DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ CHRZEŚCIJANINA

1. Cele lekcji:

A. Wiadomości

• Uczeń wie czym jest osobowość człowieka oraz na czym polega dojrzała osobowość chrześcijanina

B. Umiejętności

• Uczeń chce i potrafi kształtować własną osobowość

2. Metoda i formy pracy: metoda podająca, praca w grupach

3. Środki dydaktyczne: Pismo św., załączniki

4. Przebieg lekcji:

1. Wstęp

Termin „osobowość” oznacza względnie trwałą, ale dynamiczną strukturę ściśle ze sobą powiązanych płaszczyzn: poznawczej (inteligencja z systemem pojęć, przekonań, poglądów) oraz motywacyjno-emocjonalnej (różnego rodzaju potrzeby, łącznie z systemem uznawanych wartości, postaw i ról społecznych), które integrują się poprzez ośrodek własnych aktów psychicznych zwany „JA”.

Spróbujmy sobie zobrazować osobowość i wyobraźmy sobie ją jako dom mieszkalny.

2. Rozwinięcie

Uczniowie otrzymują Załącznik 1 i w grupach zapoznają się z tekstem, a następnie formułują wnioski, które zapiszemy na tablicy. Dzięki temu ćwiczeniu uczniowie powinni wyodrębnić trzy poziomy osobowości i je scharakteryzować.

Przejdziemy teraz do omówienia zagadnienia dojrzałej osobowości.

Z osobowością łączy się ściśle pojęcie dojrzałości, które jest pewnym ideałem. Kształtowanie się dojrzałej osobowości jest ciągłym, trwającym przez całe życie procesem stawania się, przez który jednostka przyjmuje odpowiedzialność za swoje własne życie i rozwija się w jedyny, niepowtarzalny sposób.

Strategia „barometru społecznego”

Katecheta czyta w dowolnej kolejności punkty z Załącznika nr 2. Uczniowie wyrażają swoje zdanie przez przemieszczanie się w klasie (np. kto się zgadza idzie pod tablicę; kto się nie zgadza, idzie na koniec klasy) lub wykonują określone ruchy (np. podnoszenie ręki, siadanie i wstawanie)

Każdy z uczniów otrzymuje Załącznik nr 2.

Grupa, która opowiedziała się za przekonaniami systemu myślenia uzależnionego próbuje określić swoją koncepcję osobowości.

Druga grupa, ta, która wybrała przekonania systemu myślenia opartego na miłości również, w tym samym czasie, dokonuje ustalenia koncepcji osobowości.

Prowadzący wysłuchuje stanowisk prezentowanych przez uczniów. Jednocześnie angażuje się w dyskusję na temat dojrzałej osobowości. Może skorzystać z następującej koncepcji:

• Człowiek jest tym dojrzalszy, im bardziej autonomiczny, tzn. w swoim myśleniu, dążeniach, decyzjach, postępowaniu kieruje się swoimi przekonaniami i uznawanym systemem wartości.

• Człowiek jest tym dojrzalszy, im bardziej potrafi traktować każdego człowieka jako osobę, tzn. jako wartość najwyższą, samą w sobie, a nie traktuje ludzi instrumentalnie. W relacji z drugim człowiekiem owa dojrzałość przejawia się także w empatii, wrażliwości na ludzkie cierpienie, w bezinteresownej chęci niesienia pomocy cierpiącym.

Dojrzałość osobowości dotyczy także sfery uczuć. I tutaj przejawia się głównie w zdolności transformacji emocji o charakterze biologiczno-popędowym na tzw. uczucia wyższe. Należy wymienić choćby niektóre z cech uczuciowości:

a) zależność - niezależność od innych

b) zasada przyjemności - zasada rzeczywistości

c) samokontrola emocji (u człowieka o dojrzałej osobowości jest adekwatna do sytuacji, odmiennej w różnych warunkach)

d) umiejętność przeżywania frustracji.

• Człowiek jest tym dojrzalszy, im dokładniejszy, rzetelniejszy ma wgląd we własne motywy, tzn. rozumie powody swego postępowania i nie stosuje prymitywnych mechanizmów samooszukiwania się (ukrywania prawdy o sobie przez przedstawianie jej w fałszywym świetle - racjonalizacja - lub niewłaściwa ocena cech, ukrywająca prawdziwe motywy - projekcja).

Osiąganie dojrzałej osobowości przez:

• Przyjęcie postawy gotowości, uznania, zaakceptowania siebie samego takim, jakim się rzeczywiście jest.

• Przyjmowanie realistycznej postawy wobec pojawiających się trudności, czyli rozwiązywanie ich na poziomie świadomego osobistego wysiłku.

• Podejmowanie stałych prób wytworzenia zobiektywizowanego i jednocześnie spontanicznego, empatycznego kontaktu z ludźmi.

III. Zastosowanie

CO NA TO SŁOWO BOŻE?

Katecheta wskazuje na fragmenty Pisma Świętego zachęcające do wzrastania w dojrzałości.

Ga 6,4 - „Niech każdy bada własne postępowanie,

a wtedy powód do chluby znajdzie tylko w sobie samym, a nie w zestawieniu siebie z drugim”.

Kor 11, 28 - „Niech więc człowiek samego siebie doświadcza...”

2 Kor 13, 5 - „Poddawajcie samych siebie próbie, doświadczajcie siebie...”

5. Bibliografia:

1. Z. Chlewiński, Dojrzałość - osobowość, sumienie, religijność, Poznań 1986

6. Załączniki:

Załącznik 1

Poddasze,

pokój mieszkalny,

piwnica.

