Wykład 4
Rośliny lecznicze o działaniu osłaniającym - c.d.
Rumianek pospolity Chamomilla recutita
Działanie osłaniające i przeciwzapalne na błony śluzowe przewodu pokarmowego, rozkurczowo w obrębie żołądka i jelit oraz zapobiegająco wzdęciom i normalizujące wydzielanie soku żołądkowego i żółci.
Stany zapalne przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Mieszanka apteczna GASTROSAN: Chamomillae anthodium RUMIANEK 50%, Alhaeae radix PRAWOŚLAZ 33%, Menthae piperitae foliumMIETA 17% -- normalizacja trawienia
Agar- agar
Stężały wysuszony żel pozyskiwany ze ścian komórkowych plech krasnorostów, m.in. galaretówki - Gelidium, Gracilaria, Pterocladia.
Galaretówki to morskie krasnorosty występujące u wybrzeży Ameryki Północnej i u wybrzeży Półwyspu Indyjskiego i Japonii. Lek o działaniu powlekającym i przeczyszczającym.
Główny składnik: GALAKTOZA trudno przyswajalna przez człowieka
Działanie powlekające i lekko przeczyszczające
Kłącze kosaćca ( Rhizoma - kłącze)
Surowiec skrobiowy i śluzowy;
Ma działanie moczopędne, wykrztuśne i powlekające.
Bulwa storczyka (Tuber - bulwa)
Są obecnie wycofane ze względu na ochronę całkowitą storczyków.
Jest to surowiec śluzowy.
Babka płesznik (Plantago psyllium)
Wykorzystywane są nasiona.
Surowiec śluzowy o działaniu powlekającym. Działa łagodnie, ale skutecznie przeczyszczająco.
Rośliny lecznicze o działaniu przeczyszczającym
Surowiec leczniczy: CORTEX - KORA
Kora kruszyny pospolitej Frangula alnus
Roślina pod ochroną częściową.
Surowiec zawiera antrazwiązki.
Stosowany jako środek przeczyszczający. Surowiec musi leżakować 3-4 lata (związki trujące muszą mieć czas na rozkład - proces ten skraca się w procesie prażenia).
Tabletki przeciw niestrawności: 60mg Frangulae cortex, 60mg Menthae folium, 50 mg Carvi fructus, 100mg Teraxaci radix. Preparat pobudza wytwarzanie i przepływ żółci. Wzmaga perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie.
Wskazaniem do stosowania jest zgaga, uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, pomocniczo w usuwaniu nadwagi.
Liście i strąki senesu ostrolistnego Folium sennae
Wzmaga perystaltykę jelita grubego, hamują wchłanianie wody. Ma silne działanie przeczyszczające, które następuje po 6-12 godzin od chwili podania preparatu.
Zastosowanie w zaparciach, przed badaniem rentgenowskim.
Rośnie głównie w Nubii - dwa razy w roku jest ścinana, suszona na słońcu, cięta i pakowana w torebki z liści palmowych.
Rącznik pospolity Ricinus communis
Oleum ricini - olej rycynowy z nasion
Ma silne działanie przeczyszczające
Pochodzi z Afryki lub Indii
Fucus - plecha morszczynu
Morszczyn pęcherzykowaty Fucus vesiculosus i Morszczyn piłkowany Fucus serratus
Surowcem jest wysuszona czarno-brunatna plecha brunatnic.
Zawiera śluz, organiczne połączenia jodu, fukoksantynę, kwas alginowy, mannitol, witaminy z grupy B i C, sole mineralne.
Działa przeczyszczająco
Stosowany w niedoczynności tarczycy i zaparciach u osób otyłych.
W wielu krajach europejskich prowadzi się badania nad wykorzystaniem ich do pasz dla zwierząt, zastosowaniu przeciwrobacznym dla zwierząt i jako nawóz naturalny.
Rośliny lecznicze o działaniu p/robaczym
Bylica piołun Artemisia absinthium
Artemisol - nalewka piołunowo - wrotyczowa z kwasem octowym (2-3,2%).
