Złoża chromitów
Złoża magmowe intruzywne
likwacyjne: Cr, Fe, Ti, Ni-Cu
krystalizacyjne: PGM, skalne.
Ze stopu magmowego krystalizują skały:
- ultrazasadowe
- zasadowe (Wyróżniają się jawno krystaliczną strukturą, w przeciwieństwie do skał wylewnych)
- obojętne
- alkaliczne
- kwaśne.
Każdy z minerałów ma swoje warunki krystalizacyjne, aby powstał dany minerał musi być odpowiednia: temperatura, ciśnienie, odpowiedni skład chemiczny magmy, odpowiednia ilość składnika.
Następuje segregacja w zbiornikach magmowych: ciągi likwacyjne, ciągi krystalizacyjne. Likwacja następuje, gdy skała jest w stanie płynnym, następuje odmieszanie i cięższe składniki opadają na dno zbiornika magmowego. Krystalizacja następuje, gdy magma zmienia stan z płynnego w stały.
1) Złoża Cr w utworach warstwowych skał ultrazasadowych i zasadowych przeławicone dunitami i perydotytami
Formy złóż to pseudopokłady zgodne o miąższości większej niż 1m, jakość chromitu zależy od zawartości Cr2O3. Stosunek Cr:Fe jest mniejszy niż w złożach typu podiform.
Obecność struktur typowych dla kumulatów, monomineralny charakter złoża. 45% światowej produkcji, 95% znanych zasobów.
Kompleks Bushveld - RPA, zasoby 7260 Mt, 46-47% Cr2O3
Great Dyke - Zimbabwe, zasoby 560 Mt, 26-51% Cr2O3
Kompleks Selukowe - Zimbabwe zasoby 11,5 Mt, 47% Cr2O3
Kompleks Sillwater - USA, 22,5% Cr2O3
2) Ważniejsze złoża Cr podiform
Ciała złożowe są podobne do strączków (pod - strączek). Chromit jedynym minerałem kruszcowym. Stosunek Cr:Fe większy, mniej żelaza na korzyść glinu.
Przy powstawaniu intruzji występuje dużo gazów i płynów, prowadzi to do autometamorfozy, powstają minerały które zawierają duże ilości Mg, są to głównie serpentyn i talk. O tym czy są to kompleksy ofiolitowe decyduje jednak obecność law poduszkowych.
Gruppi Kempirsajska - Kazachstan, 90 Mt
Masinole Luzon - Filipiny, zasoby 13 Mt
Karak - Turcja, 2 Mt
W Polsce złoże takie występuje w Tąpadle na Ślęży, ale nie ma sekwencji law poduszkowych, nie ma więc pewności czy jest to złoże ofiolitowe. Było to bardzo małe złoże i zostało już wyeksploatowane.
3) Złoża Ti-Fe w anortozytach
W złożach tego typu występują duże domieszki ilmenitu, np. w złożu Telmes, nawet kilkanaście %.
Złoże Fiodorowskie (Ukraina) - jest to złoże o miąższości kilkuset metrów, niewielki kilkunastometrowy nadkład, występuje dużo apatytu.
Złoże Kiruna (Szwecja) - miąższość złoża to kilkadziesiąt metrów, jest wydobywany jako ruda masywna, umieszczona w porfirach. Złoże raczej płaskie i rozległe.
Złoża siarczków Ni-Cu PGM
Klasyfikacja tych złóż przeszła długą ewolucję:
- typ I - złoża impaktytowe (Sutbery, Ontario)
- typ R - złoża związane z ryftem kontynentalnym, wylewy bazaltów (Norylsk, Rosja)
- typ K - złoża komatytowe związane z archaicznymi pasami zieleńcowymi na platformach (Mt. Keith, Australia)
- typ T - złoże toleitowych intruzji (Monchegorsk, Rosja).
Są to najczęściej złoża występujące w formie pseudopokładów, żył i brekcji, w których spoiwem jest siaczek. Główne minerały to: pentlandyn, halkopiryt, piryt i pirotyn, czyli posiadający znaczne ilości niklu i żelaza. Przypuszcza się, że nie są to złoża dokładnie magmowe, mają związek z uskokami. Otaczają je skały zmetamorfizowane facji zieleńcowej. Są to złoża o bardzo złożonym, bogatym składzie mineralnym.
Magmowe złoża PGM [warstwowane]
Wyróżniane są dwa typy:
- typ ryftowy - stratiform - najważniejsze złoża to Merensky Reef i UG-2 w kompleksie Bushveld Complex (RPA) oraz Stillwater Complex w USA.
- typ brekcji intruzywnych (SIB- supersolidus intrusion breccia) złoże Lac des Iles (Ontario - Kanada)
Obydwa modele zakładają wzbogacenie pierwotne w PGM w siarczkach typu magmowego podczas mieszania się magm i ich segregacji i wtórne wzbogacenie lub przemieszczenie się PGM przez składniki lotne lub magmę wzbogaconą w składniki lotne.
90% platynowców odzyskuje się ze złóż magmowych, reszta pochodzi ze złóż siarczkowych. Pallad stosowany jest do produkcji katalizatorów w samochodach. Skład mineralny: chalkopiryt, pentlandyt, pirotyn, piryt, stopy PGM, PGM-arsenki, PGM - antymonki.
2