Na źródła prawa powszechnie obowiązującego w myśl art. 87 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 roku składają się następujące akty: 1 wykład
1) Konstytucja (Konstytucja w hierarchii źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest aktem normatywnym najwyższej rangi - jest ustawą zasadniczą. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Konstytucja może być zmieniona tylko w trybie określonym w Konstytucji, więc tylko uchwaloną w jednakowym brzmieniu ustawę przez Sejm, a następnie przez Senat. Konstytucja określa hierarchiczny podział źródeł prawa powszechnie obowiązującego, ustala podstawowe wolności oraz prawa i obowiązki człowieka i obywatela, określa zasady funkcjonowania państwa (ustala trzy rodzaje władzy: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą) oraz zasady działania państwa w sytuacjach szczególnych zagrożeń, regulując podstawy regulacji trzech stanów: wojennego, wyjątkowego i klęski żywiołowej.)
2) ustawa (Ustawa jest podstawowym aktem stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Ustawa wydawana jest przez Sejm RP. Konstytucja określa sposób opracowania i uchwalania ustawy oraz sposób i zakres współdziałania Sejmu z Senatem. Z inicjatywą ustawodawczą mogą wystąpić tylko ci obywatele, którzy mają prawo wybierania do Sejmu, Projekt ustawy składany jest na ręce Marszałka Sejmu w formie pisemnej. Projekt ustawy powinien mieć dołączone uzasadnienie, które wyjaśniać powinno potrzebę i cel wydania ustawy, Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który w ciągi 30 dni może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. ustawa zostaje złożona na ręce Prezydenta RP przez Marszałka Sejmu w celu jej zatwierdzenia i podpisania. Prezydent ma 21 dni na podpisanie projektu ustawy i zarządza ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw RP
3) ratyfikowane umowy międzynarodowe(art. 87 ust. 1 Konstytucji zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. W myśl art. 91. ust. 1 Konstytucji, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP ratyfikowanej umowy międzynarodowej stanowi ona część krajowego - wewnętrznego, porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, wyjątkiem jest gdy jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy. Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową . Podmiotami umów międzynarodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Ratyfikacja umów międzynarodowych i jej wypowiedzenie należy do Prezydenta RP, gdyż jest on naszym reprezentantem w sprawach zagranicznych. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga zgody wyrażonej w ustawie.
4) rozporządzenia (wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania, Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji w tym zakresie innemu organowi. Rozporządzenia wydają ponadto Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych i Przewodniczących Komitetu Integracji Europejskiej, albowiem wchodzą oni w skład Rady Ministrów i stosuje się do nich odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej . W tekście ogłaszanego aktu należy podać podstawę prawną jego wydania. Rozporządzenia poddawane są zarówno kontroli wewnątrz administracyjnej jak i kontroli sądowej. Należy także wspomnieć o rozporządzeniach z mocą ustawy. Jest to akt normatywny wydawany przez organ władzy wykonawczej zastępujący ustawę. Rozporządzenia są ogłaszane w Dzienniku Ustaw. Dzień wydania Dziennika, w którym jest opublikowane rozporządzenie, uznaje się za dzień prawnego ogłoszenia rozporządzenia. Rozporządzenie wchodzi w życie albo z dniem jego ogłoszenia, albo w terminie określonym w ustawie lub rozporządzeniu.
5) akty prawa miejscowego (Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: sejmik województwa, wojewoda, organy administracji niezespolonej, rada gminy. Sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Akty te podpisuje przewodniczący sejmiku województwa niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Akty prawa miejscowego ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej uchylane zostają, w trybie nadzoru, przez Prezesa Rady Ministrów, jeżeli są one niezgodne z ustawami, lub aktami wydanymi w celu ich wykonania.
