JERZY GROTOWSKI
Teatr Laboratorium, teatr wyrosły z kierowanego przez J. Grotowskiego w Opolu Teatru 13 Rzędów. W 1962 przyjęto dlań nazwę Teatr Laboratorium 13 Rzędów, której używano także po przeniesieniu teatru do Wrocławia. W 1965 stosowano nazwę Teatr Laboratorium 13 Rzędów - Instytut Badań Metody Aktorskiej. Od 1967 przyjęto nazwę Teatr Laboratorium - Instytut Badań Metody Aktorskiej.
Teatr Laboratorium prowadził J. Grotowski wraz ze swoimi współpracownikami i stałymi aktorami, np. L. Flaszenem, R. Cieślakiem, Z. Cynkutisem, A. Jahołkowskim, R. Mirecką, Z. Molikiem, S. Ścierskim.
Grotowski stosował w nim proponowaną przez siebie metodę „teatru ubogiego”, czyli teatru, który można tworzyć bez udziału innych dyscyplin, ograniczyć się tylko do relacji widz-aktor, a zrezygnować z wszelkich ozdobników (dekoracje, muzyka). Na ten temat Grotowski ogłosił szereg prac teoretycznych i manifestów (pierwszy w 1965, najgłośniejsza zaś pozycja to Ku teatrowi ubogiemu (1967), wydana w kilkunastu językach).
W Laboratorium powstały takie spektakle, jak Książę Niezłomny wg J. Słowackiego, Akropolis do słów S. Wyspiańskiego (wspólna realizacja z J. Szajną), czy Apocalypsis cum Figuris (cytaty m.in. z: Biblii, utworów F. Dostojewskiego, T. Eliota, S. Weil). Każdy z wymienionych spektakli miał kilka wersji.
Po podjęciu współpracy z ośrodkami w innych krajach Laboratorium - przyjąwszy nazwę Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych - stało się centrum naukowym pracującym nad myślą Grotowskiego i jego współpracowników oraz gromadzącym materiały dotyczące powyższych problemów teatralnych.
Teatr ubogi to koncepcja Jerzego Grotowskiego polegająca na realizowaniu teatru po odrzuceniu wszystkiego co jest w nim zbędne. W ten sposób w teatrze pozostają tylko aktor i widz, bez zbędnych ozdobników, typu dekoracje czy rekwizyty, a także bez podziału na przestrzeń sceniczną i widownię. Jedym z przykładów takiego stylu jest książka Ku teatrowi ubogiemu która jest wiernym polskim odpowiednikiem historycznej książki Jerzego Grotowskiego Towards a Poor Theatre, przetłumaczonej na wiele języków i wydanej w wielu krajach, jednak długo nie publikowanej po polsku. Książka ta jest świadectwem myśli Grotowskiego i jego współpracowników z Teatru Laboratorium w latach sześćdziesiątych minionego stulecia. Stała się znana na świecie i weszła do kanonu myśli teatralnej, stając się klasyczną jej pozycją. Książka Ku teatrowi ubogiemu (ISBN: 9788392363507) ukazała się w Polsce w 2007 roku nakładem Instytutu im. Jerzego Grotowskiego.
Teatr Źródeł -Kolejnym etapem działalności artystycznej Grotowskiego był Teatr Źródeł (1976-1982) - projekt angażujący przedstawicieli tradycyjnych sztuk widowiskowych z całego świata. Grotowski był organizatorem wielu międzynarodowych wypraw terenowych, m.in. na Białostocczyznę, do Meksyku, Indii, na Haiti. Ich uczestnicy badali archaiczne techniki rytualne i dramatyczne, wśród których poszukiwali tzw. technik źródłowych.
