SUROWIEC	ROŚLINA/ RODZINA	ANATOMIA	CHEMIZM	DZIAŁANIE	ZASTOSOWANIE
FLAWONOIDY
Betulae folium Liść brzozy	Betula pendula/ pubescens Brzoza brodawkowata/ omszona Betulaceae Brzozowate	1. Liście o budowie bifacjalnej z 1-2-rzędowym miękiszem palisadowym. 2. Prostościenne kom. skórki górnej i dolnej. 3. Aparaty szparkowe otoczone 4-7 kom. przyszparkowymi. 4. Włoski gruczołowe. 5. Włoski jednokomórkowe bezgłówkowe. 6. Pęki włókien niekiedy okrysztalone. 7. Gruzły szczawianu Ca, nieliczne jedyńce.	Flawonoidy: -flawonole (hiperozyd, rutozyd) -flawony (glikozydy luteoliny). Garbniki katechinowe. Kw.organiczne (askorbowy). Kw. fenolowe (chlorogenowy, kawowy). Triterpeny typu dammaranu. Zw. mineralne (sole potasu). Olejek eteryczny: -seskwiterpeny (α-betulenol i jego octan). Żywice.	1. diuretyczne, saluretyczne (flawonoidy, olejek eteryczny, sole potasu) 2. przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie w obrębie dróg moczowych 3. słabe napotne 4. ochronne na miąższ wątroby 5. przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe	- diureticum - metabolicum (trądzik, łuszczyca) - zewnętrznie przy wypadaniu włosów i łupieżu
Ginkgo folium (Ginkgonis folium FP VIII) Liść miłorzębu	Ginkgo biloba Miłorząb dwuklapowy Ginkgoaceae Miłorzębowate		Flawonoidy: -biflawony (ginkgetyna, bilobetyna) -flawonole (kwercetyna, kemferol) -flawony (luteolina, apigenina) Terpeny: -trilaktony triterpenowe (ginkgolidy A, B, C, J, M) -trilakton seskwiterpenowy (bilobalid). Pochodne flawan-3-olu (katechina, epikatechina, galaktokatechina). Proantocyjanidyny. Kw. fenolowe (kw. ginkgolowe = anakardiowe). Fitosterole. Polisacharydy. Karotenoidy. Ginkgotoksyna.	(flawonoidy, terpeny i proantocyjanidyny): 1. usprawnianie przepływu krwi przez naczynia krwionośne, szczególnie mózgu 2. poprawienie ukrwienia ślimaka 3. zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych 4. ↑ elastyczności naczyń 5. stymulowanie uwalniania w kom. śródbonka czynnika rozszerzającego naczynia 6. właściwości antyoksydacyjne, hamowanie utleniania lipidów (związki polifenolowe) 7. ochronnie na osłonki mielinowe (bilobalid) GBE: 8. chroni erytrocyty przed hemolizą 9. ułatwia wykorz. tlenu i glukozy przez kom. mózgowe 10. zmniejsza lepkość plazmy i krwi całkowitej 11. hamuje agregację trombocytów i erytrocytów i ich adhezję do ścian. 12. zapobiega niedotlenieniu i apoptozie kom. mózgowych 13. zwiększa zdolność koncentracji, uczenia i zapamiętywania 14. ↓ szum w uszach i zaburzenia równowagi i widzenia 15. ↓ pourazowy toksyczny obrzęk mózgu 16. poprawia krążenie w obrębie kończyn dolnych - ↓ bóle i obrzęki nóg.	- vasodilatans cerebri - vasoprotectivum - antiscleroticum
Orthosiphonis folium Liść ortosyfonu	Ortosiphon aristatus Ortosyfon kłosowy Lamiaceae Jasnotowate		Flawonoidy: -metoksylowe pochodne flawonu (sinensetyna, eupatoryna) -pochodne skutelareiny -glikozydy flawonolowe Zw. mineralne (sole potasu). Kw. fenolowe (kw. rozmarynowy, pochodne kw. litospermowego). Olejek eteryczny (węglowodory seskwiterpenowe). Fitosterole. Diterpeny (ortosyfole A-E). Saponiny triterpenowe. Garbniki. Inozytol.	1. ↑ ilość wydalanego moczu i jonów Na, Cl i K (flawonoidy i pochodne kwasu litospermowego) 2. przeciwbakteryjnie (pochodne kw. kawowego - kw. rozmarynowy) 3. przeciwzapalnie (flawonoidy, ortosyfole) 4. rozkurczowo w obrębie dróg moczowych (flawonoidy)	- diureticum