Polskie konstytucje + daty
1. Konstytucja 3-go maja 1791 - ustawa rządowa z 3-go maja
2. Konstytucja księstwa warszawskiego z 1807r
3. Konstytucja królestwa Polskiego z 1815r - książę Adam Czartoryski
4. Konstytucja marcowa z 1921r (Gabriel Narutowicz - I prezydent RP- zabity po tygodniu)
5. Konstytucja kwietniowa z 1934r system rządów prezydenckich - wprowadziła dwustopniowe wybory do senatu
6. Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z 1952r (napisana przez Stalina)
7. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1997
Podział konstytucji:
sztywna(nie można jej zmienić), elastyczna, materialna (rozrzucona po kilku aktach prawnych), formalna, realna (Polska), fikcyjna (Chińska republika)
procedura ustawodawcza - ścieżka ustawodawcza: premier i rada ministrów, prezydent, 15 posłów, senat, grupa 100000 obywateli PL mających pełne prawa wyborcze - inicjatywa obywatelska. Uchwalenie ustawy następuje po 3 czytaniach. Po trzecim czytaniu trafia do senatu (30 dni na dokonanie poprawek) wraca do sejmu i odbywa się głosowanie o odrzuceniu lub przyjęciu ustawy, na koniec trafia do prezydenta który może ją podpisać, zawetować, skierować do trybunału konstytucyjnego, jeżeli zawetuje to wraca ona do parlamentu i ten musi przegłosować prezydenta co jest praktycznie niemożliwe, jeżeli prezydent podpisze ustawa jest publikowana w dzienniku ustaw.
System prawa powszechnie obowiązującego w Polsce ma charakter zamknięty pod kątem przedmiotowym (nie można stanowić innych aktów prawa) i podmiotowym (tylko ustalone organy mają dostęp)
Sposoby uchwalenia konstytucji: aklamacja(konstytucja 3-go maja), nadanie - oktrojowanie (konst. ks. Warszawskiego, Królestwa PL) uchwalenie przez specjalnie powołany parlament (zgromadzenie narodowe, sejm ustawodawczy), referendum( obecna konstytucja)
vacatio legis- okres leżakowania prawa, okres pomiędzy podpisaniem a publikacją - 14 dni w PL
PRAWO NIE DZIAŁA WSTECZ ! NIEZNAJOMOŚĆ PRAWA SZKODZI !
Dekret- rozporządzenie z mocą ustawy (może wydawać tylko i wyłącznie prezydent w przypadku: stanu wojennego, stanu klęski żywiołowej, sytuacja w której parlament nie może się zebrać na sesję, wszystkie dekrety muszą być zatwierdzone przez parlament)
konstytucja- jest to akt prawny o najwyższej mocy w państwie, o szczególnej nazwie, systematyce, sposobie uchwalania i zmiany.
Ojciec konstytucji: Aleksander Kwaśniewski, ponieważ był przewodniczącym komisji zgromadzenia narodowego
Rodzaje odpowiedzialności: 2wykład
Karna- realizowana w 90% na podstawie kodeksu karnego (1997)
kontratyp- sytuacje wyłączające odpowiedzialność karną (popełnienie przestępstwa pod wpływem silnego wzburzenia emocjonalnego - zabicie dziecka w szoku poporodowym, obrona konieczna, pomyłka lub błąd - zabójstwo kolegi na polowaniu)
podżegacz - osoba namawiająca inną osobę do popełnienia przestępstwa, według prawa polskiego podlega on takiej samej karze jak sprawca czynu
Współsprawstwo polega na popełnienia przestępstwa wspólnie z inną osobą lub osobami. Działania tych osób muszą być objęte porozumieniem (oraz wypełniać znamiona danego przestępstwa. Do porozumienia dojść może zarówno przed jak i w trakcie realizacji czynu zabronionego. Współsprawca nie podlega karze, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu zabronionego (czynny żal). Natomiast jeżeli współsprawca dobrowolnie starał się zapobiec popełnieniu czynu zabronionego (bezskuteczny czynny żal), sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Przestępstwo- jest to czyn karny, zawiniony, społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia, zagrożony karą grzywny, aresztu, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.