Poddasze: W tej części domu „mieszkają” nasi Rodzice

W tej części osobowości żyją zasady i reguły z jakimi zetknęliśmy się bądź jakie zostały nam wpojone przez naszych rodziców (szerzej: przez osoby dorosłe) w ciągu trwania naszego dzieciństwa (zazwyczaj pierwsze pięć lat życia). Głos ojca czy matki rozbrzmiewa echem w tym właśnie miejscu. Wszystko, co kiedykolwiek postrzegaliśmy jako prawo Boże, prawo ludzkie, wymagania stawiane samemu sobie, znajduje się właśnie tutaj w zwartych szeregach rozkazów i zakazów, powinności i obowiązków.

• W skrócie

„Poddasze” zawiera postawy pochodzące ze źródeł zewnętrznych, zazwyczaj od rodziców. W relacjach z innymi takie zachowania przejawiają się często w formie przesądów, postaw krytycznych i ochraniających. Wewnętrznie funkcjonuje ono („poddasze”) poprzez dawne przekazy Rodzicielskie.

Jest to tzw. Wyuczona koncepcja życia.

Pokój mieszkalny: Jest dojrzałą częścią osobowości.

Tutaj myślimy, wybieramy oraz w sposób racjonalny podejmujemy decyzje. Jest to miejsce przetwarzania informacji, które docierają z zewnątrz. W tej dorosłej części osobowości słyszymy także głos Ducha Świętego.

• W skrócie

„Pokój mieszkalny” nie ma związku z wiekiem osoby. Jego działanie ukierunkowane jest na realną teraźniejszość i obiektywne zbieranie informacji. Jest on zorganizowany, elastyczny, inteligentny, a jego sposób funkcjonowania polega na analizowaniu rzeczywistości, szacowaniu prawdopodobieństwa i na bezstronnym opracowaniu danych.

Jest to tzw. Wymyślona koncepcja życia.

Piwnica: W piwnicy trzymamy wszystkie swoje doznania i doświadczenia, wspomnienia z dzieciństwa.

Tam na dole znajdujemy wolność i radość, których doświadczaliśmy w początkowym okresie mojego życia. Napotykamy tam również wściekłość, panikę, pożądanie, strach, głód i różne rodzaje niepokoju.

• W skrócie

„Piwnica” obejmuje wszystkie popędy naturalne charakterystyczne dla małego dziecka. Zawiera też zapisy doświadczeń z okresu bardzo wczesnego dzieciństwa, dziecięce reakcje oraz pozycje życiowe przyjęte wówczas wobec siebie i innych. Ekspresja oparta jest na starych (archaicznych) zachowaniach, typowych dla okresu wczesnego dzieciństwa.

Jest to tzw. Odczuwana koncepcja życia.

Załącznik nr 2

Przekonania systemu myślenia opartego na miłości 1. To, co dostrzegam u innych, odzwierciedla stan mojego umysłu. Istnieje wewnętrzna jedność wszelkiego życia. Nic mi nie przeszkadza w odczuwaniu szczęścia i pełni istnienia już w tej chwili. 2. Moje bezpieczeństwo to moja bezbronność. Akceptacja przynosi mi spokój umysłu. 3. Moje poczucie wartości nie zależy od efektywności działania. Miłość nie stawia warunków. 4. Przebaczenie zawsze zapewnia mi spokój umysłu. 5. Tylko teraźniejszość jest prawdziwa. Przeszłość przeminęła, a przyszłości jeszcze nie ma. 6. Żeby zmienić charakter moich przeżyć, muszę najpierw zmienić sposób myślenia. 7. Błędy powinny być naprawione. Nie muszę się za nie osądzać i karać, lecz wyciągnąć z nich naukę. 8. Tylko miłość jest prawdziwa, a prawdzie nic nie zagraża. 9. Jestem odpowiedzialny za otaczający świat i sam wybieram uczucia, których doświadczam. Wybieram cele możliwe do osiągnięcia. 10. Dawanie jest otrzymywaniem. Mój zysk nie może być niczyją stratą. 11. Już teraz jestem pełnym człowiekiem. 12. Szacunek do własnej osoby wypływa z miłości i zaakceptowania siebie takim, jakim jestem w tej chwili, oraz z dzielenia się miłością i akceptacją z innymi. 13. Nie mogę zmienić ludzi, lecz mogę zmienić sposób, w jaki ich widzę.

Przekonania systemu myślenia uzależnionego 1. Jestem samotny w okrutnym, przykrym i pozbawionym miłosierdzia świecie. Nic mnie nie łączy z innymi ludźmi. 2. Jeśli chcę zachować spokój umysłu i czuć się bezpiecznie, muszę osądzać innych i umieć się szybko bronić. 3. Tylko mój sposób postępowania jest słuszny. Moje spostrzeżenia zawsze są prawidłowe. Aby być z siebie zadowolonym, muszę zawsze być doskonały. 4. Tylko atak i obrona zapewnią mi bezpieczeństwo. 5. Przeszłość i przyszłość są rzeczywiste, muszą być obiektem troski i podlegać ciągłej ocenie. 6. Nie mogę uciec od poczucia winy, ponieważ przeszłość żyje. 7. Za błędy powinno się karać. Nie wystarczy je po prostu naprawić i wyciągnąć z nich wnioski. 8. Strach jest prawdziwy. Nie przecz temu. 9. To, jak ja się, czuję zależy od innych ludzi. Sytuacja determinuje moje przeżycia. 10. Jeśli mam przeżyć w tym świecie, muszę stanąć do walki z ludźmi. Czyjaś strata jest moim zyskiem. 11. Potrzebuję czegoś lub kogoś poza mną, bym czuł się szczęśliwym i pełnym człowiekiem. 12. Moje poczucie wartości zależy od tego, w jakim stopniu cię zadowolę. 13. Mogę kontrolować zachowanie innych ludzi.

---