Podział i charakterystyka koloidów glebowych, wpływ na właściwości gleby.
Koloidami glebowymi nazywamy najdrobniejszą frakcję tzw. ił koloidalny. Rozdrobnienie materiału skalnego i glebowego odbywa się pod wpływem działania lodowców, wody, wiatrów, wietrzenia.
Koloidy dzielą się na:
organiczne: próchnica, białka glebowe, żywe bakterie, celuloza
mineralne: 3 największe grupy: kaolinit, montmorylonit, illit, oraz m.in. rozdrobnione glinokrzemiany, krzemionka.
W zależności od ładunku występują też koloidy ujemnie i dodatnio naładowane. Ładunek wpływa na zdolności sorpcyjne danego koloidu glebowego. Koloidy pochłaniają wodę (pęcznienie) i przy pęcznieniu otaczają się powłokami wodnymi same nie ulegając zmianom. Ten proces nazywa się hydratacją (przyciąganie cząsteczek wody tworząc warstwy wody hydratacyjnej). Ze stopniem rozdrobnienia wzrasta ich zdolność do sorpcji, pęcznienia. Gleby o dużej zawartości części koloidalnych są z reguły dobrymi glebami w porównaniu z glebami piaskowymi.
Wpływ rzeźby terenu na kształtowanie się gleb, ich jakość i przydatność rolniczą.
Wysokość nad poziomem morza
Wraz ze wzrostem nad poziom morza obniża się temperatura powietrza, nasila się natomiast wietrzenie chemiczne, ługowanie i wymywanie. Zmienia się okrywa roślinna. Ten sam profil glebowy występujący na różnej wysokości ma różną jakość - występujący wyżej zalicza się do niższej klasy bonitacyjnej,
Wyróżnia się cztery strefy wysokościowe. Gleba klasy IIIa po przejściu do wyższej strefy otrzymuję niższą klasę o 1.
Wystawa
Stoki północne - niższa intensywność naświetlenia i parowania, mniejsza amplituda wahań temperatury gleby, mocniej i głębiej przesycone wodą, intensywność wietrzenia mniejsza,
Nachylenie stoku
W urzeźbionym terenie wyżynnym lub nizinnym najmniej narażone na erozję są płaskie wierzchowiny, gdzie występują gleby o dobrze wykształconych profilach. Na stromych stokach gleby o profilu słabo wykształconym lub niewykształconym, ubogimi w materię organiczna. W celu dostosowania zbocza do uprawiania ziemi - tarasowanie zboczy, dostosowanie do warstwic..
Wpływ skały macierzystej na kształtowanie się gleb, ich jakość i przydatność rolniczą.
Skała macierzysta jest substratem gleby i stanowi główną część jej masy (97-99% masy większości gleb). Skład chemiczny i mineralny skały macierzystej wpływa na jej podatność na wietrzenie i na tempo rozwoju powstającej gleby.
Zależność właściwości chem i fiz gleb od SM występuje w glebach inicjalnych , rędzinach , organicznych glebach
Ważny jest skład mineralny skały, decydujący o różnorodności składu chemicznego zwietrzeliny.
Gleby z granitów, gnejsów, szarogłazów, piaskowców kwarcytowych i skał pokrewnych, mają uziarnienie piasków lub lżejszych glin, na ogół są silnie kwaśne i ubogie w składniki odżywcze dla roślin.
Gleby z gabra, bazaltu, zieleńców, serpentynitów, wapieni i margli, odznaczają się zwięźlejszym gliniastym uziarnieniem, mniej kwaśnym, obojętnym lub nawet alkalicznym odczynem oraz wysoką zasobnością w wapń, magnez i inne składniki, dzięki czemu tworzą żyzne siedliska naturalne.
Wymień i krótko opisz główne przyczyny degradacji gleb.