Administracyjna- realizowana przez decyzję administracyjną
Budowa decyzji administracyjnej:
1. data i miejsce wydania decyzji,
2. adresat
3. Organ wydający decyzję
4. Przytoczenie podstawy prawnej
5. Rozstrzygnięcie
6. Uzasadnienie faktyczne i prawne
7. pouczenie o możliwości złożenia odwołania (14 dni od daty skutecznego doręczenia)
8. Podpis urzędnika wydającego decyzję lub osoby upoważnionej do wydania decyzji
odwołanie- środek odwoławczy, uruchamiający administracyjny tok instancji (obok zażalenia). Przysługuje od decyzji wydanych w toku postępowania prowadzonego w trybie zwyczajnym, jak i nadzwyczajnych.
Zażalenie- jednolita nazwa środków odwoławczych od orzeczeń wpadkowych (tzn. nierozstrzygających co do istoty sprawy) stosowanych w różnych postępowaniach (sądowych i pozasądowych).
Postanowienie- Drugim, zaraz po decyzji, aktem wydawanym przez organ administracji jest postanowienie. Podstawowa różnica między postanowieniem a decyzją jest taka, że postanowienie nie rozstrzyga co do istoty sprawy, a jedynie co do wypadkowych kwestii wynikłych w trakcie trwania postępowania.
Cywilna- realizowana na gruncie kodeksu cywilnego z 1964 roku
szkoda- należy uznać każdego rodzaju uszczerbek czy utratę na osobie lub mieniu, który został wyrządzony wbrew jej woli przez osobę trzecią. Oznacza to, że szkoda ma odniesienie zarówno do sfery materialnej, jak i niematerialnej. Szkoda obok zdarzenia i związku przyczynowego stanowi przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej.
Formy naprawienia- przywrócenie stanu poprzedniego, Zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej (generalnie naprawienie szkody odbywa się według wyboru poszkodowanego)
Ochrona danych osobowych - 3 wykład
akty prawne: konstytucja RP art. 51 - ochrona danych osobowych, art. 47 - prawo do prywatności, ustawa o ochronie danych osobowych z 1997r.
Dane osobowe- uważane są wszelkie informacje pozwalające dotrzeć do osoby fizycznej, dzielimy je na dwie kategorie: dane zwykłe: linie papilarne, kod siatkówki oka, adres mailowy, adres IP, imię i nazwisko, numer, adres; dane wrażliwe: orientacja seksualna, poglądy polityczne, pochodzenie etniczne, rasowe, religia, przynależność partyjna, związkowa, dane medyczne oraz informacje o wyrokach oraz mandatach, ABW, CBA, Policja- zbierają te informacje !
Przetwarzanie danych osobowych- każda operacja wykonana na danych osobowych
prawne warunki ochrony danych osobowych:
1. opracowanie i wdrożenie instrukcji bezpieczeństwa informacji
2. konieczność posiadania i zmiany haseł w komputerach
3. nadanie pełnomocnictw do przetwarzania danych osobowych pracownikom
4. wyznaczenie administratora bezpieczeństwa informacji
zabezpieczeniem danych osobowych zajmuje się GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
Czyny nieuczciwej konkurencji - wykład 4
1. Fałszowanie pochodzenia geograficznego produktu lub usługi
2. Produkcja produktu lub usługi łudząco podobnej
3.Zmowa cenowa- podział rynku
4. Nieuczciwe zachwalanie produktu
5. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną
6. działalność w formie karteli
7. Sprzedaż towarów lub usług po cenach dumpingowych
dumping- sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów produkcji
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta - urząd antymonopolowy. Jest centralnym organem administracji państwowej (rządowej), działający na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
Poglądy na państwo i prawo
WEDŁUG ARYSTOTELESA
Autarkia- samowystarczalność gospodarcza państwa
Arystoteles stworzył podział na dobre i złe ustroje.
