ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA

Przyczyny wzajemnej atrakcyjności osób to:

• fizyczna bliskość czyli efekt częstości kontaktów - zjawisko polegające na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem. Dzieje się tak dzięki efektowi czystej ekspozycji, który powoduje, że sam fakt częstego pojawiania się bodźca przyczynia się do jego polubienia.

• atrakcyjność fizyczna (stereotyp „to, co piękne, jest i dobre” świadczy, że w powszechnej opinii atrakcyjność fizyczna jest skojarzona z innymi pozytywnymi cechami). Zasada ta działa również w drugą stronę tzn. im kogoś bardziej lubimy, tym bardziej wydaje się on nam atrakcyjny fizycznie.

• podobieństwo jest znacznie silniejszym wskaźnikiem atrakcyjności niż uzupełnianie się cech - zjawisko przyciągania się przeciwieństw.

• obsypywanie pochwałami. W chwaleniu kogoś można jednak przesadzić, zwłaszcza jeżeli kryje się za tym ukryta motywacja.

• obdarzamy sympatią tych, którzy okazują, że nas lubią. Jedynym wyjątkiem jest efekt zysku i straty, zgodnie z którym lubimy ludzi bardziej, gdy na początku znajomości byli nieco krytyczni, a później nas polubili (a więc zdobyliśmy sobie ich szacunek), niż gdy nas lubili zawsze. Ponadto mniej lubimy ludzi, gdy więcej ich sympatii straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas lubili, a teraz nie).

Wiele przyczyn zjawiska atrakcyjności można wyjaśnić za pomocą teorii wymiany społecznej, zgodnie z którą ludzie oceniają własne związki uczuciowe w zależności od tego, jak spostrzegają nagrody (np. pochwały) i koszty będące ich udziałem.

Aby przewidzieć, czy dany związek będzie kontynuowany, powinniśmy poznać poziom odniesienia czyli bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku oraz porównawczy poziom odniesienia czyli bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku, w porównaniu z innym, możliwym związkiem.

Czasami jednak ludzie nie cenią najbardziej tych osób, które są dla nich źródłem największych nagród. Zgodnie z teorią równości bowiem jesteśmy najszczęśliwsi wówczas, gdy zarówno koszty, jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie.

MIŁOŚĆ

RODZAJE MIŁOŚCI:

• Miłość braterska i miłość erotyczna (Hatfield). Miłość braterska to uczucie zaangażowania, bliskości w stosunku do drugiej osoby, któremu nie towarzyszy namiętność ani pobudzenie fizyczne. Miłość erotyczna - to intensywna tęsknota za drugą osobą, której towarzyszy fizjologiczne pobudzenie.

• Trójczynnikowa koncepcja miłości Sternberga - koncepcja, zgodnie z którą miłość jest stanem składającym się z trzech podstawowych elementów: uczucia bliskości (intymności), namiętności oraz zaangażowania. Lubienie, miłość ślepa (zakochanie), miłość pusta, miłość romantyczna, miłość przyjacielska, miłość fatalna, miłość kompletna. Namiętność - składnik emocjonalno-erotyczny. Charakteryzuje się wyraźnymi stanami pobudzenia fizjologicznego w reakcji na widok lub myśl o drugiej osobie. Pożądanie seksualne, pragnienie bycia wciąż z drugą osobą i bólu wynikającego nawet z chwilowego rozstania. Intymność to poczucie posiadania głębokich więzów i psychologicznej bliskości między dwojgiem ludzi. Wyraża się ona w pragnieniu pomyślności drugiej osoby i radości z istnienia tej relacji. Silny jest w intymności element emocjonalnego wsparcia i wzajemnego zrozumienia. Ludzie, którzy pozostają w relacji intymnej nie boją się odsłonić własnego Ja. Zaangażowanie - jest komponentem miłości oznaczającym decyzję pozostawania z drugą osobą „na dobre i na złe”. Oznacza ona gotowość ponoszenia wysiłku, a nawet poświęcenia na rzecz drugiej osoby.

