Czynniki totalitaryzmu

Problem	Charakterystyka	Przejawy w Europie
Zmiany po I wojnie światowej	utrata przez wiele krajów części terytoriów od­bierana jako upokorzenie; dążą do ich odzyskania	Niemcy, Węgry, Austria, Rosja — kraje, które straciły największe terytoria
		upadek monarchii — dowód słabości poprzedniego systemu politycznego	zachęta do prób tworzenia „nowego ładu” — radykalnej przebudowy społeczeństwa
	Zjawiska w kulturze	kult pierwotnej siły, filozofia „nadczło­wieka”, fascynacja masami ludzkimi, techniką^a	gloryfikacja siły przez ruchy faszystowskie, pogarda dla jednostki (komunizm)
		pojęcia przejęte z darwinizmu i antropologii (walka o byt, przetrwa­nie najlepszych, przy­pisy­wa­nie dużej roli czynnikom raso­wym, dążenie do „poprawiania” rasy swego narodu)	1907 możliwość przymusowej sterylizacji (stan Indiana, USA); 1921 powołanie Instytutu Rasowego w Szwecji; od VII 1933 sterylizacja osób „niepełnowartoś­cio­wych” w Niemczech^b
		laicyzacja: wartości chrześcijańskie (np. litość dla wrogów) uznawane są za przebrzmiałe	odwołania do pogańskich rytuałów (Niemcy), zwalczanie postaw religijnych (ZSRR)
	Napięcia społeczne	nierówności społeczne, poczucie wyzysku, zagrożenie bezrobociem	1929 wybuch Wielkiego Kryzysu, miliony ludzi bez pracy; poszukiwanie kozłów ofiarnych (Żydzi)
		poczucie zagrożenia możliwością krwawej rewolucji (takiej jak w Rosji po 1917, w Bawarii i na Węgrzech 1919)	ruchy faszystow­skie przedstawiają się jako jedyna siła zdolna przeciwstawić się bolszewizmowi, a jednocześnie czerpią z jego doświadczeń
^a Por. np. futuryzm w poezji; ^b w 1935 uchwalono ustawę o czystości rasowej umożliwiającą przymusową stery­li­zację w Szwecji, podobne ustawy istniały też m.in. w Norwegii, Belgii, Kanadzie, USA  (i obowiązywały do lat 70.).

---