DEMOGRAFIA - mgr Anna Fiń (zaliczenie na ocenę)

DEMOGRAFIA - opisuje i bada zjawiska ludnościowe

Wyróżniamy demografię:

- matematyczną ,

- opisową.

Kategorie demografii:

A. cechy populacji:

- płeć - zmienna stała,

- stan cywilny,

- przynależność do kohorty,

- przynależność terytorialna,

B. zdarzenia/ zjawiska ludnościowe:

- zawarcie małżeństwa,

- rozwiązanie małżeństwa,

- ciąża, poród/poronienie,

- urodzenie żywe ( małżeńskie i poza - oznacza wzrost populacji o 1 osobę,

- zgon,

- przybycie migranta,

- saldo zmian ludnościowych (rzeczywisty przyrost ludności: naturalny lub wędrówkowy),

C. procesy demograficzne:

- starzenie się populacji,

- urbanizacja (trwała zmiana rozmieszczenia populacji),

- małżeńskość (proces tworzenia i rozpadu),

- rozrodczość (proces odtwarzania stanu populacji w wyniku strumienia urodzeń żywych),

- mobilność terytorialna,

- reprodukcja ludności (proces zmian w czasie stanu liczebnego i struktury demograficznej populacji)

Źródła w demografii:

- dane statystyczne (z badań państwowych, np. spis powszechny, sporządzany co 10 lat, ostatni w 2002r. oraz z własnych badań),

- bieżąca ewidencja ludności (PESEL,), Ew. urodzin, zgonów.

3 rodzaje spisów:

- spis powszechny,

- mikrospis,

- spis próbny (2 lata przed powszechnym).

Zasady spisu powszechnego: centralizacja, bezpośredniość, imienność, jednoczesność, statystyczne ujęcie wyników, regularność, komparatywność (porównywnanie).

Populacja - ludność na danym terenie.

Może być: otwarta i zamknięta (tylko strumień urodzeń i zgonów!)

Współczynnik demograficzny - ważne przy strukturach (stopa)

Gęstość zaludnienia - rozmieszczenie ludności na metr lub kilometr kw.

Obecnie na świecie - ponad 6 mld ludności, od 1650 r. - stały wzrost liczny ludności

Dane na rok 2002:

1. Azja - 60,7% ludności

2. Afryka - 13,2%

3. Europa

4. Ameryka Łacińska i Karaiby

5. Ameryka Południowa

6. Ameryka Północna

Najludniejsze państwa: Chiny, Indie, USA, Indonezja, Brazylia, Rosja, Pakistan

Unia Europejska - ok. 500 mln ludności:

Największa liczba ludności w Europie:

1. Rosja

2. Niemcy

3. Francja

4. Wielka Brytania

5. Włochy

6. Ukraina

7. Hiszpania

8. Polska (32. miejsce w świecie)

Na świecie liczba ludności stale rośnie, w Europie (także w Polsce) od 2000r. maleje

Na świecie gęstość zaludnienia stale rośnie, w Europie - bez większych zmian

Do opisu urbanizacji korzysta się ze skali ONZ (procent ludzi w miastach

20% i mniej - niski poziom

20% - 29,9% - średnio niski

30% - 39,9% - średnio wysoki

40% i więcej - wysoki poziom urbanizacji

Aglomeracja - skupisko ludności i zabudowy na stosunkowo niewielkim terenie

Metropolia - największe na swój charakter miejsce regionu, miejsce rozwoju ekonomii, polityki, kultury

Konurbacja - zespół urbanizacyjny złożony z kilku miast (np. Trójmiasto)

W 1800r. - tylko 3% ludności zamieszkiwało miasta

Największe miasta: Tokio, Medyk, Bombaj, San Paulo, Nowy York, Lagos, LA

W Polsce: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdański

Na Podkarpaciu - Lutowiska i Cisna - najniższa gęstość zaludnienia w Polsce

Najniższa gęstość zaludnienia: Warmińsko - Mazurskie, Podlaskie, Lubuskie (2002r.)

Największa gęstość zaludnienia: Śląskie, Małopolskie, Dolnośląskie (200r.)

Podkarpacie, Świętokrzyskie, Lubelskie - dużo ludności na wsi (ponad 50%)

Śląskie, Dolnośląskie - wysoki poziom urbanizacji

887 miast w Polsce

- Wielkopolska (109 miast)

- Podkarpacie (45 miast)

kielecki, Dębicki, Łańcucki - powiaty z największą liczbą ludności na Podkarpaciu

Prognozy:

Dla Polski - tendencja spadkowa (4 prognozy ONZ)

Regiony w Polsce:

1. Centralny

2. Południowy

3. Wschodni

4. Północno - zachodni

5. Południowo - zachodni

6. Północny

STRUKTURA ETNICZNA I NARODOWOŚCIOWA

Ostatni spis w Polsce - 1931r.

Spis w 2002r. - w końcu pojawiło się pytanie o narodowość!

Narodowość - przy przyjętej przez GUS definicji: "Narodowość jest deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem"

96,74% ankietowanych obywateli Polski zadeklarowało narodowość polską, podczas przeprowadzonego w 2002 roku spisu powszechnego. W Polsce odróżnia się narodowość od obywatelstwa.

