59. Pojęcie i istota demokracji
Pojęcie Demokracja- rządy ludu, uczestnicznie wszystkich obywateli w podejmowaniu decyzji politycznych. W państwach dużych nie jest to wykonalne, dlatego stosuje się demokracje pośrednią, czyli że wybierani przedstawiciele ludu, którzy następnie podejmują decyzje polityczne. Fakt ten jest jedną z przyczyn alienacji się reprezentacji politycznej ludu prowadzącej do różnego typu rządów niedemokratycznych, podporządkowanych ostatecznie klasie posiadającej, realizacji jej interesów demokratycznych.
W historycznym rozwoju władzy demokracja jest,
Jak dotąd najwyższą formą kształtowania się życia społecznego i politycznego. Fundamentalizm ideologiczny, darwinizm polityczny i społeczny został zastąpiony ideami: braterstwa, równości, wolności i egalitarności. Demokracja nie obejmuje jednakże struktury ekonomicznej. Do najpowazniejszych zagrożen należa: patologia władzy, anarchia, demokracja narzucona, tendencje autokratyczne i totalitarne, biernośc społeczna, sytuacja ekonomiczna i sytuacja między narodowa.
Podstawowe zasady realizowane w państwach demokratycznych:
suwerenność narodu
zasada reprezentacji
podział władz
zasada państwa prawa
pluralizm polityczny
poszanowanie praw mniejszości
Demokracja:(demos-lud;kratos-władza)
-różne rezultaty rządów
-Oznacza sprawowanie władzy przez zdyscyplinowany lud
-ustanawianie prawa i jego przestrzeganie
FILARY DEMOKRACJI
Suwerenność ludzi
Władza bazująca na poparciu rządzonych
Rządy większości
Prawa mniejszości
Zagwarantowanie podstawowych praw człowieka
Wolne i równe wybory
Równość w obliczu prawa
Prawidłowe procesy sądowe
Konstytucyjne ograniczenia władzy
Społeczny, gospodarczy i polityczny pluralizm
Wartości, takie jak tolerancja, pragmatyzm, współpraca i kompromis
60. Komponenty demokracji. Wolność. Równość. Pluralizm
WOLNOŚĆ:
Wolność słowa i wystąpień jest duszą demokracji. Debatowanie i głosowanie, gromadzenie się i protestowanie, zapewnienie sprawiedliwości dla wszystkich - wszystkie te elementy zależą od nieskrępowanego słowa i informacji. W przeciwieństwie do państw autorytarnych, władze demokratyczne nie kontrolują, nie dyktują ani nie oceniają zawartości słowa pisanego i mówionego. Obywatele bronią tego prawa z przekonaniem, że otwarta debata ostatecznie doprowadzi do mądrzejszych działań publicznych niż w przypadku, gdy słowo i rozbieżność zapatrywań są tłumione.
Wolność wiary oznacza, że żadna osoba nie może być zmuszana do wyznawania religii lub innej wiary wbrew swojej woli. Wiara religijna jednostki jest w pełni osobistą sprawą. Dzieci nie mogą być zmuszane do uczęszczania do konkretnej przykościelnej szkoły i nikt nie może być zmuszony do uczestniczenia w nabożeństwach, modłach lub w działalności religijnej wbrew swojej woli.
RÓWNOŚĆ:
Równość wobec prawa, lub równa ochrona przez prawo jest podstawą każdego sprawiedliwego i demokratycznego społeczeństwa. Każdy, bez względu na to czy jest bogaty czy biedny, czy należy do etnicznej większości czy religijnej mniejszości, polityczny sojusznik państwa czy jego przeciwnik, ma prawo do równości wobec prawa.
Każde państwo ma władzę do utrzymywania porządku i karania czynów przestępczych, ale zasady i procedury, za pomocą których państwo egzekwuje swoje prawa muszą być publiczne i wyraźne.
PLURALIZM:
Pluralizm polityczny - w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznych reprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. Oznacza wolność funkcjonowania wielu organizacji w państwie. Istotnym wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej.
