JUDAIZM
Semestr letni, IR UJ, 2008/2009, 30 godz. wykładu + 30 godz. ćwiczeń
wykład: prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk
PODSTAWOWE POJĘCIA I TERMINY ORAZ KONSTYTUTYWNE ŹRÓDŁA DO DZIEJÓW JUDAIZMU (dwa wykłady - 1-2)
Judaizm / jahadut / jidiszkejt / tora
Hebrajczycy, Żydzi i inne określenia
Kitwej ha-kodesz judaizmu (omówienie tego zbioru pism - stan obecny i proces formowania się)
Talmud (Miszna i dwie gemary: palestyńska i babilońska)
GENEZA JUDAIZMU (dwa wykłady 3-4)
Religia patriarchów
Religia okresu wyjścia z Egiptu i zasiedlania Kanaanu
Religia Izraela w państwie dwunastu pokoleń
Religia proroków w okresie tzw. pierwszej świątyni (państwo północne i południowe)
POWSTANIE JUDAIZMU W OKRESIE WYGNANIA BABILOŃSKIEGO I W CZASACH PERSKICH (jeden wykład - 5)
Reformatorzy religii Izraela na wygnaniu babilońskim i ich dokonania
Restauracja religii w Judzie po dekrecie Cyrusa (instytucje religijno-społeczne)
JUDAIZM W OKRESIE HELLENISTYCZNYM I RZYMSKIM (jeden wykład - 6)
Wyznawcy judaizmu w Palestynie i w diasporze na tle przemian politycznych na Bliskim Wschodzie
Diaspora aleksandryjska i jej osiągnięcia
Prześladowania Żydów w Palestynie w okresie Seleukidów i powstanie machabejskie
Polaryzacja kierunków w judaizmie palestyńskim na przełomie er
Wojna żydowsko-rzymska (66-70) oraz kryzys w judaizmie
RABINIZACJA JUDAIZMU (jeden wykład - 7)
Próby przezwyciężenia kryzysu w judaizmie (zmierz starych instytucji religijnych i powstanie nowych)
Fundamenty ideologii rabinicznej (koncepcja Tory, rabinizacja Biblii i sakralizacja historii, obowiązek rozpowszechniania Tory i jej cel)
Jesziwa
Urząd rabina
NAJWAŻNIEJSZE POZARABINICZNE NURTY JUDAIZMU W ŚREDNIOWIECZU I CZASACH NOWOŻYTNYCH (jeden wykład - 8)
Karaimi
Nurty mistyczne orto- i heterodoksyjne
OKRES PRZEMIAN W JUDAIZMIE (XVIII-XX WIEK) I NOWE KIERUNKI (jeden wykład - 9)
Chasydyzm
Haskala
Rozbicie judaizmu w XIX wieku (judaizm ortodoksyjny, konserwatywny, reformowany i inne)
ISTOTA JUDAIZMU (jeden wykład - 10)
Elementy zmienne i i niezmienne w judaizmie
13 zasad żydowskiej wiary (Mosze ben Majmon i Emron Musa ben Majmin)
Kierunek Wissenschaft des Judentum i jego definiowanie judaizmu
Judaizm - konglomerat trzech idei (współczesna próba definiowania judaizmu)
CYKL LITURGICZNY (dwa wykłady - 11-12)
Dzień, miesiąc, rok (kalendarz żydowski)
Rosz ha-Szana
Jom Kippur
Sukkot
Chanuka
Purim
Pesach
Szawuot
ORGANIZACJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO I RODZINNEGO (jeden wykład - 13)
Synagoga, bet-midrasz, sztibl
Dom żydowski
Rodzina
Reguły odżywiania
Kahal i jego organizacja
RYTUAŁ JUDAISTYCZNY W ŻYCIU (dwa wykłady - 14-15)
Narodziny dziecka i obrzezanie chłopców
Edukacja
Małżeństwo (zaślubiny, etyka życia małżeńskiego, rozwód)
Śmierć i pogrzeb
Życie małżeńskie
Śmierć i pogrzeb
Bibliografia: Podstawowe teksty źródłowe: Biblia judaizmu i Talmud (w wyborze). Oprac.: Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998; Starożytny Izrael : od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, red. H. Shanks, wyd. 2, Warszawa 2007; Tyloch W., Judaizm, Warszawa 1987; Scholem G., Mistycyzm żydowski i jego kierunki, Warszawa 1997; Szaarei halacha. Bramy halachu. Religijne prawo żydowskie, Kraków 2005; Pilarczyk K., Formowanie się instytucji rabinizmu na starożytnym Bliskim Wschodzie, „Nomos” 26/27: 1999 s. 129-147; Unterman A., Żydzi. Wiara i życie, Łódź 1989 (i inne wydania); J. Warzecha, Historia dawnego Izraela, Warszawa 2005; Modlitwenik żydowski, Kraków 2005; K. Pilarczyk, Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali : wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Kraków 2006; M. Idel, Kabała. Nowe perspektywy, Kraków 2006; J.C.VanderKam, Wprowadzenie do wczesnego judaizmu, Warszawa 2006; Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, Kraków 2008 (K. Pilarczyk - Religia Izraela).
Szczegółowa literatura do ćwiczeń zostanie podana na ćwiczeniach.