STRUKTURA społeczna
Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeńtwa np. ról społecznych czy pozycji, miedzy którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia.
Obejmuje ona zbiorowości takie grupy i kręgi społeczne oraz społeczności lokalne, a także system relacji uprzywilejowań i upośledzeń zbudowanych na zbiorze społecznych statusów.
Wyróżniamy makro i mikrostrukturę społeczną.
Mikrostrukturę tworzą relacje w obrębie małych grup społecznych
Osobny poziom analizy struktury społecznej, na którym istnieją społeczności lokalne czy duże organizacje (grupy wtórne) jest to poziom mezosocjologiczny.
Wyróżnia się kilka koncepcji dotyczących struktury społecznej:
Teoria funkcjonalno - strukturalna: Jej zwolennicy (między innymi August Comte i Herbert Spencer) uważali, że społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości. Wszystkie wchodzące w jej skład części są równie ważne i tworzą niepodzielną całość.
Koncepcja konfliktowa: Jej pomysłodawcą teoretycznym był John Hobbes, do jej zwolenników należeli Karol Marks i jego następcy. Według nich społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających się grup dążących do dominacji. Konflikt klasowy jest przy tym czynnikiem zmian społecznych.Państwo powstaje w dordze regulacji społecznych. Wtedy gdy społeczeństwo jest tak zróżnicowane, że prawa naturalne nie są wstanie rozwiązać tych różnic. Władza publiczna, która powstaje ma za zadanie chronić grupę posiadającą własność
Koncepcja interakcyjna: Jej zwolennikiem był m.in. Herbert Blumer. Koncepcja ta odrzuca samo pojęcie struktury społecznej jako pewnego układu elementów tworzących całość. Ich zdaniem istotą życia społecznego są przede wszystkim interakcje, jakie zachodzą między ludźmi podejmującymi wspólne działanie. Tak więc strukturę społeczną należałoby rozumieć jako pewien proces oraz układ porozumień i uzgodnień pomiędzy jednostkami.Następuje zróżnicowanie społeczne . Społeczeństwo opiera się na rodzinie i religii. Pojawia się sprawniejsza organizacja, która gwarantuje nowe możliwości.
Koncepcja strukturacji wprowadzona przez Anthony'ego Giddensa zakłada, że rzeczywistość społeczna ma dualną naturę. Z jednej strony struktura jest układem reguł działania, ale także umożliwia zaistnienie działań społecznych, jest elementem dynamizującym działanie społeczne.
Dla celów analitycznych wyróżnia sie kilka rodzajów struktury społecznej:
Więź społeczna pojęcie socjologiczne, na określenie ogółu stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i zbiorowości społeczne i zapewniających ich trwanie.
Zdaniem klasyków socjologii, na różnych etapach rozwoju społeczeństw dominują różne rodzaje więzi społecznych. F. Tönnies podkreślał różnicę między wspólnotą i stowarzyszeniem. E. Durkheim rozróżniał pomiędzy solidarnością mechaniczną i organiczną. Pojęcie więzi społecznej rozwinęło się jednak przede wszystkim w ramach polskiej socjologii (pojęcie to nie ma np. swojego odpowiednika w socjologii amerykańskiej). Więzi społecznej i jej ewolucji dużo uwagi poświęcali m.in. Ludwik Krzywicki i Stanisław Ossowski.
Więź społeczna może mieć charakter obiektywny, oparty np. na wspólnych warunkach życia danej zbiorowości czy podobnej sytuacji ekonomicznej, jak i subiektywny, oparty na poczuciu wspólnoty (taką zbiorowość określa się wówczas mianem kategorii społecznej). Więzi społeczne dzieli się też na:
naturalne (powstałe np. ze względu na społeczne warunki urodzenia), stanowione (narzucona przez społeczeństwo) i zrzeszeniowe (w wyniku dobrowolnego zrzeszania się ludzi)
osobowe i bezosobowe
małego, średniego i wielkiego zasięgu (ze względu na swój społeczny zasięg)
aktualne i potencjalne
Grupy społeczne:
Rola społeczna to: oczekiwany zespół określonych postaw i zachowań, oraz faktyczne postawy i zachowania.
Czynniki wpływające na realizację roli:
- cechy biologiczne i psychiczne
- wzór osobowy
- stopień identyfikacji jednostki z grupą
- definicja roli przyjęta w grupie
- struktura grupy
Rodzaje zbiorowości społecznych:
- pary i dwójki
- kręgi społeczne
- społeczności lub wspólnoty
- zbiorowości oparte na podstawie zachowań
- zbiorowości oparte na wspólnej kulturze
Podstawowe wyróżniki grup społecznych:
- zbiorowość względnie trwała
- zbiorowość zorganizowana
- zachodzą względnie trwałe interakcje
- składa się z wybranej liczby członków
Wartości grupowe:
- idee wyrażające cele i ideały grupy
- symbole
- przedmioty materialne
- ośrodek skupienia
Grupa określa:
- wzór fizyczny człowieka
- wzór moralny człowieka
- funkcje członka
Rodzaje grup społecznych:
- grupy małe
- grupy duże
/ze względu na typy więzi/
- grupy wtórne
- grupy pierwotne
/ze względu na zasadę funkcjonowania/
- grupy formalne
- grupy nieformalne
Grupy odniesienia (związanie emocjonalne):
- porównawcze
- normatywne
Grupy terytorialne
Grupy celowe
Więź społeczna:
Trzy wymiary więzi społecznej:
- jako coś naturalnego, spontanicznego
- jako intencjonalny związek
- jako przymus, nacisk
Typy integracji:
- integracja kulturowa
- integracja normatywna
- integracja komunikatywna
- integracja funkcjonalna
Proces tworzenia się więzi społecznej:
- styczność
- styczność psychiczna
- łączność psychiczna
- styczność społeczna
Rodzaje styczności społecznych:
- przelotne i trwałe
- publiczne i prywatne
- rzeczowe i osobiste
- pośrednie i bezpośrednie
Cztery wymiary instytucji społecznych:
- jako zespoły ludzi
- jako zespoły czynności
- jako dobra materialne i środki działania
Istytucje:
- formalne
- nieformalne
Rozpad więzi społecznych:
Powód:
- podział zbiorowości na dwie wrogie grupy
- brak wspólnego celu
- brak identyfikacji z grupą
- obojętność wobec wartości
- konflikt wobec sposobów osiągania celu
Wielowymiarowa koncepcja alienacji przejawia się:
- poczucie bezsilności
- poczucie bezsensu
- poczucie anomi i braku norm
- poczucie izolacji kulturowej i społecznej
- poczucie wyobcowania