Zasada ta zakłada wolność tworzenia partii politycznych i równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Przyznanie jednej partii roli kierowniczej, przewodniej jest sprzeczne z zasadą pluralizmu politycznego. Systemy partyjne w krajach, których ustrojem jest demokracja parlamentarna, funkcjonują w oparciu o trzy podstawowe zasady: pluralizmu politycznego, wolnej gry sił politycznych oraz legalnej opozycji.
Zasada pluralizmu politycznego wywodzi się z idei wolności jednostki oraz równości wszystkich obywateli w suwerennym i zróżnicowanym społeczeństwie demokratycznym.
W systemie demokracji pluralistycznej społeczeństwo postrzegane jest jako całość złożona z jednostek i grup społecznych, które dążą do realizacji własnych interesów. Społeczeństwo jest silnie zróżnicowane pod względem politycznym, ekonomicznym - jest więc pluralistycznie zbudowane. Jednostki dla osiągnięcia wspólnych celów organizują się tworząc organizacje polityczne, ideologiczne, kulturowe o charakterze dobrowolnym. Organizacje te na drodze wzajemnej walki i konkurencji, respektując obowiązujące reguły demokratyczne, dążą do zdobycia władzy. Zasada pluralizmu politycznego odnosi się tylko do partii działających legalnie, akceptujących podstawowe zasady ustroju państwa, zawarte w konstytucji tego państwa.
Przeciwieństwem pluralizmu politycznego jest zasada koncentracji i monopolizacji władzy. W koncepcjach socjalistycznych uprzywilejowaną pozycję miała partia klasy robotniczej.
Istnieją dwie propozycje sprzyjające urzeczywistnieniu zasady pluralizmu politycznego. Jedna z nich zakłada, że należy w większym stopniu niż dotychczas otworzyć systemy partyjne na zróżnicowane interesy społeczne. Druga postuluje przyznanie szerokich prerogatyw organizacjom społecznym oraz dopuszczenie do rywalizacji różnych grup społecznych. Obie koncepcje mają na celu zapobieganie monopolizacji władzy w rękach jednej partii czy organizacji.
61. Przymiotniki wyborcze
Przymiotniki wyborcze:
1.zasada powszechności- postuluje jak najszerszy dostęp do wyborów jak najszerszej liczby osób.
2.zasada równości- każdy wyborca ma 1 głos
3.zasada bezpośredniości- głosowanie tylko osobiście, bezpośrednio na kandydata przyznając mu pierwszeństwo
4.zasada tajności- anonimowość
5.zasada proporcjonalności- sposób przeliczania głosów na mandaty .
62. Mandat wolny. Mandat imperatywny
Mandat wolny - parlamentarzysta nie jest związany żadnymi instrukcjami swoich wyborców, a w swej pracy powinien kierować sie interesami całego narodu. Z posiadaniem mandatu wolnego wiąże się także niemożność odwołania parlamentarzysty przed upływem kadencji przez niezadowolonych wyborców.
Mandat imperatywny - parlamentarzysta jest wyłącznie reprezentantem swojego okręgu, a nie całego narodu, jest zobowiązany do wykonywania zaleceń swoich wyborców i może zostać przez nich odwołany przed upływem kadencji.
63. Struktura parlamentu i jego funkcje w demokratycznym państwie
Parlament pełni następujące funkcje:
funkcja ustrojodawcza
funkcja ustawodawcza
funkcja kontrolna
funkcja kreacyjna
Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm może uchwalić konstytucję bądź wprowadzić do niej zmiany. Parlament decyduje o ustroju państwa.
Funkcja ustawodawcza parlamentu należy do jego podstawowych zadań. Parlament posiada na jej mocy prawo do stanowienia ustaw, które są podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiązującymi w Polsce.
