą opioidowym bez działania agonistycznego. Skutecznie znosi działanie wszystkich opioidów. Niewielkie dawki naloksonu są skuteczne w przypadku zatruć nawet dużymi dawkami agonistów. Nalokson działa szybko, antagonizując praktycznie wszystkie skutki uboczne działania opioidów. Nalokson znosi groźne dla życia zaburzenia oddechu. Bywa również stosowany do przeciwdziałania zaburzeniom oddychania u noworodków. Nalokson zastosowany u osób uzależnionych od opioidów powoduje powstanie objawów abstynencji.
Działanie przeciwbólowe niesteroidowych leków przeciwzapalnych
Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują działanie przeciwbólowe przez hamowanie wytwarzania prostaglandyn i zmniejszanie wrażliwości receptorów bólowych.
Działanie przeciwbólowe NLPZ zależy od rodzaju bólu. W zależności od przyczyny bóle można podzielić na nocyceptywne, neurogenne i psychogenne.
Bóle nocyceptywne są wywołane podrażnieniem receptorów bólu bez uszkodzenia tkanek. Receptory bólu są nagimi zakończeniami nerwowymi i przekazują do OUN informację o działaniu bodźców szkodliwych mogących uszkodzić lub uszkadzających tkankę. Receptory bólu zostały nazwane receptorami nocyceptywnymi od łacińskiego słowa nocere - szkodzić, dlatego ból odczuwany w wyniku oddziaływania szkodliwego bodźca na receptory bólowe, nazywa się bólem nocyceptywnym, a zdolność czucia bodźców szkodliwych nazywa się czuciem nocyceptywnym. Czucie to pozwala odruchowo zapobiegać uszkodzeniu tkanek przez szkodliwe bodźce, np. dotknięcie gorącego przedmiotu.
Bóle neurogenne są wywołane podrażnieniem i uszkodzeniem nerwów, komórek nerwowych i receptorów bólowych na skutek uszkodzenia tkanek, ucisku na nerwy tkanek patologicznych, niedokrwienia i innymi czynnikami. W tkankach uszkodzonych urazem, wysoką temperaturą lub procesem zapalnym są wytwarzane różne substancje drażniące i niszczące nerwy bólowe. Rozrastające się zmiany nowotworowe lub wyrośla kostne mogą uciskać nerwy lub komórki nerwowe i powodować silne bóle neurogenne.
Bóle psychogenne mogą mieć różną lokalizację i mogą być odczuwane w histerii, nerwicy, depresji i innych zaburzeniach psychicznych. Bóle te nie mają podłoża organicznego, wymagają leczenia psychiatrycznego, a NLPZ nie wykazują działania w tych bólach.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują działanie przeciwbólowe w słabych bólach nocyceptywnych i w bólach neurogennych wywołanych stanami zapalnymi lub innymi uszkodzeniami, w których szkodliwe bodźce pobudzają aktywność cyklooksygenazy i zwiększają wytwarzanie nadtlenków i prostaglandyn. W innych bólach NLPZ działają słabiej.
Działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych:
- uszkadzają czynność przewodu pokarmowego, nerek i OUN; w obrębie przewodu pokarmowego mogą powodować powstawanie owrzodzeń żołądka, krwawień z przewodu pokarmowego, niekiedy o ciężkim przebiegu
- w nerkach zmniejszają przepływ krwi przez nerkę, powodują zatrzymanie sodu i wody
- w OUN mogą niekiedy powodować powstanie zaburzeń psychicznych o różnym stopniu nasilenia
- mogą wywołać ciężkie powikłania wynikające z: działania alergizującego, uszkodzenia układu krwiotwórczego, uszkodzenia wątroby i skóry
Kwas acetylosalicylowy
Działanie przeciwbólowe kwasu acetylosalicylowego jest znacznie słabsze od działania narkotycznych leków przeciwbólowych. Nie wywiera on wpływu na bóle pochodzenia trzewnego, natomiast korzystnie działa w bólach głowy, mięśni i stawów. Nie wywołuje zaburzeń czynności psychicznych, euforii, tolerancji, ani nie prowadzi do uzależnienia od leków.
Kwas acetylosalicylowy stosowany w dawkach leczniczych pobudza procesy utleniania w tkankach i zwiększa stężenie dwutlenku węgla we krwi, co z kolei działa pobudzająco na ośrodek oddechowy i powoduje zwiększenie wentylacji płuc. Nie ulega zmianie częstość oddechów.
Kwas acetylosalicylowy w dużych dawkach upośledza fosforylację oksydacyjną w organellach komórkowych prowadząc do zmniejszenia biosyntezy bogatoenergetycznych połączeń fosforanowych. Zwiększa stężenie cholesterolu we krwi, wzmaga zużycie famin katecholowych, kortykotropiny i hamuje wychwyt jodu w gruczole tarczowym.
Zmniejsza wrażliwość ośrodka naczynioruchowego, zaburza ukrwienie nerek i prowadzi do nadmiernego gromadzenia kwasu siarkowego i fosforowego w organizmie. Po dłuższym stosowaniu wpływa również na układ krwiotwórczy, może wywoływać objawy niedokrwistości niedobarwliwej. Hamuje agregację płytek krwi i działa antagonistycznie wobec witaminy K, może spowodować hipoprotrombinemię i zaburzyć proces krzepnięcia krwi.
