97. Atmosfera kopalniana

Atmosferą kopalnianą nazywa się mieszaninę gazów i pary wodnej zapełniających wyrobiska górnicze. Jest to więc powietrze atmosferyczne dopływające do wyrobisk z powierzchni ziemi i zmieniające skład w związku z występowaniem w nich gazów dopływających z górotworu, powstałych w procesach utleniania, oddychania ludzi itp. Wydzielają się gazy pochodzenia naturalnego i technicznego, występują pyły i aerozole. Atmosfera jest nośnikiem hałasu, od górotworu jest wysoka temp. oraz istnieje przepływ powietrza, który decyduje o klimacie (np. wilgotności i temp.) Powietrze jest w kopalni konieczne dla człowieka aby czerpał z niego tlen, regulować nim bilans cieplny i odprowadzać do powietrza zużyte produkty z organizmu.

Środowisko atmosfery kopalnianej musi być bezpieczne dla człowieka, a to oznacza że:

1. warunki klimatyczne w wyrobiskach nie powinny zagrażać pracującym w nich górnikom wystąpieniem objawów chorób cieplnych (omdlenie cieplne, wyczerpanie cieplne, skurcze cieplne aż po udar cieplny),

2. stężenia szkodliwych gazów i pyłów w powietrzu kopalnianym nie powinny spowodować u górników zatrucia, zmian rakotwórczych, pylicy i innych chorób,

3. stężenia gazów i pyłów wybuchowych w powietrzu kopalnianym, nagromadzenia materiałów palnych w wyrobiskach i występujące źródła ciepła nie powinny zagrażać w stopniu nieakceptowalnym powstaniem wybuchu lub pożaru w wyrobisku,

4. natężenie hałasu i wibracji w wyrobiskach nie powinno powodować u górników chorób nerwicowych, uszkodzenia słuchu lub powstania choroby wibracyjnej.

98. Powietrze atmosferyczne (skład) a kopalniane (skład)

Powietrze atmosferyczne ma stały skład gdyż stanowi ogromną masę nieprzerwanie mieszaną i utrzymywaną w równowadze przez przyrodę, która zapewniła również tworzenie się tlenu, a nie tylko jego zużycie. Przyjmuje się więc, że powietrze atmosferyczne stanowi mieszaninę:

- azotu w 78,08% obj.

- tlenu w 20,95% obj.

- dwutlenku węgla w 0,03% obj.

- argonu, helu w 0,93% obj.

- wodoru w 0,01% obj.

W kopalni brak jest czynników zapewniających stały skład atmosfery. W związku z tym powietrze zmienia swój skład. Przepisy BHP nakazują stałe przewietrzanie wyrobisk i pomieszczeń górniczych tak aby zawartość O₂ w powietrzu kopalnianym nie była mniejsza niż 19%.

99. Wymienić gazy kopalniane i ich NDS

Azot N₂ - Może wydzielać się z górotworu - Bezbarwny, bez zapachu i smaku. Ogranicza zawartość tlenu, czyni powietrze niezdatne do oddychania,

Dwutlenek węgla CO₂ (1%) - Utlenianie węgla, utrudnia oddychanie, spala się, wydziela się z górotworu - Bezbarwny, bez zapachu i smaku. Przy większych stężeniach smak lekko kwaśny. Ogranicza zawartość tlenu działa dusząco. Przy stężeniach powyżej 5% w słabym stopniu trujący

Tlenek węgla CO (0,0026%) - Niepełne spalanie węgla, praca silników spalinowych, pożary, roboty strzałowe - Bezbarwny, bez zapachu i smaku. Gwałtownie wiąże się z hemoglobiną. Działa silnie trująco na krew. Przy większych stężeniach drgawki, utrata przytomności, śmierć.

Tlenki azotu NO, NO₂ (0,00026) - Gazy postrzałowe, silniki spalinowe - Barwa Żółta, zapach gryzący. Silnie trujące na płuca, przy większych stężeniach drgawki, kaszel, obrzęk płuc. Śmierć przez paraliż mięśnia sercowego.

Siarkowodór H₂S (0,0007%) - Utlenianie minerałów Zawierających siarkę, procesy gnilne. - Bezbarwny, silny zapachu zgniłych jaj. Rozpuszczalny w wodzie. Działa trująco na krew i podrażnia oczy i nerwy. Porażenie dróg oddechowych i paraliż nerwów.

Dwutlenek siarki SO₂ (0,000075%) - Utlenianie minerałów Zawierających siarkę - Bezbarwny, zapach gryzący. Działa trująco na płuca, silnie podrażnia oczy i drogi oddechowe. Kaszel, ciężki oddech, utrata przytomności.

Metan CH₄ (2,0%) - Wydzielanie z górotworu, w czasie pożarów - Bezbarwny, bez zapachu i smaku. Ogranicza zawartość tlenu w powietrzu. Niebezpieczeństwo wybuchu lub pożaru.

Rodzaj gazu	NDS (%)	NDSCh (%)
CH4	2,0	-
CO2	1,0	1,0
CO	0,0026	0,015
NO	0,00026	0,00052
SO2	0,000075	0,00019
H2S	0,0007	0,0014

100. Zdefiniować pojęcia NDS, NDSCh, NDSP, NDN

NDS i NDN - najwyższe dopuszczalne stężenie i najwyższe dopuszczalne natężenie - wartość średnia ważona - stężenie toksycznego związku chemicznego lub natężenie inne czynnika szkodliwego, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe - wartość średnia stężenia określonego, toksycznego związku chemicznego, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.

NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (progowe) wartość stężenia toksycznego związku chemicznego, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.

101. Co to są gazy aktywne def, wymienić gazy

Gazy aktywne to gazy ochronne. Na kopalni wyróżnia się gazy aktywne: CO₂, H₂, O₂, N₂ i NO

102. Gazy kopalniane duszące - własności i sposób ich pomiaru

Dwutlenek węgla CO₂ (1%) - Występowanie: utlenianie węgla, oddychanie ludzi, gnicie drewna, roboty strzałowe, spalanie w silnikach spalinowych maszyn górniczych, pożary, wyrzuty gazów, wydziela się z górotworu gromadzi się przy spągu i w wyrobiskach podpoziomowych. - bezbarwny, bez zapachu i smaku. Przy większych stężeniach smak lekko kwaśny. Ogranicza zawartość tlenu działa dusząco. Przy stężeniach powyżej 5% w słabym stopniu trujący.

Pomiaru dokonuje się poprzez wskaźniki rurkowe dwutlenku węgla (C0₂) przeznaczone do szybkiego oznaczania stężenia C0₂ w miejscach, w których istnieje za­grożenie występowaniem tego gazu. Ozna­czenie zawartości C0₂ w badanej atmos­ferze następuje po jednokrotnym zassaniu pompki WG-2M (wykrywacz harmonijkowy). Fioletowe zabarwienie białej masy wskaźnikowej po dokonaniu pomiaru świadczy o obecności C0₂ w ba­danym powietrzu.

W użyciu są dwa typy wskaźników CO₂ - typ C0₂ 0,5% o zakresie wskazań 0,5 - ­5,0%, - typ C0₂ 1,0'% o zakresie wskazań 1,0 - ­l8,0%.

---