Dobre: monarchia, arystokracja, politeja
Złe: demokracja, oligarchia, tyrania
Politeja - polega na tym, że mamy 3 warstwy społeczne: ludzie bogaci, klasa średnia, klasa ludzi ubogich.
Arystokracja - rządy ludzi wykształconych
demokracja- każdy głos ma taką samą siłę, wynosi do władzy tyranów
oligarchia- rządy ludzi bogatych, nie liczą się ludzie biedni
WEDŁUG MACHIAVELLIEGO
Machiavelli jest przedstawicielem realizmu politycznego, dzieła: 6 ksiąg o Rzeczypospolitej, Książę i dzieje Florencji - pisał je pod pseudonimem, ponieważ inaczej zostałby skazany na karę śmierci
NAJLEPSZĄ FORMĄ JEST REPUBLIKA, NALEŻAŁO WYBRAĆ DYKTATORA
WEDŁUG ŚW. TOMASZA Z AKWINU
Katolicka nauka społeczna, Sformułował teorię: Władca jest przedstawicielem Boga na ziemi. Za najlepszą formę rządu uważał monarchię
władca = pomazaniec Boży
FASZYZM
źródła faszyzmu: Traktat Wersalski, Wielki kryzys gospodarczy
państwa faszystowskie: Niemcy, Słowacja, Rumunia, Portugalia do lat 60
przedstawiciele: Mussolini( „O istocie faszyzmu”), Hitler („Moja walka”), gen. Franko, ks. Tiso
cechy charakterystyczne państwa faszystowskiego: skupienie władzy wokół jednej osoby, rozbudowany aparat policyjny, system jednopartyjny, teoria wspólnego wroga, apoteoza (wychwalanie) wojny i przemocy jako środka, który jednoczy naród, w każdym państwie faszystowskim likwidacja bezrobocia poprzez rozwój przemysłu zbrojeniowego
KOMUNIZM
przedstawiciele: Marks, Engels, Lenin, Stalin, Gorbaczow, Chruszczow
Marks i Engels- napisali „Manifest komunistyczny”, uważali że rewolucja wybuchnie w chwili rozpoczęcia się ogólnoświatowej wojny
Lenin- stworzył teorię wojującego komunizmu, wprowadził nową politykę ekonomiczną (pozwalał na zachowanie prywatności), w testamencie odsunął Stalina od władzy
Stalin- sfałszował testament Lenina, wprowadził industrializację i kolektywizację (masowe uprzemysłowienie kraju, rozwój Armii Czerwonej, Nowa Huta, Zakłady Azotowe w Puławach)
komunizm jest związany z gospodarką centralnie sterowaną
Gorbaczow- pierwszy i ostatni prezydent ZSRR, wprowadził pierestrojkę ( potoczna rosyjska nazwa procesu liberalizacji systemu komunistycznego rozpoczętego i realizowanego przez sekretarza generalnego KPZR )
Formy zatrudnienia:
1. Umowa o pracę: zalety:prawo do urlopu wypoczynkowego, prawo do urlopu na żądanie, prawo do urlopu macierzyńskiego/ tacierzyńskiego, zobowiązanie do płacenia składek ZUS, ochrona przed rozwiązaniem umowy, gwarancja minimalnego wynagrodzenia za pracę, zaliczana do stażu pracy wady: pracownik nie może powierzyć wykonywania swoich obowiązków innej osobie, ściśle określone miejsce i czas wykonywania pracy
1680zł brutto - najniższa krajowa, koszty pracodawcy - 2120 brutto, podatek 19% od osób fizycznych, odprowadzane składki ZUS,
2. umowy cywilno - prawne: umowa zlecenie, Zalety: nie stwarza stosunku podporządkowania, możliwe zawarcie w formie ustnej lecz forma pisemna jest regułą, wady:nie jest zaliczana do stażu pracy, może być nieodpłatna, nie mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy o ochronie wynagrodzenia za pracę, brak obowiązku potwierdzenia zakończenia współpracy
jeżeli umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczenia zostanie potraktowana jak umowa o pracę czyli zostanie potrącony pełen ZUS, jeżeli jesteśmy na etacie i dorabiamy na umowa zlecenie to z umowy zlecenie będzie potrącany tylko podatek 19%