Funkcja kontrolna przysługuje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rządem. Sejm może to czynić używając od tego następujących „narzędzi”:
wotum zaufania - jest to uchwała Sejmu wyrażająca poparcie dla rządu oraz prowadzonej przez niego polityki;
wotum nieufności - jest to uchwała Sejmu odmawiająca poparcia dla rządu i jego polityki bądź też dla konkretnego ministra; prowadzi do dymisji rządu; wotum nieufności jest uchwalane większością bezwzględną głosów;
absolutorium - jest to szczególny akt, uchwalany przez Sejm, który stwierdza zgodność działań rządu w danym roku z ustawą budżetową oraz finansowymi planami państwa; co roku rząd ma obowiązek przedstawienia sprawozdania z wykonania budżetu Sejmowi; Sejm ma obowiązek ustosunkować się do niego w terminie 2 miesięcy od daty jego złożenia (złożenie sprawozdania następuje w terminie do 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego)
zapytania i poselskie interpelacje - są to formy zwracania się posła do członków rządu w sprawie udzielenia informacji w określonej sprawie; zapytany minister ma obowiązek udzielenia odpowiedzi; interpelacje składane są na piśmie, a odpowiedź też winna mieć taki charakter (musi być udzielona w terminie 21 dni); odpowiedź może mieć charakter ustny, wówczas jest wygłaszana na posiedzeniu Sejmu.
Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu członków, wchodzących w skład organów państwowych. Sejm wyznacza członków Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Za zgodą Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
Sejm i Senat wspólnie wyznaczają kandydatów Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 osoby - Sejm, 2 osoby - prezydent, 1 osoba - Senat), członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 osoby - Sejm, 2 osoby - Senat) oraz członków Rady Polityki Pieniężnej (3 osoby - Sejm, 3 osoby - Senat).
64. Pojęcie, istota i rola ustrojowa demokracji bezpośredniej
Demokracja bezpośrednia (z greckiego Demos = lud oraz creatos = panować czyli bezpośrednie panowanie ludu) - system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.65. Formy demokracji bezpośredniej (zgromadzenie ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)
Demokracja bezpośrednia jest systemem politycznym, w którym obywatele uczestniczą bezpośrednio (a nie przez pośredników) w podejmowaniu decyzji. Zwolennicy demokracji bezpośredniej twierdzą, że demokracji nie można sprowadzić do kwestii proceduralnych. Demokracja bezpośrednia daje obywatelom głosującym możliwość:
Landsgemeinde w kantonie Appenzell Innerrhoden, przykład demokracji bezpośredniej w Szwajcarii
1 zmieniania praw konstytucyjnych,
2 zgłaszania inicjatyw prawodawczych i przeprowadzania referendum,
3 wydawania wiążących poleceń wybranym urzędnikom, np. odwoływaniu ich przed zakończeniem kadencji.
Te trzy rodzaje instytucji w różnym stopniu istnieją we współczesnych rozwiniętych demokracjach. Można to postrzegać jako przejaw zwracania się ku bezpośrednim demokracjom. Elementy demokracji bezpośredniej funkcjonują w wielu krajach np. na poziomie lokalnym, często, współistniejąc ze zgromadzeniami przedstawicielskimi
65. Formy demokracji bezpośredniej (zgromadzenie ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)
Zgromadzenie ludowe
Zgromadzenie ogółu uprawnionych do podejmowania decyzji
Szwajcaria Landsgemeinde
Referendum
Referenda - podział ze względu na moc prawną wyniku
referendum konstytutywne (stanowiące) - decyzja jest wiążąca;
referendum konsultatywne (opiniodawcze) - zasięganie opinii.
Referenda - podział ze względu na zobowiązanie władz do organizacji
referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić;
referendum fakultatywne - można przeprowadzić.
Referenda - podział ze względu na sposób sformułowania pytania
referendum aprobatywne (afirmatywne) - przyjęcie;
referendum derogacyjne - odrzucenie.
Referenda - podział ze względu na zasięg terytorialny
referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju;
referendum lokalne - na wybranym terytorium (w Polsce - województwo, powiat, gmina).
Inicjatywa ludowa
wszczęcie postępowania ustawodawczego przez określoną liczbę uprawnionych obywateli np. Szwajcaria, Włochy, Austria, Polska
Istnieje również możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej (lub weta obywatelskiego). Obywatele mogą w ten sposób inicjować tworzenie aktów prawnych lub ich odrzucenie. Określona liczba obywateli (w Polsce sto tysięcy osób mających czynne prawo wyborcze w wyborach parlamentarnych) może przedłożyć konkretną propozycję lub tylko założenia.
Weto ludowe
Wystąpienie przeciwko uchwalonej ustawie
skutkiem jest często przeprowadzenie referendum