DZIEJE ZIEMI
Przez wiele lat geolodzy próbowali określić wiek Ziemi na podstawie dowodów odnalezionych w skałach. Metoda ta okazała się jednak mało skuteczna.
Dopiero stosunkowo niedawno udało się wypracować metody, które pozwalają na dokładniejsze ustalenia w tej sprawie. Większość badaczy zgadza się, iż ojcem współczesnej geologii jest szkocki lekarz i naukowiec James Hutton (1726-1797). Jest on twórcą teorii ziemi opartej miedzy innymi na obserwacji naturalnych procesów zachodzących na naszej planecie. Hutton postawił tezę, że powierzchnia Ziemi nieustannie się zmienia. Czynniki naturalne, na przykład mróz, kruszą skały, które następnie są transportowane przez rzeki do jezior i mórz. Tam kolejne warstwy naniesionego materiału skalnego osądzają się w postaci piasku czy mułu i tworzą nowe skały osadowe.
Istotnym wkładem do zrozumienia dziejów Ziemi mógł się poszczycić brazylijski inżynier, William Smith (1769-1839),który pracował przy budowie kanałów transportowych w czasie rewolucji przemysłowej. Gdy robotnicy kopali rowy, Smith kolekcjonował wydobyte przez nich skamieliny. Po pewnym czasie zauważył, że każdy rodzaj skamieliny odpowiada konkretnej, zawsze tej samej warstwie skalne. Zaobserwował również, ze warstwy owe występują zawsze w tym samym porządku, a każda z nich zawiera charakterystyczny dla siebie zestaw skamielin. Na tej podstawie sformułował tezę, że bez względu na usytuowanie, skały zawierające te same skamieliny są w podobnym wieku oraz, że młodsze warstwy spoczywają na starszych, chociaż nie można dokładnie określić, ile lat dzieli je od siebie. Na podstawie swych badań i obserwacji, Smith opublikował w 1815 roku geologiczną mapę Anglii oraz Walii. Mapa przedstawiała widoczne na powierzchni skały i określa ich względny wiek - od najstarszej do najmłodszej. Przy pomocy tego typu metod, geolodzy ustalili kolejność powstawania poszczególnych skał na całym świecie. Umożliwiło to podział historii Ziemi na okresy, czyli stworzenie tzw. tabeli stratygraficznej. Podobnie jak ukazanie historii na tle panowania kolejnych cywilizacji czy monarchów, pomaga w jej zrozumieniu, tak samo użyteczny jest podział dziejów Ziemi na okresy oraz ich charakterystyka.
Skały powstałe wcześniej niż 590 mln lat temu zawierają bardzo niezwykłe skamieniałości. Te prehistoryczne formacje zostały podzielone na dwie grupy, odpowiadające dwóm okresom.
Pierwszy z nich to Archaik - w skałach z tego okresu nie ma żadnych śladów życia.
Drugi charakteryzujący się bardzo skromnymi skamielinami, to Proterozoik. W skałach uformowanych 590 mln lat temu i później, ślady życia na Ziemi są częste. Ten okres dziejów Ziemi geolodzy nazywają Fenerozoikiem. Skały fenerozoiczne zawierają tak bogaty wachlarz skamieniałości, że trzeba było podzielić je na trzy mniejsze grupy, odpowiadające trzem długim erom.
Fanerozoik, fanerozoiczny eon, jeden z dwóch - obok kryptozoiku - wyodrębnionych najdłuższych okresów w dziejach Ziemi, obejmujący ostatnie 570 mln lat i dzielący się na ery: paleozoiczną, mezozoiczną i kenozoiczną. Jest to eon życia organicznego na Ziemi, a skały powstałe w jego ciągu zawierają niezmiernie bogate i bardzo liczne skamieniałości.
Era kenozoiczna
Era kenozoiczna to era która rozpoczęła się od zagłady wielkich gadów, prawdopodobnie na skutek uderzenia wielkiego meteorytu w Ziemię i trwa do dziś. Era kenozoiczna bywa czasem określana mianem ery ssaków, owadów lub ery roślin kwiatowych, bowiem te grupy przeszły w niej równie intensywny rozwój ewolucyjny.
Era mezozoiczna
Era mezozoiczna to era która rozpoczęła się od wielkiego wymierania pod koniec permu, a skończyła zagładą wielkich gadów, pod koniec kredy (patrz tabelka), znanego jako wymieranie kredowe. Era mezozoiczna trwała dwa razy krócej niż paleozoiczna, bo tylko 170 milionów lat. Dzieli się ją na trzy okresy: trias, jurę i kredę.
Era paleozoiczna
Era paleozoiczna to era, która rozpoczęła się 570 mln lat temu. Jest dzielona na starszy i młodszy paleozoik, co wiąże się ze zmianami świata organicznego, a także obecnością dwóch wyraźnie zaznaczonych okresów górotwórczych - kaledońskiego i hercyńskiego (in. waryscyjskiego). Końcowi paleozoiku przed 245 milionami lat towarzyszyło masowe wymieranie większości gatunków zwierząt zamieszkujących wówczas kulę ziemską.
Era proterozoiczna
Era proterozoiczna trwała 1,8 mln lat. W dalszym ciągu trwały procesy kształtujące litosferę - procesy górotwórcze i zjawiska sejsmiczne oraz procesy niszczenia przez czynniki zewnętrzne, podczas których powstawały skały osadowe. Życie rozwijało się tylko w wodach, i to bardzo powoli. Dopiero około 600 mln lat temu pojawiły się organizmy wielokomórkowe. Skały osadowe z ery prekambryjskiej występujące w Polsce to: Masyw Śnieżnika i Góry Sowie. Ery: archaiczną i proterozoiczną nazywa się także erą prekambryjską.