Stosowana przeciw pasożytom zewnętrznym, głównie wszom. Jeżeli stosuje się wewnętrznie to leczy lambliozę.
Kora Granatowca właściwego Cortex Granati
Działa trująco na robaki płaskie w przewodzie pokarmowym.
Związkiem czynnym jest peletieryna.
Szczyty pędów cisa Summitas Taxi
Wykorzystywany jest szczyt pedów.
Zawiera alkaloidy, np., taksynę i efedrynę.
Dawniej stosowany jako środek p/robaczny.
Obecnie trwają badania nad taksyną jako lekiem p/nowotworowym.
Rośliny lecznicze o działaniu moczopędnym
Sok ze świeżego ziela pokrzywy (pokrzywa zwyczajna)
Ma działanie moczopędne i spazmolityczne. Nasila wydalanie chlorków, mocznika i szkodliwych metabolitów.
Źródło magnezu, krzemu i witamin
Stosowany wspomagająco w dolegliwościach reumatologicznych i w celu wymuszenia diurezy w stanach zapalnych pęcherza.
Napar z liści brzozy brodawkowatej, brzozy omszonej - FOLIUM BETULAE
Surowiec zawiera flawonoidy, garbniki, saponity, żywice, terpeny, kwasy organiczne, sole mineralne, karotenoidy, witaminy.
Ma działanie moczopędne, napotne, przeciwzapalne, odtruwające, osłaniające, bakteriobójcze, przeciwobrzękowe, przyspieszające gojenie.
Napar z liści stosowany jest z przewlekłych dolegliwościach nerek (kamicy nerkowej, egzemach, …)
„Kłącze” perzu Rhizoma Agropryri (podziemne rozłogi)
Ma działanie moczopędne, czyszczące krew (obniż poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi), p/gorączkowe, ochronne na skórę, błony śluzowe, tkankę łączną, narządy wewnętrzne i naczynia krwionośne dzięki obecności krzemionki.
Ma cenne właściwości bakteriobójcze i grzybostatyczne.
Środek dietetyczny w cukrzycy (fruktoza)
Znamię słupka (Stigma) kukurydzy (Zea mays) - Stigma Maydis
Jedna z najstarszych roślin na świecie uprawiana przez Majów i Azteków. Do Europy trafiła w XVI wieku.
Surowcem są nitkowate znamiona wystające z kolby w czasie kwitnienia.
W surowcu znajdują się: saponiny, barwniki, żywice, olejek eteryczny, glikozyd goryczowy, sole mineralne, flawonoidy, fitosterole.
Wywar ze znamion kukurydzy działa moczopędnie i p/zapalnie (stosowany w chorobach układu moczowego), pomocny z kamicy nerkowej, zwiększa wydzielanie żółci i działa p/cukrzycowo (początki choroby). W lecznictwie ludowym stosowany jako lek zwiększający popęd płciowy i regulujący miesiączkowanie.
W Polsce są trudności z uzyskaniem surowca.
SPORAE LYCOPODII - zarodniki widłaka goździstego
Lycopodium clavatum w Polsce chroniony!
Surowiec zawiera ok. 50% jasnożółtego, niewysychającego oleju, kwasy tłuszczowe, celulozę, ślady alkaloidów.
Wykorzystanie farmaceutyczne - głównie do obtaczania i posypywania pigułek w homeopatii - w schorzeniach pęcherza, nerek, wątroby, żołądka.
W przemyśle metalurgicznym - s produkcji precyzyjnych odlewów.
W pirotechnice - do produkcji ogni sztucznych.
Kłącze paprotki zwyczajnej Rhizoma Polypii
Zawiera mannit, tłuszcz, skrobię, garbniki.
Stosowane w chorobach przewodu pokarmowego, zwłaszcza wątroby, jako lek odwadniający w chorobach nerek, w chorobach stawów, lek moczopędny
Zaburzenia klimakteryjne
Surowiec leczniczy: CORTEX VIBURNI OPULI (kora kaliny koralowej)
Roślina pod ochroną częściową.
W medycynie oficjalnej stosowana w zaburzeniach klimakteryjnych, wchodzi w skład czopków przeciw hemoroidom.
