WYKŁAD I
1. Pojęcie finansów
Przedmiotem nauki finansów są głównie zjawiska związane z tworzeniem pieniądza przez bank centralny oraz kreowaniem pieniądza przez banki komercyjne.
2. Rodzaje decyzji finansowych
Decyzje dotyczące konsumpcji i oszczędności,
Decyzje inwestycyjne (zakup poszczególnych śr.trwałych)
Decyzje finansowe (określają, w jaki sposób mamy finansować inwestycje)
Decyzje związane z zarządzaniem ryzykiem.
3. Klasyfikacja finansów
KRYTERIUM l - RODZAJ PODMIOTU EKONOMICZNEGO:
Finanse publiczne - zajmują się analizą, gromadzeniem i wykorzystywaniem publicznych zasobów pieniężnych, są związane z finansami budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego (gminy, miasta, powiaty), funduszy ubezpieczeń społecznych (ZUS, KRUS)
Finanse prywatne - prywatne śr.pieniężne - przedsiębiorstwa zajumują się analizą, gromadzeniem , zarządzaniem i wykorzystaniem zasobów pieniężnych przedsiębiorstw i gosp.domowych
KRYTERIUM II - ZAKRES ANALIZ l BADAŃ:
• Makrofinanse - finanse państwa i gospodarstw domowych,
• Mikrofinanse - finanse przedsiębiorstw
KRYTERIUM III - UJECIE PODMIOTOWE
4. Funkcje finansów
F.lokacyjna (rozdzielcza) - alokacja dokonuje się przez gromadzenie i wydatkowanie zasobóe pieniężnych (np.: nabycie gruntów, budynków, maszyn, surowców i materiałów). Dla sprawnej alokacji niezbędne jest istnienie gosp.rynkowej. Rozdzielenie czynników produkcji i wytwarzanych dóbr.
F.redystrybucyjna - polega na rozdzieleniu przez państwo śr.finansowych gromadzonych poprzez system podatkowy, system ubezpieczeń społecznych. Środki są redystrybuowane na działalność ogółu społeczeństwa, tj. na obronność, bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, działalność organów władzy państwowej oświaty.
Redystrybucja budżetowa (nieekwiwalentny) - realizacja różnego rodzaju obciążeń na rzecz sektora finansów publicznych (wąski zakres)
Redystrybucja pozabudżetowa - przepływy pieniężne w związku z operacjami finansowymi (zasilenie podmiotu kredytem bankowym emitowanym na bazie wyemitowanych depozytów).
F.stabilizacyjna - oddziaływanie za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce, wzrost tempoa rozwojugospodarczego, ograniczenie inflacji (realizacja makroekonomicznych celów). Autor doktryny interwencjonizmu państwowego - J.M. Keyns
F.kredytowa - polega na finansowym zasileniu podm.gospodarczych przez instytucje kredytowe. Podmiotem jest kredyt - tzw. pieniądz bezgotówkowy.
Państwo - odpowiada za określenie wszystkich funkcji finansów. Cel: poprawa ekonomicznej efektywności rynkowego systemu gospodarki (cykliczne recesje, monopole, zanieczyszczenie)
Funkcje pozaekonomiczne
Finanse - wytwór myśli ludzkiej; kształtują postawy człowieka w naszej cywilizacji
kult pieniądza narzucają innym swoje wymogi
brak przepływów = utrata podsta ich egzystencji
zbiorowe zachowanie na rynku fin. - inne niż zachowania indywidualne
5. Zjawisko finansowe - proces przepływu środków pieniężnych w podmiocie ekonomicznym i pomiędzy podmiotami ekonomicznymi. Wyróżnia się:
zjawiska statyczne - pieniądz w bezruchu (oszczędzanie), kumulowanie zysku przez przedsiębiorstwo
zjawiska dynamiczne - pieniądz w ruchu i przepływa między podmiotami
6. Rodzaje zjawisk finansowych
Zjawiska przychodowe - przychody za sprzedaży towarów, usług, majątku
Zjawiska rozchodowe - rozdysponowanie pieniądza na działalność gospodarczą, np.: energia
Zjawiska dochodowe - dochód z działalności gosp., z kapitału, z praw majątkowych
Zjawiska wydatkowe - wydatki na inwestycje, konsumpcję
Zjawiska kosztowe
Zjawiska kredytowe i pożyczkowe - związane z zasilaniem podmiotów w śr.finansowe
Zjawiska gotówkowe - powstają w związku z różnymi transakcjami zwieranymi w gotówce
Zjawiska bezgotówkowe
Zjawiska transferowe - związane z przepływem pieniądza,
Zjawiska oszczędnościowe,
Zjawiska ubezpieczeniowe.
7. Klasyfikacja podmiotowa
FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH;
Źródło przychodów: sprzedaż zasobów pracy.