Degradacja gleby to wszelkie zmiany pogarszające jej aktywność biologiczną oraz właściwości fizyczne i chemiczne, zmiany powodujące obniżenie produktywności, a w krańcowych przypadkach prowadzące do utraty wartości użytkowej gleb, czyli dewastacji.
Zagrożenia dla gleb:
Ubytek materii organicznej
- zmniejszenie żyzności gleby spowodowane m.in. monokulturą, brakiem nawożenia organicznego
Erozja
- niszczenie pokrywy glebowej przez wiatr (erozja wietrzna) i wodę (erozja wodna). Erozja gleb występuje w większym nasileniu od czasu, gdy człowiek, odsłaniając powierzchnię gleby, naraża ją na bezpośrednie działanie wiatru i wody. Bardzo często erozję przyspiesza nierozważna działalność człowieka.
- na erozję wodną najbardziej narażone są gleby lessowate, a na erozję powietrzną - piaszczyste
- powierzchniowa - eoliczna i wodna
- wgłębna
Zanieczyszczenia
- np. metalami ciężkimi
- z reguły gleby zanieczyszczone są punktowo - przy źródłach emisji
- zanieczyszczenia mogą dostawać się do gleby również z opadami (kwaśne deszcze)
- Białe Zagłębie - eksploatacja węglanów wapnia. Dymienie na północ i wschód - przez co wapń jest wykrywany w lasach Gór Świętokrzyskich, a nie powinien tam się znajdować
Zasolenie
- nagromadzenie w glebie soli rozpuszczalnych
- w miejscach, gdzie pozyskiwana jest sól
- gleby siarczanowe - Niecka Nidziańska
Ugniatanie
- innymi słowy zagęszczenie
- powodowane przez nacisk maszyn rolniczych oraz pasących się zwierząt
Spływy powierzchniowe
- osuwiska powodowane intensywnymi opadami
Zakwaszenie
- znamiona procesu naturalnego - ługowanie
- powodowane przez człowieka - np. przez niewłaściwe wapnowanie gleb
- kwaśne deszcze
Urbanizacja
- pokrycie gleby nieprzepuszczalnymi warstwami (beton, asfalt), przez co wody opadowe nie przesiąkają w głąb i powstają spływy w korytach. Może to prowadzić do powodzi
- Przy kopalniach następuje zawodnienie gruntów, przez co wyłączone są one z uprawiania
Rolnictwo
- ubytek materii organicznej przez płodozmian
- prowadzi do powstawania zagrożeń takich jak: zagęszczenie, erozja, zanieczyszczenia środkami chemicznymi (np. pestycydami) - w wyniku dużej intensywności rolniczej
Zasady bonitacji gruntów ornych
Bonitacja gleb gruntów ornych opiera się przede wszystkim na terenowych badaniach odkrywek glebowych, ze szczególnym uwzględnieniem takich cech morfologicznych i właściwości gleby, jak jej położenie, budowa profilu (gibkość gleby i poziomu próchniczego), barwa, struktura, skład granulometryczny poszczególnych poziomów, przepuszczalność, stosunki wodne, odczyn, zawartość trójtlenku wapnia i inne. Uzupełniającymi czynnikami bonitacji są właściwości fizjograficzne otoczenia profilu glebowego i warunki uprawy. W obrębie gruntów ornych wydziela się 8 klas bonitacyjnych, oznaczonych symbolami: I, II, III a, III b, IV a, IV b, V, VI.
Źródła materii organicznej
-pierwotnym źródłem materii organicznej gleb są resztki roślinne:
− obumarłe części roślin, które opadły w czasie wegetacji,
− resztki pożniwne i korzenie roślin wyższych.
− nawozy organiczne (obornik, kompost, nawozy zielone)
-wtórnym źródłem materii organicznej jest świat zwierzęcy:
− obumarłe ciała makro- i mezofauny glebowej,
− ekskrementy (odchody i wydzieliny) makro- i mezofauny glebowej.