STRUKTURA LUDNOŚCI WG STANU RODZINNEGO

Wskaźniki:

- spadek współczynnika dzietności (dobrowolna bezdzietność)

- spadek ciąż przedmałżeńskich

- spadek liczby małżeństw z powodu ciąży

- społeczna akceptacja kohabitacji (związku partnerskiego)

Czynniki:

- zmiana pozycji kobiet (wzrost aktywności ruchów feministycznych)

- zmiana oczekiwań co do związków (Z. Barman - zmiana jakościowa, od robotnika do kolekcjonera wrażeń)

- postępy w kwestii antykoncepcji,

- dobrowolna bezdzietność,

- wzrost znaczenia roli kobiety

Współczynnik małżeństwa:

W_n =

Współczynnik rozwodów

W_r =

Alternatywne wzory życia rodzinnego:

- życie w samotności („single”)

• Tęskniący 45%

• Ambiwalentni 20%

• Ubolewający (chcą żyć samotnie, ale mają złe mniemanie o swoim stanie) 10%

• Zadowoleni 20%

- rodziny niepełne (monoparentalność - na skutek śmierci, rozwodu, separacji, samotne matki)

- kohabitacja (przedślubna, świadoma), musi trwać przynajmniej pare miesięcy

- związki homoseksualne

RUCHY LUDNOŚCIOWE

Ruch naturalny:

- małżeństwa,

- rozwody,

- urodzenia,

- zgony.

Rodność - natężenie urodzeń w danej populacji. Dzielimy na: efektywną (urodzenia żywe) i całkowitą (ur. żywe + martwe)

Współczynnik rodności

W_u =

Płodność - natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet będących w wieku rozrodczym (15 - 49 lat)

Współczynnik płodności

W_p =

Wiek najwyższej płodności - średnia, kiedy kobieta rodzi pierwsze dziecko (25 - 29 lat)

Przyrost naturalny - stosunek liczby urodzeń do liczby zgonów

Współczynnik przyrostu naturalnego

W_pr =

Przyczyny zgonów:

- zewnętrzne (egzogeniczne) - wypadki, choroby

- wewnętrzne (endogeniczne) - przyczyny okołoporodowe + wady płodu

Najczęstsze przyczyny zgonów

W Polsce na Podkarpaciu

Choroby układu krążenia Choroby układu krążenia

Nowotwory Nowotwory

Wypadki Cukrzyca

Układ oddechowy

Choroby wątroby

AIDS

Wypadki

ZGONY	Mężczyźni	Kobiety
Średni wiek	70,67	79,23	Polska
		71,70	80,26	Podkarpacie

Samobójstwa - najczęściej 30 - 49 lat, częściej mężczyźni

Reprodukcja ludności zastępowalność pokoleń

• Prosta (dzieci = rodzice)

• Zwężona (dzieci < rodzice) obecnie w Polsce !

• Rozszerzona (dzieci > rodzice)

Do 27 dni - noworodek, do 1 roku - niemowlę

Ruch wędrówkowy (migracje) - proces społeczny polegających na przemieszczaniu się ludności z miejska zamieszkania

ETAPY MIGRACJI:

1. Człowiek vs. Natura

2. Człowiek vs. Prowincjonalizm

3. Człowiek vs. Okowy

4. Człowiek vs. Ekonomia polityczna

5. Globalny rynek pracy

Emigracja - wyjazdy poza granicę państwa w celu osiedlenia się (zamieszkania na stałe) lub na pobyt czasowy.

Imigranci - osoby przyjeżdżające z zagranicy do kraju w celu osiedlenia się (zamieszkania na stałe) lub na pobyt czasowy.

Emigracja:

- wewnętrzne

- zewnętrzne: kontynentalne (międzypaństwowe), międzykontynentalne (zamorskie, zaoceaniczne)

- stałe

- czasowe

- dobrowolne

- przymusowe (typy: repatriacje - w PL lata '40, wysiedlenie, ewakuacja, deportacja)

Przyczyny migracji: ekonomiczne, polityczne, religijne, światopoglądowe, rasowe

Miejsce napływu (kraj docelowy)

Miejsce odpływu (kraj emigracji, miejsce pochodzenia)

Teoria push - pull Factors

Push - czynniki wypychające

Pull - czynniki przyciągające

Diaspora - rozproszenie ludności w świecie

Największe skupiska Polaków:

1. Polonia amerykańska - USA (10 mln)

2. Niemcy

3. Brazylia

Największe diaspory:

1. Irlandczycy ( 80% ludności poza granicami kraju!)

2. Żydzi (70%)

3. Ormianie

4. Albańczycy

5. Portugalczycy

6. Polacy (33%)

Fale polskiej emigracji

I	1860 - 1914	chłopska, zarobkowa, na terenie europy i międzypaństwowa, ludzie słabi kulturowo
II	1918 - 1939	Międzywojenna, zarobkowa, USA, Kanada i Ameryka Południowa
III	1945 - lata `80	Powojenna, polityczna, inteligencja, konflikt z poprzednią migracją DPS - osoby bez miejsca, wysiedleńcy, tworzy się dla nich obozy Migracja solidarnościowa - lata '80 (polityczna, wilcze bilety)
IV		Fala zielonokartkowa (już brak losowań dla Polaków i Brytyjczyków)

Główne szlaki emigracyjne Polaków: USA, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Francja, Hiszpania

Profil emigranta:

- wykształcenie średnie

- osoby zamężne

- wiek 25 - 29 lat

drenaż mózgu- odpływ osób wykształconych

Najczęściej emigrantów w: USA, Rosji, Niemczech, na Ukrainie i we Francji

M_t

L_t

Ogólna liczba małżeństw

Średnia liczba ludności

x C

W danym okresie

R_t

N_t

x C

Liczba udzielonych rozwodów

Liczba zawartych małżeństw

W danym okresie

U_t

L_t

x C

U_t

K _15-49

x C

U_t - Z

L

x C

---