Dodatkowo:
dochody z tytułu posiadania kapitału (dywidendy, odsetki)
przychody o charakterze zwrotnym (kredyty)
przychody o charakterze transferów budżetowych (emerytury, renty, zasiłki) - przepływy z budżetu
Wydatki:
Bieżąca konsumpcja
spłata kredytów i odsetek
daniny publiczne (podatki) i inne świadczenia na rzecz kraju
inwestycje (budowa domu na wynajem, zakup akcji)
Oszczędzanie - wycofanie pieniędzy z obiegu (tylko poza sektorem bankowym w krajach o nieustabilizowanych gospodarkach)
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW (BIZNESOWE);
Źródło przychodów:
przychody za sprzedazy towarów towarów usług
przychody zwrotne w postaci kredytów, pożyczek
transfery budżetowe (subwencje, dotacje)
Wydatki:
bieżąca działalność (zakupy towarów, energia)
spłata kredytów, pożyczek i odsetek, prowizji
daniny publiczne (podatki) i inne świadczenia na rzecz kraju
wypłaty dywidend i innych dochodów właścicielom
składki na ubezp. społeczne i ubezp. rzeczowe
inwestycje (budowa domu na wynajem)
FINANSE BANKÓW I INNYCH POŚREDNIKÓW FINANSOWYCH;
Dwuszczeblowa struktura sys.bankowego (BC i banki komercyjne - pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy)
Źródło przychodów:
przychody zwrotne - depozyty, lokaty, wkłady
odsetki od kapitału lub prowizje
Wydatki:
udzielanie kredytów lub pożyczek
koszty działalności bieżącej i inwestycyjnej
daniny publiczne (podatki) i inne świadczenia na rzecz kraju
wypłaty dywidend i innych dochodów właścicielom
składki na ubezp. społeczne i ubezp. rzeczowe
FINANSE UBEZPIECZEŃ ZAROBKOWYCH;
Źródło przychodów:
składki na ubezpieczenie (transfery pozabudżetowe - świadczenie ma charakter warunkowy)
dochody z lokowania składek w różne przedsięwzięcia na rynku finansowym
Wydatki:
wypłaty odszkodowań
pokrycie kosztów działalności
prewencja
daniny publiczne (podatki) i inne świadczenia na rzecz kraju
wypłaty dywidend i innych dochodów właścicielom
FINANSE PUBLICZNE (przymusowy charakter większości świadczeń pieniężnych - danin)
Źródło przychodów:
dywidendy i wypłaty z zysków podmiotów będących własnością jednostek publicznoprawnych
wypłaty z zysku Banku Centralnego
dochody zwrotne (zaciąganie kredytów i pożyczek)
Wydatki:
pieniężne (płace i obsługa zadłużenia wewnętrznego)
korekcyjne (wydatki socjalne)
eksploatacyjne (inwestycje na utrzymanie majątku publicznego - zamówienia publiczne)
FINANSE INSTYTUCJI NIEPUBLICZNYCH(NIEKOMERCYJNYCH) - Celem nie jest zysk (fundacje, agencje)
Źródło przychodów:
otacje
darowizny
składki i dochody majątkowe
Wydatki:
koszty działalności bieżącej
transfer na rzecz społeczeństwa (stypendia)
finansowanie określonych dziedzin życia społeczno - gospodarczego
FINANSE MIĘDZYNARODOWE
Globalizacja przepływów. Przepływy te jako należności i zobowiązania zagraniczne są rejestrowane w bilansie płatniczym państwa; Przepływy kapitału przez granice.
8. Inne podstawowe pojęcia finansowe
ZASÓB FINANSOWY - inaczej zasób aktywów pieniężnych (finansowych) będących w danym momencie w dyspozycji podmiotu ekonomicznego. Są zasoby transakcyjne i oszczędnościowe.
TRANSAKCJA FINANSOWA - pojedyncza operacja gospodarcza (np. kupno, sprzedaż, zapłata, przelew), w której występuje jednorazowy przepływ pieniądza. Ogół transakcji finansowych zrealizowanych w określonym czasie układa się w strumienie finansowe.
STRUKTURA FINANSOWA GOSPODARKI - relacje między zasobami i strumieniami finansowymi.
STOPA ZWROTU - relacja korzyści (dochodów) do poniesionych nakładów.
STOSUNKI FINANSOWE - relacje pieniężne powstające między podmiotami ekonomicznymi w procesach gospodarczych i społecznych.
MAJĄTEK FINANSOWY - ogół zasobów finansowych. Ma charakter dualny, tzn. występuje zawsze u dwóch podmiotów, które mają różny charakter ekonomiczny - jeden jest wierzycielem, a drugi jest dłużnikiem. (Majątek rzeczowy ma tylko właściciela).
GOSPODARKA FINANSOWA - czynności występujące przy tworzeniu, gromadzeniu i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.