Rozwój związku miłosnego:

• zakochanie (tylko namiętność)

• romantyczne początki (namiętność i intymność)

• związek kompletny (namiętność, intymność, zaangażowanie)

• związek przyjacielski (intymność i zaangażowanie)

• związek pusty (zaangażowanie)

• rozpad związku (wycofanie się nawet z zaangażowania)

Związki typu wymiany a związki typu darowizny:

Związki krótkotrwałe są najczęściej relacjami wymiany tzn. relacje interpersonalne oparte są na potrzebie równości (tj. na potrzebie wyrównania stosunku kosztów do zysków). Związki długotrwałe są najczęściej relacjami darowizny - są to związki, w których ludzie troszczą się przede wszystkim o zaspokojenie potrzeb drugiej osoby.

Teoria stylów przywiązania się (styl przywiązania się to oczekiwania, jakie ludzie formują, co do kontaktów z innymi osobami; oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami).

Styl bezpieczny - to styl przywiązania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem i świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą.

Styl unikający - to styl przywiązania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest tłumienie potrzeby nawiązania intymnych kontaktów z tą osobą, ponieważ realizacja tej potrzeby jest skazana na niepowodzenie. Ludzie charakteryzujący się tym stylem przywiązania z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi.

Styl lękowo-ambiwalentny - styl przywiązania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczną jest niepokój wynikający z niepewności, czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu. Rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom lęku.

ZAZDROŚĆ

Subiektywne spostrzegane zagrożenie związane z poczuciem własnej wartości i/lub szans dalszego istnienia związku. Mężczyźni i kobiety różnią się przede wszystkim powodami zazdrości - mężczyźni są bardziej zazdrośni o kontakty seksualne, kobiety o czas i uwagę poświęcane rywalkom.

ROZPAD ZWIĄZKU

5 podstawowych strategii kończenia romansów:

• ton oznajmujący (wyznanie partnerowi, że jest nam bardzo bliski, ale...)

• werbalne zmniejszanie zaangażowania (powiedzenie partnerowi, że już go nie kochamy)

• ucinanie zachowaniem (unikanie kontaktów z partnerem)

• tworzenie negatywnego obrazu siebie (propozycja, aby obie strony zaczęły spotykać się z kimś innym)

• usprawiedliwianie (poinformowanie partnera, że związek nie spełnia naszych oczekiwań)

Według Ducka istnieją 4 etapy odchodzenia od drugiej osoby: faza intrapersonalna (myślimy, jak bardzo niesatysfakcjonujący jest dla nas ten związek), faza diady (dyskutowanie na temat rozstania z partnerem), faza społeczna (przekazywanie informacji o rozstaniu innym osobom) oraz ponownie faza intraperosnalna (fakt rozstania zostaje przyjęty do widomości i podejmujemy próbę sformułowania własnej oceny tego, co się stało).

Skutki roli, jaką ludzie odgrywają w decyzji o rozstaniu:

Porzucani - czuli się bardzo pokrzywdzeni (samotni, nieszczęśliwi, pogrążeni w depresji), skarżyli się na zaburzenia somatyczne dokuczające jeszcze kilka tygodni po rozstaniu.

Porzucający - ocenili sytuacji rozstania jako najmniej bolesną, najmniej dokuczliwą i najmniej stresującą. Chociaż twierdzili, ze są nieszczęśliwi, to jednocześnie zgłaszali najmniej symptomów somatycznych takich jak: bóle głowy, żołądka, zaburzenia snu i trawienia.

Rozstający się (wspólnie podejmowali decyzję o rozstaniu) - uniknęli poważnych zaburzeń somatycznych jako reakcji na odejście partnera. Nie byli tak głęboko zranieni jak porzuceni, ale nie byli też tak dobrze zaadaptowani jak porzucający.

Zalecana literatura:

Fromm, E. (1971). O sztuce miłości. Warszawa: PIW.

Wojciszke, B. (1995). Psychologia miłości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

4

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Mgr Renata Korzeń

---