TADEUSZ KANTOR
Cricot 2- awangardowy teatr w Krakowie, założony w 1956 przez T. Kantora i M. Jaremiankę. Nazwa nawiązuje do przedwojennego teatru plastyków Cricot. W pierwszym zespole Crirot 2 (1956-1957) znaleźli się m.in.: artyści plastycy - M. Jerema, A. Pawłowski, M. Stangret, K. Zachwatowicz; scenograf K. Zrałek-Pankiewicz; aktorzy - K. Mikulski, J. Marso, M. Słojkowski, M. Ciesielska, J. Nowak, S. Gronkowski, S. Rychlicki, W. Kruszewska, S. Górniak, T. Korlatowicz, F. Leniewicz; poeci - I. Iredyński, A. Bursa. Teatr nie miał własnej siedziby, zainaugurował działalność w klubie plastyków przy ul. Łobzowskiej 3, w latach 60. i 70. występował w piwnicach pałacu Krzysztofory, od 1979 we Florencji przy Via Santa Maria 25. W połowie lat 60. rozpoczął występy zagraniczne (m.in. we Włoszech, Niemczech, Francji, w Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, Iranie, Wenezueli, Izraelu, Kanadzie, Japonii, Meksyku). W ramach Cricot 2 realizowano idee Teatru Informel (1961-1963), Teatru Zerowego (od 1963), Teatru Niemożliwego (1973), Teatru Śmierci (od 1975). W repertuarze dominowały sztuki S.I. Witkiewicza, w okresie późniejszym przedstawienia autorskie T. Kantora.
Najważniejsze premiery: Cyrk K. Mikulskiego (1956), Mątwa (1956), W małym dworku (1961, Teatr Informel), Wariat i zakonnica (1963), Kurka wodna (1967), Nadobnisie i koczkodany (1973) Witkacego, autorskie spektakle Kantora (Teatr Śmierci) – Umarła klasa (1975), Wielopole, Wielopole (1980), Niech sczezną artyści (1985), Nigdy tu już nie powrócę (1988). Po śmierci T. Kantora (1990, w trakcie prób spektaklu Dziś są moje urodziny), teatr przestał istnieć. Pozostało archiwum teatru, tzw. Cricoteka w Krakowie, przy ul. Kanoniczej 5.
„Teatr śmierci” jest kolejnym, ostatnim, nurtem w twórczości teatralnej Kantora. Powstają wówczas jego najwybitniejsze spektakle: Umarła klasa, Wielopole, Wielopole, Niech sczezną artyści, Nigdy już tu nie powrócę oraz spektakl, którego premiera odbył się już po jego śmierci – Dziś są moje urodziny. We wszystkich tych spektaklach motywem głównym jest śmierć, przemijanie, pamięć. W wielu przedstawieniach uczestniczył bezpośrednio jako, można by rzec, „mistrz ceremonii” – cały czas obecny na scenie, przyglądający się bacznie, interweniujący, kiedy trzeba.
GARDZIENICE -grupa teatralna powstała w 1977 z inicjatywy Włodzimierza Staniewskiego, formalnie zarejestrowana w roku 1978. Nazwa pochodzi od podlubelskiej wsi, gdzie teatr ma swoją siedzibę
ideą teatru był zamysł pozyskania nowego, naturalnego środowiska twórczego, porzucenie miasta, odnalezienie nowego odbiorcy, który potrafiłby wraz aktorami współuczestniczyć w spektaklu i współtworzyć go. Naturalnym żywiołem "Gardzienic" była tradycyjna kultura ludowa. W ostatnich latach teatr "Gardzienice" skupia uwagę na Starożytnej Grecji jako źródle europejskiej kultury.
Treningi są obecne od początku działalności "Gardzienic". Zajęcia fizyczne to nie tylko środek do utrzymania sprawności organizmu, to ćwiczenia nad indywidualnym
ruchem aktora oraz budowanie relacji z drugim człowiekiem. Trening ma pomóc aktorom „zestroić się” się ze sobą, stworzyć z zespołu jeden harmonijny organizm – „ciało zbiorowe”. Jest podstawą budowy wzajemnego zaufania między aktorami. Niekiedy element treningu staje się zaczątkiem gestu wykorzystanego do tworzenia spektaklu. Dla Staniewskiego bardzo ważna jest muzykalność, która pozostaje nierozerwalnie związana z gestem i ruchem.
