Co to jest nauka administracji?
Konieczność uwzględnienia nauki administracji jako osobnej dyscypliny naukowej nie budzi dziś większych oporów. Przemawiają za tym określone potrzeby dydaktyczne i społeczne oraz fakt, że inne dyscypliny, jak np.: socjologia, nauki polityczne, ekonomia czy nauka prawa administarcyjnego, nie obejmują swymi zainteresowaniami całości obszernej i skomplikowanej wiedzy o współczesnej administracji publicznej. Wykorzystywanie i przetwarzanie rezultatów różnych dyscyplin oraz zespalanie ich wysiłków umożliwia nauce administracji dawanie odpowiedzi na aktualne pytania teoretyczne i praktyczne, dotyczące całokształtu funkcjonowania administracji publicznej. (Szre 9)
Pojęcie „administracji publicznej” obejmuje podmioty wykonujące funkcje władcze, a przede wszystkim organy administracji państwowej i samorządowej. Przyjmuje się, że wiele dyscyplin badawczych może wnieść określony wkład w poznanie administracji, ale do podstawowych zalicza się:
naukę prawa administracyjnego,
naukę administracji,
naukę polityki administracyjnej.
Te trzy części składowe tworzą w sumie całość i wzajemnie się uzupełniają. Dostrzec jednak można, że mają odrębne metody badawcze, różnice w historycznym procesie rozwijania się i w źródłach inspiracji oraz w rezultatach poszukiwań. (Szren 9)
Przedmiotem nauki prawa administracyjnego są przepisy prawne będące przede wszystkim podstawą struktur i metod działania organów administracji oraz praw i obowiązków obywateli nakładanych w przepisach prawa administracyjnego. Nauka prawa administracyjnego bada treści zawarte w przepisach, porządkuje je, interpretuje i ustala zasady przewodnie ułatwiające stosowanie konkretnych przepisów w praktyce.
Prawo administracyjne w historycznym procesie formowania się gałęzi prawa zostało wyodrębnione stosunkowo późno. Powstanie nowoczesnego prawa administracyjnego wiąże się z przekształceniem poddanego, jako osoby administrowanej, w obywatela, będącego podmiotem praw prywatnych i publicznych, oraz procesem podporządkowania działań administracji prawu.
Prawo administracyjne jest dziś podstawową częścią składową prawa publicznego. Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane i składa się z bardzo licznych norm prawnych zawartych w różnych ustawach i przepisach tworzonych przez liczne i różnej rangi organy w różnych okresach historycznych. Będąc ściśle związane ze zmieniającym się życiem jest bardzo często zmieniane i różnie interpretowane. Z reguły dzielone jest na trzy działy: ustrojowe, materialne, proceduralne. Z klasycznej triady tworzącej trzon wiedzy o administracji - nauka prawa administracyjnego jest najbardziej rozwinięta. (Szre 9)
Przedmiotem nauki polityki administracji jest przewidywanie skutków działania i wykorzystywania możliwości działania w ramach prawa, przygotowanie programów działania administracji oraz weryfikacja ich realizacji i ocenianie oraz wartościowanie metod i sposobów pracy, a także wysuwanie postulatów dotyczących zmian w całokształcie funkcjonowania administracji. Szczegółowe działy polityki administracyjnej odnoszą się, przykładowo, do realizacji przez administrację polityki oświatowej, sanitarnej czy rolnej, muszą uwzględniać m. in.: poziom wiedzy ogólnej społeczeństwa, stosunek procentowy ludzi ze średnim i wyższym wykształceniem do ogółu ludności, ilość i jakość szkół, stan sanitarny kraju i nawyki przeciętnego obywatela w zakresie higieny czy strukturę gospodarstw rolnych, ilość ludzi związanych zawodowo z rolnictwem i wydajność ich pracy. Polityka administracyjna, w określonym sensie, ocenia też, na ile przepisy prawa administracyjnego przyczyniają się do eralizacji polityki państwa i czy polityka państwa jest podstawą do interpretacji norm prawnych. (Szre 9-10)
Nauka administracji jest istotną częścią składową teorii administracji obejmującej szeroki zespół nauk administracyjnych. Daje informację o rzeczywistym stanie administracji, o wpływie na jej praktyczną działalność czynników pozaprawnych, struktur oraz metod pracy. Stanowiąc wiedzę łączącą w sobie nauki teoretyczne i praktyczne, jest ściśle powiązana z teorią organizacji, socjologią, psychologią, a zajmując się wielką ilością zróżnicowanych zjawisk, wdrażą różne techniki i metody badawcze stosowane przez nauki z nią związane (np. obserwacja, ankieta, analiza materiałów urzędowych i sprawozdań oraz konkretnych przypadków, eksperyment, porównywanie, wnioskowanie). (Szre 10)
Badają w szczególności wpływ państwa na kształt administracji zajmuje się m. in.:
strukturami i wzajemnym powiązaniem części składowych aparatu administracyjnego (np. organów adminsitracji rządowej i samorządu terytorialengo),
planowaniem i usprawnianiem działalności administracyjnej,
problemami kultury administrowania,
doborem i kształceniem kadr,
metodami oddziaływania na podwładnych,
współdziałaniem i koordynacją, kontrolą i nadzorem, kierowaniem i wykorzystaniem urządzeń technicznych (np. technika biurowa - telefon, komputer, telex, kopiarka, internet, drukarka, niszczarka, skaner adresowy).
Stara się dać odpowiednią wiedzę pracownikom administracji, w szczególności kadrom kierowniczym, potrzebną do realizacji trudnych i odpowiedzialnych zadań administracji publicznej. (Szre 10)
Nauka administracji, której rozważania w przeszłości były trochę przytłumione szybko rozwijającą się nauką prawa administracyjnego, a następnie często traktowane w wykładach i podręcznikach jako część składową tzw. ogólnej części prawa administracyjnego, zaczęła się na początku lat 60. wyraźnie wyodrębniać. Na gruncie nauki polskiej wielkie zasługi w tworzeniu jej podstaw teoretycznych i twórczego rozwoju położyli wybitni administratywiści, m. in. profesorowie: Jerzy Starościak, Jerzy Stefan Langrod, Franciszek Longchamps, Marian Zimmermann, Zbigniew Leoński, Jerzy Służewski, Stanisław Kowalewski, Marcin Jełowicki, a także w zakresie zasad sprawnego działania - Tadeusz Kotarbiński i organizacji - Jan Zieleniewski.
Wiedza o administracji, przekazywana aktualnie w ramach nauki prawa administracyjnego i kilku innych przedmiotów, nie już dziś wystarczająca. Rozwijająca się nauka administracji stwarza fundament tej wiedzy i stanowi określonego rodzaju wprowadzenie do przedmiotu - prawo administracyjne. Świadomie pomija problematykę ściśle prawną, zakładając, że odpowiedni zasób wiedzy w tym zakresie mieści się w ramach innych przedmiotów. (Szre 11)
Nauka administracji należy do nauk społecznych.
Pytania z zakresu: Co to jest nauka administracji?
Triada dyscyplin wnoszących określony wkład w poznanie administracji (czym się zajmują)
Główni teoretycy nauki administracji
1
3