Kwas acetylosalicylowy jest szybko wchłaniany z żołądka, dwunastnicy, a szczególnie szybko z dolnych odcinków jelita cienkiego i może osiągnąć duże stężenie w komórkach błony śluzowej. Stopień wchłaniania zależy od wartości pH w danym odcinku przewodu pokarmowego, a także od rozdrobnienia preparatu.
Działania niepożądane:
- drażnią bezpośrednio błonę śluzową żołądka
- nudności
- wymioty
- bóle żołądka
- nadżerki błony śluzowej
- krwawienia
- ostre zatrucia salicylanami występują rzadko; objawami są: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, pragnienie, zaburzenia słuchu, bóle głowy, uczucie zmęczenia lub pobudzenia
- u osób nadwrażliwych może wystąpić duszność
Wskazania:
- bóle głowy
- nerwobóle
- bóle mięśniowe
- bolesne miesiączkowanie
- reumatoidalne zapalenie stawów
- różne postacie zapaleń stawów z towarzyszącymi innymi zmianami
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
- dyskopatie
Przeciwwskazania:
- nadkwaśność żołądka
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
- uszkodzenie wątroby i nerek
- nadwrażliwość na salicylany
Paracetamol
Lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, pochodna acetanilidu. W odróżnieniu od leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych wykazuje tylko bardzo słabe działanie przeciwzapalne i nie zaburza procesu krzepnięcia krwi.
Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając po 30-60 minutach maksymalne stężenie we krwi. Efekt przeciwbólowy utrzymuje się przez 3-5 godzin.
Wskazania:
- bóle mięśni
- bóle stawów
- bóle kości
- bóle zębów
- nerwobóle
- ból pleców, barku i głowy
- ból miesiączkowy
- stany gorączkowe
- ból po zabiegach stomatologicznych i chirurgicznych
Przeciwwskazania i środki ostrożności:
- nadwrażliwość na paracetamol lub którykolwiek ze składników pomocniczych
- nie zaleca się długotrwałego, ani częstego stosowania paracetamolu
- należy zachować ostrożność w przypadku zaburzenia funkcji wątroby i nerek, systematycznego spożywania napojów alkoholowych, stanu niedożywienia i odwodnienia
- dożylne podawanie paracetamolu należy ograniczyć wyłącznie do szczególnych przypadków klinicznych
- w przypadku homozygotycznych pacjentów chorych na fenyloketonurię należy w przypadku tabletki do ssania wliczyć ilość fenyloalaniny w dietę
- nie zaleca się ponownego podawania dzieciom, u których wystąpiła encefalopatia po wcześniejszym podaniu paracetamolu
- nie powinny przyjmować paracetamolu osoby z wrodzonym niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
- osoby, u których stwierdzono występowanie zepołu Gilberta, zespołu Criglera-Najjara lub zespołu Dubina-Johnsona powinny skonsultować ewentualne zażycie paracetamolu z lekarzem
- paracetamolu nie powinny przyjmować osoby z niedokrwistością
- paracetamol jest przeciwwskazany w pierwszym trymestrze ciąży. Po upływie 3 miesiąca ciąży oraz w okresie laktacji - wyłącznie po zasięgnięciu opinii lekarza
Działania niepożądane:
- odczyny alergiczne: świąd, pokrzywka, wysypka, rumień
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty
- uszkodzenie wątroby (żółtaczka, martwica) i nerek (zapalenie, martwica), głównie podczas długotrwałego przyjmowania wysokich dawek
- zaburzenia w układzie krwiotwórczym: methemoglobinemia, agranulocytoza, trombocytopenia
Diklofenak - wykazuje silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Stosuje się go w reumatoidalnym zapaleniu stawów, osteoporozie, w leczeniu zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych kręgosłupa, w bolesnym miesiączkowaniu, w naczyniowych bólach głowy i innych niereumatoidalnych stanach zapalnych.
Ketoprofen - stosuje się w reumatoidalnym zapaleniu stawów, w pierwotnym zesztywniającym gośćcu kręgosłupa, w zapaleniu stawów na tle łuszczycy, dnawym zapaleniu stawów, odkładaniu się złogów pirofosforanów wapnia, w bolesnym miesiączkowaniu, w naczyniowych bólach głowy.
Naproksen - wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Przenika przez barierę łożysko-krew. Jest stosowany w reumatoidalnym zapaleniu stawów i w artrozach. Działania niepożądane to zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Ibuprofen - wykazuje słabe działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Stosowany jest w reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu kręgosłupa, w zespole bolesnego karku, w rwie kulszowej i bólach lędźwiowych.
Meloksykam - wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe. Stosuje się w leczeniu choroby reumatycznej stawów oraz ostrych postaci artrozy. Jest przeciwwskazany przy nadwrażliwości na meloksykam, w czynnej chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, ciężkiej niewydolności wątroby, ciężkiej niewydolności nerek u pacjentów nie dializowanych, u osób z astmą, uczulonych na inne NLPZ. Nie stosuje się u dzieci i młodzieży poniżej 15 r.ż. Działania niepożądane to nudności, wymioty, zaparcia, wzdęcia, biegunka, bóle brzucha, niestrawność, obrzęki, głownie podudzi, bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu, wahania nastroju, rumień, swędzenie, fotodermatozy, wysypka, obrzęk naczynioruchowy, atak astmy.