Wykład: Współczesne zagrożenia rozwoju dzieci ( dzieci mniejszych szans)

1. I.Obuchowska ( 2003) określa mianem dzieci mniejszych szans te, które w porównaniu z większością rówieśników są od początku swojego rozwoju, albo od jego wczesnego okresu, zagrożone ograniczonymi możliwościami realizacji swoich podstawowych potrzeb oraz możliwościami spełnienia społecznych oczekiwań. W psychologii rozwojowej takie oczekiwania nazywane są zadaniami rozwojowymi.

• R. J. Havighurst, twórca pojęcia „zadanie rozwojowe”, odnosi je do zbioru sprawności i kompetencji, nabywanych przez jednostkę w trakcie jej kontaktów z otoczeniem. Podejmowanie i rozwiązywanie zadań rozwojowych pociąga za sobą przemiany sprawności motorycznych, poznawczych , emocjonalnych i społecznych, a powodzenie w spełnianiu zadań w okresach późniejszych zależy od tego, jak jednostka poradziła sobie z zadaniami wcześniejszymi. Przykładowe zadania rozwojowe to:

Wiek szkolny (6-12 lat) - rozwijanie się podstawowych sprawności pisania, czytania i liczenia; rozwijanie się pojęć potrzebnych w codziennym życiu; rozwijanie się postaw wobec grup i instytucji. Wczesna adolescencja (13-17 lat): akceptowanie swej fizyczności; opanowywanie społecznej roli związanej z płcią; osiąganie społecznie odpowiedzialnego zachowania; rozwijanie się sprawności intelektualnych i pojęć niezbędnych dla kompetencji obywatelskiej i in.

• Mniejsze szanse mogą wynikać z różnych przyczyn. Można je podzielić na odnoszące się do samego dziecka ( np. genetyczne), tkwiące w jego najbliższym środowisku ( np. alkoholizm rodziców) i na uwarunkowane bardziej ogólnymi czynnikami społecznymi, zarówno kulturowymi, jak

i cywilizacyjnymi ( np. rozwarstwienie społeczne).

• Według I. Obuchowskiej (2003) dzieci mniejszych szans stanowią:

- zaniedbane i krzywdzone;

- z rodzin ubogich ;

- wychowywane poza rodziną;

- niepełnosprawne;

- odmienne etnicznie.

2. „Krzywdzenie dziecka to każde działanie dotyczące dziecka, które przynosi mu szkodę fizyczną i/lub psychiczną”( I. Obuchowska, 2003).

• Krzywdzenie fizyczne może występować w postaci względnie łagodnej lub w różnym stopniu nasilonej. W skrajnym nasileniu stosowana jest wobec dziecka przemoc, czyli takie działania, które powodują nieprzypadkowe urazy, jak stłuczenia, złamania, zasinienia itp.

• Krzywdzenie emocjonalne obejmuje rozmyślne, nie zawierające przemocy fizycznej, zachowania, które dziecko poniżają, zastraszają, szantażują. Ustawiczne poddawanie dziecka takim oddziaływaniom prowadzi z reguły do zaburzeń nerwicowych oraz psychosomatycznych.

• Seksualne wykorzystywanie dziecka obejmuje takie zachowania w stosunku do niego, które prowadzą do seksualnego zaspokojenia dorosłego kosztem dziecka.

• Zaniedbywanie może przybierać różne formy. Wyróżnia się zaniedbywanie potrzeb pokarmowych, intelektualnych, emocjonalnych, leczniczych i in.

• Do dzieci zaniedbywanych zalicza się także tzw. dzieci ulicy. Fundacja Dzieci Niczyje sygnalizuje wzrost liczby tych dzieci.

• Z badań przeprowadzonych w 2001 roku przez Fundację Dzieci Niczyje na reprezentatywnej próbie 1058 dorosłych Polaków wynika, że 80% spośród nich doświadczyło w dzieciństwie różnych form przemocy ze strony dorosłych.).

• U dziecka krzywdzonego występuje tzw. triada niemocy tj.

• Poczucie pokrzywdzenia

• Poczucie bezradności

• Poczucie gniewu.

1

---