• Moralność to ogół instytucji, sądów, reguł, norm, postaw kierujących ludzkim postępowaniem (pojęcie możliwie szerokie), etyka zaś jest dziedziną wiedzy, nauką zajmującą się moralnością

• możliwe rozumienie moralności:

• coś, co jest dobre, słusze

• coś, co podlega ocenie moralnej (czyli np. nie samochód pędzący 100 km/h w terenie zabudowanym)

• ocena czynu, normy lub sądu

• przedmiot spoza sfery materialnej, np. straty moralne

• moralna może być norma lub podstawa do oceny

• grupa zachowań regulowanych przez normy pozaprawne (coś co zostało zapisane w prawie nie jest moralnością, bo to prawo wymusza to zachowanie)

• kryteria wyróżniania norm moralnych i powodu ich przestrzegania lub nieprzestrzegania

• kryterium psychologiczne - czyn wywołuje wyrzuty sumienia, kac moralny, satysfakcję

• kryterium społeczne - czyn wywołuje reakcję społeczną, ostracyzm, podziw, idealizację

• kryterium systemowe - najstarsze z wszystkich istniejących - moralność chrześcijańska, moralność zawodowa, np. dekalog, kodeks etyki lekarskiej

• kryterium treściowe - do czego się odnosi - postępowanie zgodne z innymi ludźmi, według wyniku debaty politycznej: „należy”, „dobrze jest”, „słusznym by było”

• prawo - ustanowione przez władzę z możliwością wywierania sankcji; może się pokrywać z ogólnie przyjętą moralnością, ale nią nie jest

• zwyczaje i obyczaje - źródło moralności społecznej, ale bez formalnych wytycznych; częśto element wyznaczający tożsamość grupy (np. kibiców)

• funkcje moralności

• socjologiczna - harmonia współżycia

• perfekcjonistyczna - zmierzanie ku doskonałości

• teologiczna

• eudaimonistyczna - zmierzanie ku pełni szczęścia

• etyka to nauka badająca moralność; wyrożnia się etykę:

• pozytywną - jakie przekonania moralne mają aktualnie ludzi w danej społeczności

• normatywną - nauka ustanawiająca normy, które powinny obowiązywać

• metaetyka - znaczenie pojęć „moralny”, „dobry”, „zły”, „słuszny”; odróżnianie moralności od elementów pozamoralnych

• założenia etyki:

• antropologiczne - możliwości, kondycja, cel życia; czym jest człowiek, kiedy i gdzie się zaczyna byt ludzki

• aksjologiczne - wartości i ich treści, możliwość realizacji; co jest wartościowe, a co niej jest

• metaetyczne - zakres znaczeniowy podstawowych pojęć etycznych; kiedy mogę złamać daną zasadę, o czyje szczęści chodzi - moje czy wszystkich;

• pochodzenie moralności:

• naturalistyczne - moralność przyrodzona człowiekowi

• religijne - to bogowie/Bóg tak stworzył człowieka - z moralnością

• pozareligijny - wrodzona skłonność do działań moralnych, np. u Hume'a (zmysł moralny - aby czuć się dobrze), Arystotelesa (szczęście), J.J. Rousseau

• konwencjonalistyczne - moralność jako efekt umowy społecznej, mającej zabezpieczyć interesy obu stron:

• wrodzony egozim

• racjonalnalność

• obowiązywalność umowy

• a więc polis nie jest czymś naturalnym

• „człowiek miarą wszechrzeczy” - Protagoras; później Hobbes, Locke

---