Lamii albi flos Kwiat jasnoty białej	Lamium album Jasnota biała Lamiaceae Jasnotowate		Flawonoidy: -glikozydy kwercetyny (izokwercetyna, rutozyd) -glikozydy kemferolu (tilirozyd) Pochodne fenylopropanu (lamalbozyd). Kw. fenolowe (rozmarynowy, chlorogenowy). Irydoidy (lamalbid). Sekoirydoidy (albozyd A, B). Triterpeny (kw. urslowy).	1. przeciwzapalnie 2. na drodze odruchowej ↑ wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny	- antiphlogisticum (skóra, gardło, jama ustna) - w nieżytach górnych dróg oddechowych
Sambuci flos Kwiat bzu czarnego	Sambucus nigra Bez czarny Caprifoliaceae Przewiertniowate	1. Komórki skórki kielicha prostościenne o perełkowatych zgrubieniach. 2. Falistościenne komórki skórki płatków korony. 3. Włoski stożkowate, jednokom. 4. Włoski główkowate z wielokomórkową główką. 5. Aparaty szpark. duże, okrągłe. 6. Piasek szczawianu Ca. 7. Fragmenty pylników. 8. Ziarna pyłku.	Flawonoidy: -pochodne kwercetyny (izokwercetyna, hiperozyd) -pochodne kemferolu (astragalina, nikotyfloryna) Triterpeny (α-, β-amaryna, kw. ursolowy). Fitosterole (β-sitosterol, sitosterol, kampesterol.) Kw. fenolowe. (chlorogenowy) Olejek eteryczny. Garbniki. Śluz. Pektyny. Białka (plastocyniny). Zw. mineralne. W świeżych kwiatach śladowe ilości sambunigryny, z którego powst. HCN.	1. napotnie 2. przeciwgorączkowo 3. przeciwzapalnie 4. wzmaga wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny 5. ↑ ilość wydalanego moczu	- antipyreticum - expectorans zewnętrznie: - płukanie gardła i jamy ustnej - schorzenia skóry
Arnicae anthodium (Arnicae flos FPVIII) Koszyczek arniki	Arnica montana/ chamissonis Arnika górska/ łąkowa Asteraceae Astrowate	1. Puch kielichowy. 2. Komórki skórki górnej korony kwiatów prostościenne, skórki dolnej falistościenne. 3. W komórkach zalążni złoża fitomelanów. 4. Włoski gruczołowe typu Compositae. 5. Włoski bliźniacze. 6. Włoski 1-, 2-, wielokom. 7. Włoski o 2-rzędowym trzonie i wielokomórkowej kulistej główce.	Flawonoidy: -flawonole i ich glikozydy -glikozydy flawonów Olejek eteryczny. Laktony seskwiterpenowe typu pseudogwajanu (helenalina, arnikolidy, w A. chamissonis- chamissonolidy, arnifoliny). Triterpeny typu α-amyryny (arnidiol, faradiol). Kw. fenolowe (galusowy, kawowy, chlorogenowy). Cholina. Ksantofile. Poliacetyleny. Irydoidy (loliolid). Alkaloidy piolizydynowe (tussilagina).	(laktony seskwiterpenowe, flawonoidy, kwasy fenolowe i poliacetyleny): 1. przeciwzapalnie 2. przeciwbólowo 3. przeciwbakteryjnie 4. przeciwgrzybiczo 5. poprawiają ukrwienie 6. przyspieszają ziarninowanie 7. ułatwiają resorpcję krwiaków 8. ↓ obrzęki i stany zapalne	-{antiphlogisticum, dermaticum}
Crataegi inflorescentia (Crataegi folium cum florae FPVIII) Kwiatostan głogu	Crataegus monogyna/ laevigata Głóg jednoszyjkowy/ dwuszyjkowy Rosaceae Różowate	1. Kom. skórki płatków korony cienkościenne, z wypustkami. 2. Liście o budowie bifacjalne, z 2-rzędowym miękiszem palisadowym. Komórki skórki górnej prostościenne, dolnej falistościenne. Aparaty szpark. tylko w skórce dolnej. 3. Włoski jednokomórkowe. 4. Włókna okrysztalone jedyńcami szczawianu Ca. 5. Gruzły szczawianu Ca. 6. Ziarna pyłku o trójkątnym kształcie.	