Za źródło ruchu ciała ludzkiego twórca "Gardzienic” uznaje kręgosłup. Ćwiczenia te rozwinęły się podczas prac nad Awwakumem. Aktorzy ćwiczą parami różnego rodzaju skłony ciała, wykonują bardziej skomplikowane ćwiczenia np. skoki, loty, które wymagają dużego zaufania do partnera, zapewniającego asekurację.
Wiele gestów i ruchów wykorzystanych podczas treningów jest zaczerpniętych z dostępnej ikonografii. Przygotowania do Awwakuma były połączone z próbą odtworzenia i rozwinięcia w ruch postawy świętych na ikonach, przy Carmina Burana poszukiwano odpowiednich ruchów w średniowiecznych źródłach ikonicznych. W sztukach antycznych odwołuje się Staniewski do wzorców starożytnej chieronomii utrwalonej w malowidłach i na wazach.
Od momentu powstania Gardzienice zrealizowały jedynie 7 spektakli: Spektakl Wieczorny, Gusła, Awwakuma, Carmina Burana, Metamorfozy, Elektra, Ifigenua w A..
J. GŁOWACKI (ur. 1938 w Poznaniu) – polski prozaik, dramaturg, felietonista. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Zadebiutował w roku 1960 w "Almanachu Młodych" opowiadaniem pod tytułem "Na plaży", a w 1964 rozpoczął współpracę z czasopismem "Kultura", gdzie zwrócił na siebie uwagę jako autor błyskotliwych opowiadań i felietonów. Publikacje te złożyły się na zbiory "Wirówka nonsensu" i "Nowy taniec la-ba-da". Na przełomie lat 60. i 70. rozpoczął aktywną działalność jako scenarzysta. W tym okresie powstaje film Andrzeja Wajdy "Polowanie na muchy" oparty na twórczości Głowackiego. Jednak prawdziwym sukcesem okazał się dopiero obraz stworzony we wspópracy z Markiem Piwowskim pt. "Rejs", który przez niektórych uważany jest za najlepszą polską komedię wszech czasów. Felietony w "Kulturze" publikował aż do 1981 roku, lecz jak wielu innych polskich twórców po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego Janusz Głowacki zdecydował się pozostać za granicą. Osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozwinął swoją twórczość dramatopisarską. Utworem, który zwrócił uwagę amerykańskich środowisk teatralnych była sztuka "Polowanie na karaluchy" (wystawiona w r. 1986). Największym sukcesem dramaturgicznym Głowackiego stała się "Antygona w Nowym Jorku" (wyst. 1992), dramat z dużym powodzeniem grany w USA i w Europie. anusz Głowacki na stałe mieszka od 1983 roku w Nowym Jorku. Jego twórczość była tłumaczona na wiele języków (na angielski, chiński, czeski, estoński, francuski, hiszpański, koreański, niemiecki, rosyjski, serbski, słowacki, węgierski). Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Publikacje: Wirówka nonsensu, Nowy taniec la-ba-da i inne opowiadania, W nocy gorzej widać, Cudzołóstwo ukarane, Paradis, Mecz, Moc truchleje, Polowanie na karaluchy, Fortynbras się upił, Antygona w Nowym Jorku, Ścieki, skrzeki, karaluchy, Czwarta siostra, Ostatni cieć, Z głowy, Warszawa, Jak być kochanym.
Antygona w Nowym Jorku - Bohaterami sztuki są: Policjant, Sasza, bezdomny pięćdziesięcioparoletni rosyjski Żyd, Anita, bezdomna Portorykanka, lat około czterdziestu, Pchełka, czterdziestoparoletni bezdomny Polak,John - zwłoki bezdomnego, ukochanego Anity. Anita wypytuje Saszę o Johna, swojego ukochanego. Dowiaduje się, że John nie żyje i ma zostać pochowany jak wyjęty spod prawa. Kobieta jest oburzona, postanawia dopilnować, by John został pochowany z należytym szacunkiem - w parku. W tym celu trzeba jednak wykraść zwłoki z kostnicy.