umowa o dzieło: zalety: swoboda co do miejsca, czasu, i sposoby wykonywania pracy, praca nie musi zostać wykonana osobiście, praca wykonywana jest bez kierownictwa, wady: nie liczy się do stażu pracy, nie są odprowadzanie składki ZUS, nie mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy o ochronie wynagrodzenia za pracę, ryzyko co do wykonania i jakości ponosi przyjmujący to zlecenie
usługi konsultingowe, opinia prawna, bardzo dużo otrzymujemy do ręki, występują 2 rodzaje umowy o dzieło: 20% koszty autorskie, 50% koszty autorskie (bardziej korzystna)
3. samozatrudnienie ( jednoosobowa działalność gospodarcza)- może ją założyć każdy kto ma pełną zdolność do czynności prawnych (25lat), nie zapłacimy ZUSU z firmy jeżeli jesteśmy zatrudnieni na umowę o pracę (na etat) w innej firmie. Jedyną składką jest składka zdrowotna (270zł)
koszty dzielimy na: osobowe (szkolenia, wypłaty), rzeczowe (samochody służbowe, czynsz za wynajem, komputery, telefony)
podział spółek handlowych:
spółki osobowe: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,
spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (MPK Lublin spółka z.o.o), spółka akcyjna (PGE Dystrybucja S.A)
spółki osobowe muszą być utworzone przez co najmniej dwóch wspólników, przy czym gdy po utworzeniu spółki jeden ze wspólników zrezygnuje - spółka zostaje rozwiązana, skład personalny nie może ulec zmianie, odpowiedzialność osobista wspólników, najważniejsze są relacje między wspólnikami, wspólnicy osobiście reprezentują spółkę na zewnątrz
spółki kapitałowe- . dopuszcza się, że wspólnik może być tylko jeden, skład może się zmieniać zasadniczo bez większych przeszkód, odpowiedzialność tylko tym co zostało zainwestowane, najważniejszy jest kapitał, do reprezentacji na zewnątrz powołane są specjalne organy tj. zarząd, rada nadzorcza
BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO
1. Składa się z części nienormatywnej (wstęp, preambuła)
2. Składa się z części normatywnej (przepisy, przepisy wprowadzające, przepisy końcowe)
3. podpisy organu upoważnionego
podział czynności prawnych:
-czynności prawne jednostronne oraz czynności prawne dwustronne (sporządzenie testamentu (j), zawarcie aktu małżeńskiego (dw))
-czynności prawne między żyjącymi oraz czynności prawne na wypadek śmierci (sporządzenie testamentu)
-czynności formalne oraz czynności nieformalne - wymagają pewnego formalizmu(umowa kupna/sprzedaży w formie aktu notarialnego (f), umowa pożyczki (nf))
-czynności prawne zobowiązujące i czynności prawne niezobowiązujące (akt małżeński (z), umowa o pracę (z), zaręczyny (nz))
-czynności prawne realne oraz czynności prawne konsensualne (tankowanie ( r), kasowanie biletu ( r))
norma prawna- jest to najmniejszy element budowy przepisu prawa o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, ma budowę trójczłonową: hipoteza, dyspozycja, sankcja
Hipoteza - element składowy normy prawnej według koncepcji trójczłonowej wyznaczający adresata i okoliczności
Sankcja to określona w normie prawnej konsekwencja naruszenia prawa stosowana i egzekwowana przez organy państwowe.
Dyspozycja - drugi element składowy normy prawnej. Określa ona postępowanie do jakiego zobowiązany jest - w okolicznościach określonych przez hipotezę - adresat normy. Dyspozycja stanowi rdzeń normy prawnej.