Flawonoidy. Pochodne flawanu (epikatechina, katechina, oligomeryczne proantocyjanidyny). Triterpeny (kw. ursolowy, kw. krategolowy = hydroksyoleanolowy). Olejek eteryczny. Kw. fenolowe (chlorogenowy, kawowy). Aminy (cholina, acetylocholina, tyramina). Zw. mineralne (sole potasu).	(flawonoidy, proantocyjanidyny): 1. wzmacniają mięsień sercowy 2. ↑ nieznacznie siłę i częstotliwość skurczów serca 3. normalizują rytm pracy serca 4. wydłużają okres refrakcji 5. ↑ tolerancję mięśnia sercowego na niedobór tlenu 6. powodują rozszerzenie naczyń wieńcowych i obwodowych 7. ↑ przepływ wieńcowy i zmniejszają opory obwodowe 8. ↓ ciśnienie krwi 9. wywierają efekt uspokajający	- cardiotonicum - cardiosedativum
Crataegi fructus Owoc głogu	Crataegus monogyna/ laevigata Głóg jednoszyjkowy/ dwuszyjkowy Rosaceae Różowate		Składniki chemiczne podobne jak w Crataegi inflorescentia, różnice w ilościach.	Ze względu na zbliżony skład chemiczny surowiec ma takie same zastosowanie jak Crataegi inflorescentia	- cardiotonicum - cardiosedativum
Helichrysi inflorescentia Kwiatostan kocanek	Helichrysum arenarium Kocanki piaskowe Asteraceae Astrowate	1. Kielich przekształcony w puch. 2. Kom. skórki dolnej i górnej listków okrywy wydłużone. 3. Zdrewniałe włókna. 4. Sklereidy. 5. Włoski wielokomórkowe tzw. Biczykowate. 6. Włoski maczugowate. 7. Włoski gruczołowe typu Compositae.	Flawonoidy: -chalkony (izosalipurpozyd) -flawanony (glukozydy naryngeniny) -flawonole (glukozydy kemferolu, kwercetyny) -flawony (glukozydy apigeniny, luteoliny) Olejek eteryczny (zawiera ftalidy). Kw. fenolowe (kawowy). Garbniki. Fitosterole. Hydroksykumaryny, hydroksymetoksykumaryny.	1. rozkurczająco na mięśnie gładkie pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych i jelit (flawonoidy) 2. pobudza i ↑ czynności wydzielnicze, zwłaszcza wątroby i pęcherzyka żółciowego	- spasmolyticum - cholagogum et cholereticum
Tiliae inflorescentia (Tiliae flos FP VIII) Kwiatostan lipy	Tilia cordata/ platyphyllos Lipa drobnolistna/ wielkolistna Tiliaceae Lipowate	1. Podsadka o budowie bifacjalnej. 2. W miękiszu palisadowym i gąbczastym przestwory międzykomórkowe. 3. Grubościenne włókna okrysztalone gruzłami i jedyńcami szczawianu wapnia. 4. Włoski krzaczkowate. 5. Włoski jednokomórkowe tzw. biczykowate. 6. Włoski główkowe. 7. Gruzły szczawianu Ca i komórki lub komory śluzowe.	Flawonoidy: -glikozydy kwercetyny (izokwercetyna, rutozyd) -glikozydy kemferolu (tilirozyd) Polisacharydy (śluz). Olejek eteryczny: -monoterpeny (geraniol, eugenol, linalol) -seskwiterpeny (farnezol) -alkany -alkoholofenole. Garbniki katechinowe. Procyjanidyny B-2, B-4. Kw. fenolowe (kawowy, chlorogenowy).	1. przeciwzapalne 2. lekko ściągające 3. zmiękczające 4. osłaniające 5. ↑ wydzielanie potu → obniżenie temp. ciała 6. uspokajające (składniki olejku eterycznego) 7. przeciwskurczowe (flawonoidy, składniki olejku eterycznego) 8. ↓ ciśnienie krwi 9. ↑ ilość wydalanego moczu (terpeny)	- antipyreticum - suchy kaszel - stany zapalne jamy ustnej i gardła - w nadpobudliwości nerwowej - w bezsenności - w nadciśnieniu - w migrenach - w schorzeniach reumatycznych - w zaburzeniach przepływu żółci - przy podrażnieniu, pękaniu i swędzeniu skóry
