14 .ZŁOŻA POCHODZENIA CHEMICZNEGO

Złoża tego typu powstają wskutek ewaporacji czyli wytrącania się soli zawartej w jonach w wodzie morskiej lub jeziornej w klimacie suchym . Cechami charakterystycznymi do powstania tego typu złóż są : klimat ( ciepły ) , odcięty płytki zbiornik morski , morfologia dna oraz czas . Proces ewaporacyjny określa kolejność krystalizacji składników z wody morskiej :

-każdy proces ewaporacji poprzedzają skały klastyczne np. wapienie , zlepieńce

-gips i anhydryt

-sole kamienne

-sole potasowo-magnezowe

Na obszarze dzisiejszej Polski pokłady ewaporatów tworzyły się kilkakrotnie:

-w permie - złoża związane z permskimi cyklotemami solnymi

w miocenie - mioceńska sól związana z alpejską działalnościa tektoniczną

ZŁOŻA SOLI PERMSKIEJ NA NIŻU POLSKIM tworzą wysady solne

1. Złoża zbudowane są z utworów cyklotemów

-złoże Kłodawa : Z1-Z4

-złoże Inowrocław : Z1-Z4

-złoże Wapno : Z2-Z4

-złoże Góra : Z2-Z4

-złoże Rogóźno : Z2-Z3

2. Litologia i stratygrafia złóż

PRZYKŁADY ZŁÓŻ SOLI PERMSKIEJ KŁODAWA

ZŁOŻE PERMSKIEJ SOLI WAPNO:

Ponadto do cechsztyńskiej facji salinarnej należą także złoża pokładowe w okolicach Łeby i złoża pokładowe w obrębie LGOM

MIOCEŃSKIE ZŁOŻA SOLI :

1.Litologia i stratygrafia złóż soli we Wieliczce

-Utwory jurajskie (wapienie skaliste) stanowią podłoże osadów mioceńskich.

-Fliszowe utwory kredowo - paleoceńskie występują w nasunięciu karpackim. Czoło nasunięcia karpackiego zbudowane jest z 2 jednostek tektonicznych: płaszczowiny śląskiej (głównie piaskowce i łupki) płaszczowiny podśląskiej (głównie pstre margle)

-Osady trzeciorzędowe reprezentowane są głównie przez utwory wieku mioceńskiego. Charakteryzują się dużą zmiennością litologiczną, a w rejonie złoża również bardzo skomplikowaną tektoniką. W skład tych osadów wchodzą następujące warstwy:

skawińskie (podsolne) - głownie iłowce margliste z wkładkami mułowców i piaskowców,

warstwy ewaporatów siarczanowych i chlorkowych - osady mułowcowo - iłowcowe ze skupieniami anhydrytu gipsu i soli kamiennej,

chodenickie (nadsolne) - głównie iłowce i mułowce, miejscami zapiaszczone i przeławicone warstwami kruchych piaskowców,

grabowieckie - szare iły i piaski zwane lokalnie boguckimi.

-Utwory czwartorzędowe to głównie gliny i osady pylaste z wkładkami piasków, żwirów i rumoszu skał fliszowych.

Złoże solne zlokalizowane jest w obrębie mioceńskich warstw ewaporatów - siarczanowych i chlorkowych. Wydzielone w złożu pokładowym i bryłowym typy litologiczne soli kamiennej można scharakteryzować w sposób następujący:

-sól najstarsza to kompleks warstw o miąższości ok. 12 m. Są to w większości sole średnioziarniste i czyste, ku stropowi zwiększa się w nich zawartość materiału terygenicznego (głównie kwarcu i węglanów).

-Sole zielone pokładowe to zespół 3-5 pokładów soli gruboziarnistych poprzedzielanych warstwami. Sole te zanieczyszczone są znaczną ilością siarczanów i substancją ilastą nadającą im szarozielone zabarwienie.

-Sól szybikowa tworzy pokład o dość stałej miąższości (1,2 do 1,5 m). Jest to sól bardzo czysta o ziarnach wielkości o,3 - 2,5 cm, zawierająca niewielką ilość bituminów, nadających jej charakterystyczne żółtawe zabarwienie.

-Sól spiżowa to największy kompleks warstw solnych o miąższości ponad 30 m. - Część dolna to głównie drobnoziarnista sól barwy białej, niekiedy tylko smugowata i średnioziarnista

- Część górna to sól różnoziarnista o wyraźnej strukturze wstęgowej.

Warstwy te poddawane były następnie, wraz z otaczającymi je warstwami nad- i podsolnymi, procesom tektonicznym związanym z formowaniem się górotworu karpackiego. Konsekwencją tych procesów jest skomplikowana budowa tektoniczna złoża (a także otaczających go warstw) oraz jego wyraźna dwudzielność.

PRZEKRÓJ PRZEZ ZŁOŻE WE WIELICZCE :

Z1 Werra : łupek miedzionośny

wapień cechsztyński

anhydryt dolny

najstarsza sól kamienna

anhydryt górny

Z2 Stassfurt : dolomit główny

anhydryt podstawowy

starsza sól kamienna

starsza sól potasowa

starsza sól kamienna kryjąca

anhydryt kryjący

Z3 Leine : szary ił solny

dolomit płytowy

anhydryt główny

młodsza sól kamienna lub młodsza sól potasowa

Z4 Aller : czerwony ił solny dolny

anhydryt dolny

najmłodsza sól kamienna dolna

anhydryt górny

najmłodsza sól kamienna górna

czerwony ił solny górny

najmłodsza sól kamienna stropowa

anhydryt graniczny

Z4a

Z4b

---