Pedagogika to należąca do nauk społecznych, nauka o wychowaniu człowieka. Jej polska nazwa pochodzi od greckiego paidagogos - niewolnik opiekujący się chłopcami. Początkowo termin obejmował opiekę, nauczanie i wychowanie dzieci, z czasem pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się wychowaniem zarówno praktycznym jak i teoretycznym.

- Obejmuje ona nie tylko problematykę wychowania dorastających pokoleń, ale również wychowanie i kształcenie ludzi dorosłych. Zajmuje się ona formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form procesu wychowania, a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat.

• Przedmiotem badań pedagogiki jest nie tylko proces planowego nauczania i celowego wykonania człowieka, ale również jego wpływy wychowawcze

• Do zakresu zainteresowań pedagogiki należą także zagadnienia funkcjonowania systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia rozwoju społeczno - ekonomicznego, więc oprócz faktów wiążących się z efektywnością nauczania i wychowania wyjaśnia i poszukuje odpowiedzi na pytania, jak powinny być zorganizowane procesy, by uzyskać zamierzone cele

Celem pedagogiki jako nauki jest wyposażenie tych, którzy organizują przebieg nauczania i wychowania w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów dydaktyczno-wychowawczych. Towarzyszą temu celowi następujące zadania:

• gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;

• analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;

• dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej.

Zadania pedagogiki

• Według T. Muszyńskiego „zadaniem pedagogiki jest wyposażenie tych, którzy zajmują się organizacją procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów”.

• Dostarczanie wiedzy potrzebnej do życia, ustalenie celów wychowania, metod, ustalenie skuteczności metod, podania wskazówek, jak rozwiązywać problemy w odniesieniu do danej sytuacji

Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii. Dopiero od XVII wieku, głównie dzięki J. A. Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązują do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki.

Metodologia. Aby dana dyscyplina naukowa mogła być uznana za dyscyplinę samodzielną musi posiadać własną metodologię.

Pedagogika dzieli się na trzy działy:

1. PEDAGOGIKA OGÓLNA - zajmuje się problematyką wychowania w najogólniejszym tego słowa znaczeniu, czyli definiuje pojęcia, uszczegóławia terminologię, opracowuje metody i techniki badań, określa funkcje i zadania.

2. DYDAKTYKA - jest to teoria nauczania, uczenia się. Traktuje ona o metodach, formach, środkach, treściach i zasadach skutecznego nauczania uczenia się, Przedmiotem zainteresowań dydaktyki jest wychowanie umysłowe.

3. TEORIA WYCHOWANIA - zajmuje się analogicznie tym, co dydaktyka, ale w odniesieniu do wychowania społeczno -moralnego, które jest przedmiotem jej zainteresowań. A więc traktuje ona o metodach, formach, środkach, treściach i zasadach wychowania społeczno- moralnego.

Podstawowe pojęcia pedagogiki

• Wychowanie

B. Suchodolski uważa, że „rzeczą najważniejszą w wychowaniu współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach współczesnej cywilizacji, aby potrafili podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli ku czemu i jak dążyć, z jakich źródeł czerpać radość życia.”

• kształcenie

• nauczanie

• uczenie się

• edukacja

• samokształcenie

• samowychowanie

• osobowość

• środowisko

• kultura

• czas wolny

• wychowanie chrześcijańskie

Kierunki pedagogiczne

• pedagogika naturalistyczna

• socjologizm pedagogiczny

• pedagogika kultury

• pedagogika marksistowska

• felicytologia

• antypedagogika

• pedagogika pracy

Działy pedagogiki

• pedagogika ogólna

• teoria wychowania

• dydaktyka (ogólna i szczegółowe)

• pedagogika specjalna( surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna)

• andragogika

• pedeutologia

• historia oświaty i wychowania

• pedagogika porównawcza

Znani pedagodzy:

Johannes Bernhard Basedow, Edouard Claparède, Jan Władysław Dawid, Owidiusz Decroly, John Dewey, Emile Durkheim, Erazm z Rotterdamu, Ewaryst Estkowski, Celestyn Freinet, Friedrich Froebel, Piotr Jakowlewicz Galperin, Erazm Gliczner, Johann Friedrich Herbart, Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, Georg Kerschensteiner, Wiliam Heard Kilpatrick, Jan Amos Komensky, Janusz Korczak, Alexander Sutherland Neill, Maria Montessori, Bogdan Nawroczyński, Wincenty Okoń, Helena Parkhurst, Johann Heinrich Pestalozzi, Jan Jakub Rousseau, Henryk Rowid, Edward Spranger, Krystyna Starczewska, Bronisław Ferdynand Trentowski, Jan Ludwik Vives, Czesław Babicki, Aleksander Kamiński, Bogusław Śliwerski

Nauki współdziałające

• antropologia

• biologia

• estetyka

• etyka

• filozofia

• higiena

• historia

• psychologia

• socjologia

Związki pedagogiki z innymi naukami

• Przeprowadzenie wyraźnej granicy między dyscyplinami naukowymi jest trudne, gdyż badane zjawiska są ze sobą ściśle powiązane

• Nauki społeczne są ze sobą we wzajemnych związkach i zależnościach. Współdziałają ze sobą i wzajemnie uzupełniają

• Pedagogika jest ściśle związana z wieloma dyscyplinami naukowymi, zarówno społecznymi, jak i przyrodniczymi

• Formułując cele wychowania pedagogika wykorzystuje wyniki badań historii, filozofii, ekonomii, socjologii, etyki i estetyki

Pedagogika i filozofia

Łączy je problematyka kształtowania nowego człowieka, związki wzajemne między wychowaniem, a innymi zjawiskami społecznymi.

Rozwój działów pedagogicznych jest szybki - powstają nowe dziedziny:

Pedagogika i psychologia

Pedagogika wykorzystuje wiedzę o rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia, o zmianach osobowości pod wpływem wychowania i nauczania.

Pedagogika i psychologia społeczna

Przedmiotem zainteresowań są zjawiska odnoszące się do sfery świadomości społecznej.

Pedagogika i fizjologia (nauki przyrodnicze)

Fizjologia ukazuje biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi. Istotną funkcję dla pedagogiki spełnia wiedza o wyższej czynności nerwowej, o odruchach warunkowych i mechanizmach ich powstawania oraz współzależności psychicznego i fizycznego rozwoju człowieka.

Pedagogika i anatomia

Anatomia człowieka umożliwia optymalne warunki fizycznego rozwoju dorastających pokoleń.

---