Equiseti herba Ziele skrzypu	Equisetum arvense Skrzyp polny Equisetaceae Skrzypowate	1. Grubościenne, prostokątne kom. skórki o ścianach falistych. 2. Aparaty szparkowe ułożone w 2-3 równoległych rzędach. 3. Kom. szparkowe z char. skrzemieniałymi listewkami. 4. Kom. skórki okrywającej żeberka o kształcie wygiętych, 2-kom. ząbków.	Flawonoidy: -flawonole (glikozydy kwercetyny, glikozydy kemferolu - ekwizetryna) -flawony (genkawanina). Zw. mineralne, w tym 66% kw. krzemowego, oraz sole K, Al., Mg. Kw. organiczne (ekwizetolowy, askorbowy). Kw. fenolowe. Fitosterole. Alkaloidy (nikotyna). Węglowodany (glukoza, fruktoza, sacharoza, laktoza, mannitol, inozytol).	1. umiarkowanie moczopędnie, ↑ ilość wydalanej wody bez zaburzania równowagi elektrolitowej. (flawonoidy, pochodne kwasu kawowego) 2. spazmolitycznie 3. wpływa korzystnie na przemianę materii, stan naczyń krwionośnych, narządów wew., kości i skóry (krzemionka)	- diureticum - pulmonales - dermaticum - w nadmiernych krwawieniach menstruacyjnych - w niewielich krwawieniach z nosa, płuc i przewodu pokarmowego
Polygoni avicularis herba Ziele rdestu ptasiego	Polygonum aviculare Rdest ptasi Polygonaceae Rdestowate		Flawonoidy: -typu flawonu (awikularyna) -C-glikozydy flawonowe (witeksyna) Śluz hydrolizujący. Zw. mineralne (sole Si). Kw. fenolowe. Hydroksykumaryny, hydroksymetoksykumaryny. Garbniki.	1. pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach (flawonoidy, garbniki, krzemionka): 2. przeciwzapalnie 3. przeciwbakteryjnie 4. przeciwkrwotocznie 5. hamują agregację trombocytów (flawonoidy)	- expectorans - antiphlogisticum (gardło i jama ustana)
Passiflorae herba Ziele męczennicy	Passiflora incarnata Męczennica cielista Passifloraceae Męczennicowate		Flawonoidy -C-glikozydy flawonów. Alkaloidy indolowe (harman, harmina, harmalina). Olejek eteryczny (ślady). Węglowodany (oligo-, polisacharydy). Pochodna γ-pironu (maltol). Glikoproteiny, aminokwasy. Kw. tłuszczowe. Fitosterole. Glukozydy cyjanogenne (gynokardina).	1. słabe działanie uspokajające na OUN 2. przeciwlękowe 3. spazmolitycznie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i naczyń krwionośnych 4. nieznacznie ↓ ciśnienie krwi 5. nieznacznie hamuje odruch kaszlowy	- sedativum
Violae tricoloris herba (Violae herba cum florae FP VIII) Ziele fiołka trójbarwnego	Viola tricolor/ arvensis Fiołek trójbarwny/ polny Violaceae Fiołkowate		Flawonoidy (wiolantyna). Antocyjany (pochodne peonidyny i delfinidyny) Śluz hydrolizujący. Kw. fenolowe (salicylowy, kawowy). Wiolutozyd. Hydroksykumaryny. Garbniki. Karotenoidy (wiolaksantyna). Pepetydy (o właść. hemolitycznych). Kw. askorbowy. α-tokoferol. Olejek eteryczny.	1. przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe 2. napotnie 3. wykrztuśnie 4. łagodnie przeczyszczająco 5. wspomaga procesy metaboliczne 6. ↑ wydzielanie jonów Cl z moczem 7. ↓ nadmierną przepuszczalność ścian naczyń włosowatych (flawonoidy, antocyjany)	- metabolicum - diureticum - vasoprotectivum - {antiphlogisticum dermaticum}
Virgaureae herba (Solidaginis herba, Solidaginis virgaureae herba FP VIII) Ziele nawłoci	Solidago virgaurea Nawłoć pospolita Asteraceae Astrowate		Flawonoidy głownie z grupy flawonoli (rutozyd, nikotyfloryna). Garbniki katechinowe. Kw. fenolowe. Glukozydy fenolowe (lejokarpozyd, wirgaureozyd A). Saponiny triterpenowe. Olejek eteryczne. Antocyjany. Polisacharydy kwaśne.	(lejokarpozyd, flawonoidy, saponozydy): 1. moczopędnie wskutek zwiększania filtracji w kłębuszkach nerkowych i ↓ resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych (lejokarpozyd): 2. ↓ ciśnienie krwi 3. spazmolitycznie 4. przeciwzapalnie 5. słabo przeciwbólowo 6. ↑ ilość wydalanych toksyn (polifenole) 7. hamuje ACE i aktywność obojętnej peptydazy NEP 8. uszczelniające na drobne naczynia krwionośne (flawonoidy)	- diureticum - w chorobie gośćcowej - w niektórych dermatozach - w stanach zapalnych przew. pokarm., g. dróg oddech. i skóry