Działanie przeciwkrwotoczne
Kłącze pięciornika Rhizoma Tormentillae
Surowiec garbnikowy
Działanie p/krwotoczne i antyseptyczne, ściągające, zapierające
W średniowieczu i w czasie I wojny światowej - do tamowania krwotoków.
Żywica gwajakowa Resina Guajaci
Wycieka z Gwajaka lekarskiego
Nalewka powszechnie stosowana jako odczynnik chemiczny do wykrywania znikomych ilości krwi w kale.
Surowiec lekarski: SECALE CORNUTUM -sporysz
Ciemne przetrwalniki grzyba w kształcie rożków - Buławinki czerwonej Claviceps purpurea
Znany z powodu masowych zatruć. Schorzenia wywołane przez nie nazywano: dżumą ognistą, świętym ogniem, chorobą św. Wita.
W medycynie ludowej stosowany był sproszkowany sporysz do hamowania krwotoków poporodowych.
Substancje czynne to: ergotamina (- silne skurcze mięsni gładkich), ergozyna, ergokornina, ergokrystyna. Są nadal stosowane w położnictwie i ginekologii. Także w leczeniu migreny i stanów nadpobudliwości nerwowej.
Ergotamina + kofeina - na migrenę (Coffecorn)
Ergotamina + środki uspakajające - w leczeniu stanów nadpobudliwości nerwowej
Pochodne ergotaminy: bromokryptyna, LSD
Trwają prace nad przekształceniem alkaloidów sporyszowych w półsyntetyczną bromokryptynę - hamuje wytwarzanie proloaktyny, stosowanej jako środek zatrzymujący laktację u kobiet oraz w leczeniu nowotworów sutka.
Pobudza określone receptory w mózgu - w leczeniu choroby Parkinsona,
Otrzymano również LSD /2-etyloamid kwasu lizergowego/, który uszkadza materiał genetyczny komórek rozrodczych.
Działanie pobudzające
Surowiec leczniczy: EMBRYO COLAE - zarodek koli
Cola vera - Kola błyszcząca
Cola acuminata - Kola zaostrzona
Surowcem są wysuszone i pozbawione łupiny nasiennej nasiona.
Zawierają kofeinę (do 2,7%) i teobrominę.
Wyciąg z koli i nasion kakaowca działa orzeźwiająco i tonizująco (zbyt duże dawki powodują przyspieszenie akcji serca i ogólnie nadmierne pobudzenie)
Świeże nasiona są białe lub różowe, po przekrojeniu czerwienieją, używane przez tubylców do żucia, sproszkowane - lek kofeinowy.
Przęśl Ephedra sp
W celu leczenia przeziębień i astmy
Występuje tu efedryna - alkaloid roślinny. Podwyższa ona ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego i przyspieszenie akcji serca, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, zwiększa przepływ krwi przez tętnice wieńcowe, mózgowe i zaopatrujące mięśnie prążkowane.
Bywa używana jako środek dopingujący a także jako substytut amfetaminy.
Mandragora lekarska Mandragora officinarum
Afrodyzjak: Korzeń zawiera silnie działające alkaloidy, które mogą działać silnie erotyzująco. Przedawkowanie prowadzi do porażenia dróg oddechowych i śmierci.
W Egipcie szczególnie cenione było wino z dodatkiem mandragory.
W starożytności stosowano ją jako środek przeciwbólowy. W większych ilościach miała wywoływać delirium a nawet doprowadzać do szaleństwa.
Hipokrates zalecał stosować małe dawki nalewki na opanowanie depresji i stanów lękowych. Teofrast - na rany i jako afrodyzjak.
Przepisywane były na melancholię, reumatyzm i drgawki
Jagody nazywano „jabłkami miłości” i były uważane za środek przeciw niepłodności.
Rzymianie używali jej jako środek znieczulający przed operacjami - do żucia
Korzeń przypomina ludzka postać - środek magiczny
Mandragora była atrybutem bóstw podziemnych.
Pytia delficka wprowadzała się w trans za jej pomocą.