Silybi mariani fructus Owoc ostropestu plamistego	Silybum marianum Ostropest plamisty Asteraceae Astrowate		Flawonoidy: -flawonolignany (sylimaryna) -flawonole -flawanony -flawony -dihydroflawony. Olej tłusty. Sterole. Tokoferol. Białko.	(flawonolignany głównie sylibina): 1. uszczelniające błony hepatocytów 2. pobudzenie regeneracji hepatocytów 3. antyoksydacyjne (zachowanie wysokiego stężenia glutationu) 4. ↓ syntezę cholesterolu i utlenianie lipidów 5. blokuje LOX-5 i syntezę prostaglandyn 6. hamuje uwalnianie histaminy 7. przeciwzapalne 8. słabo żółciopędnie	-hepatoprotectivum
Hyperici herba Ziele dziurawca	Hypericum perforatum Dziurawiec zwyczajny Clusiaceae Okrętnicowate		Flawonoidy: -typu flawonu (kwercetna, izokwercetyna, rutozyd) -biflawonoidy (pochodne apigeniny) Naftodiantrony (hyperycyna). Pochodne floroglucyny. Ksantony. Olejek zw. terpeny. Kw. fenolowe, garbniki katechinowe, GABA	1. rozkurczająco na mięśnie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, naczyń krwionośnych, w mniejszym stopniu na drogi moczowe (flawonoidy) 2. przeciwzapalne i przeciwbakteryjne (składniki olejku i garbniki)	- cholagogum et cholereticum - spasmolyticum - antiphlogisticum (przyspiesza gojenie ran)
ANTOCYJANY
Myrtilli fructus (Myrtilli fructus recens/siccus FPVIII) Owoc borówki czernicy	Vaccinium myrtillus Borówka czernica Ericaceae Wrzosowate		Antocyjany. Garbniki. Węlowodany (cukier inwertowany). Flawonoidy. Kw. organiczne. Witaminy: C, z grupy B.	1. ściągająco 2. zapierająco 3. uszczelniająco ściany naczyń włosowatych, ↑ wytrzymałość ich śródbłonka 4. ↓ drobne krwawienia 5. przeciwzapalnie 6. hamuje agregację płytek krwi i leukocytów 7. ułatwia rozpuszczanie mikrozakrzepów 8. przyspiesza regeneracje rodopsyny 9. poprawia ostrość widzenia	- vasoprotectivum - antidiarrhoicum - anthelminticum - w schorzeniach narządu wzroku - zewnętrzne w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła
Sambuci fructus Owoc bzu czarnego	Sambucus nigra Bez czarny Caprifoliaceae Przewiertniowate		Antocyjany (sambucyjanina, sambucyna). Flawonoidy (glikozydy kwercetyny) Olejek eteryczny. Garbniki. Witaminy (C, B2, kw. foliowy). Kw. organiczne. Glukozydy cyjanogenne (sambunigryna).	1. łagodnie przeczyszczająco 2. moczopędnie 3. napotnie 4. słabe działanie przeciwbólowe	- antipyreticum - laxans
Hibisci flos Kwiat hibiskusa	Hibiscus sabdariffa Ketmia szczawiowa Malvaceae Ślazowate		Antocyjany (hibiscyna). Flawonoidy. Kw. organiczne (hibiskusowy). Polisacharydy (śluz, pektyny). Fitosterole.	(słabo przyswajane kwasy organiczne): 1. łagodnie przeczyszczająco 2. pobudza łaknienie 3. zmniejsza stany zapalne skóry i błon śluzowych 4. spazmolityczne na mięsień macicy 5. hipotensyjne 6. moczopędne 7. przeciwbakteryjne 8. żółciopędne 9. przeciwrobacze	- corrigens - napoje orzeźwiające - przy braku apetytu - jako środek łagodnie przeczyszczający - w przeziębieniach i nieżytach g. dróg oddechowych

---