Zawieranie umów z pracownikami
(umowy o prace, umowy cywilno - prawne)
PRAWO PRACY
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 1998r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
Prawo pracy: to przepisy zawarte w kodeksie pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy, jeśli są mniej korzystne stają się nieważne, zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
W sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.
Strony stosunku pracy:
Pracownik: to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę - nie jest zatem pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy osoba, która zawarła umowę zlecenia lub umowę o dzieło (tzw. umowy cywilnoprawne, uregulowane przepisami kodeksu cywilnego).
Pracodawca: to jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Stosunek pracy: przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.
Zawarcie umowy o pracę:
Umowa o pracę, jako podstawa stosunku pracy: to umowa dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i konsensualna, wynikają z niej prawa i obowiązki dla obu stron stosunku pracy, służy określeniu czasu jej trwania i warunków wykonywania pracy.
Treść umowy o pracę: umowę o pracę zawiera się na piśmie, z wyraźnym określeniem:
stron umowy,
rodzaju umowy,
daty jej zawarcia,
warunków pracy i płacy, w szczególności: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia pracy, wymiar czasu pracy oraz wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia.
Rodzaje umów o pracę (podział ze względu na czas ich trwania):
na czas nieokreślony,
na okres próbny,
na czas określony (w tym także tzw. umowa na zastępstwo, umowa o pracę tymczasową - regulacja: ustawa z dnia 9 lipca 2003r. o zatrudnieniu pracowników tymczasowych, Dz. U. Nr 166, poz. 1608),
na czas wykonania określonej pracy.
Rozwiązanie umowy o pracę: powinno nastąpić na piśmie, w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu każdej umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy, nadto w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.
Umowa o pracę rozwiązuje się:
na mocy porozumienia stron,
przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem),
przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia),
z upływem czasu, na który była zawarta,
z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Zakaz wypowiadania umowy o pracę:
- w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy np. urlop, choroba pracownika, art. 41 kodeksu pracy (zakaz dotyczy wszelkiego rodzaju urlopów, nie tylko wypoczynkowego),
w okresie ochronnym art. 39 kodeksu pracy (wprowadza zakaz wypowiadania umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż dwa lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).
Wygaśnięcie umowy o pracę następuje w przypadku:
śmierć pracownika,
śmierć pracodawcy,
tymczasowe aresztowanie (z upływem trzech miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania),
Wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem:
ze stosunku pracy,
obowiązkowym (w przeciwieństwie do nagród, wyróżnień, premii uznaniowych),
okresowym,
posiadającym wartość majątkową wyrażoną w pieniądzu, a wyjątkowo także częściowo w naturze,
spełnionym na rzecz pracownika (indywidualnie),
przysługującym w zamian za świadczoną przez pracownika pracę,
zasadniczo płatne „z dołu''.
Wynagrodzenie zasadniczo przysługuje za pracę wykonaną.
Pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy.
Urlopy pracownicze:
wypoczynkowy,
bezpłatny,
macierzyński,
wychowawczy,
płatny urlop dodatkowy (np. praca w warunkach szczególnie uciążliwych),
szkoleniowe,
zdrowotne i dla poratowania zdrowia.
Urlop wypoczynkowy:
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.
Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowanym roku.
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Wymiar urlopu:
20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat,
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop:
W razie niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
UMOWY CYWILNOPRAWNE (ZLECENIA, O DZIEŁO)
UMOWA ZLECENIA:
Umowa zlecenia została uregulowana w art. 734 - 751 KC.
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Należy podkreślić, że w przypadku zlecenia nie chodzi o osiągnięcie rezultatu, który ma wynikać z podjęcia danej czynności. Nie sam wynik, lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku są elementem wyróżniającym umowy zlecenia. Zlecenie może być zarówno odpłatne jak i nieodpłatne. Wg KC jako regułę przyjmuje się odpłatność, lecz z umowy stron lub okoliczności może wynikać nieodpłatny charakter zlecenia.
Od umowy o pracę umowa zlecenia różni się:
wyłącznie cywilnoprawnym charakterem,
stroną przyjmującą nie musi być tylko osoba fizyczna,
nie istnieje obowiązek odpłatności świadczenia po stronie dającego zlecenie,
chodzi o dokonanie konkretnej usługi, a nie o pełnienie pracy jako takiej,
brak cech pewnej stałości,
brak momentu podporządkowania jaki występuje w umowie o pracę,
Od umowy o dzieło różni umowę zlecenia:
ewentualna nieodpłatność,
przy umowie o dzieło wysiłek i starania przyjmującego zamówienie muszą być uwieńczone konkretnym i obiektywnie sprawdzalnym rezultatem, a przy umowie zlecenia określony rezultat może być wprawdzie zamierzony i być przedmiotem starań przyjmującego zlecenie, lecz nie daje się on z góry przewidzieć jako pewny, a często nie można ustalić w jakim stopniu zostanie on osiągnięty - jest to więc umowa o podjęcie starannego działania i dokonywanie należytych zabiegów ze strony podejmującego się usługi,
Obowiązki przyjmującego zlecenie:
wykonanie usługi,
przyjmujący powinien wyk. usługę osobiście - ale istnieje ogranicz. możliwość powierzenia wyk. zlecenia os. trzeciej (art. 738 k. c.),
zleceniobiorca powinien udzielić dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a z chwilą jej zakończenia - złożyć sprawozdanie (art. 740 zd. 1 k. c.).
powinien on również wydać kontrahentowi to wszystko, co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby działał w imieniu własnym (art. 740 zd. 2 k. c.).
Obowiązki dającego zlecenie:
zwrot wydatków, które zleceniobiorca poczynił w celu należytego wykonania zlecenia (art. 742 zd. 1 k. c.),
na żądanie zleceniobiorcy powinien udzielić mu zaliczki,
gdy zlecenie jest odpłatne dający zlecenie ma obowiązek uiszczenia wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia ustala taryfa urzędowa, a w jej braku umowa stron. Gdy brak ustaleń w tej kwestii, zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie odpowiadające wartości wykonanej pracy (art. 735 § 2 k.c.) .Wynagrodzenie należy się zleceniobiorcy dopiero po wykonaniu zlecenia (art. 744 k. c.).
Zakończenie stosunku prawnego:
Zwykle umowa zlecenia wygasa przez wykonanie zleconej usługi. Poza tym mogą wchodzić w rachubę zwykłe przyczyny ustania stosunku prawnego według części ogólnej zobowiązań.
Przedwczesne zakończenie stosunku prawnego może nastąpić przez wypowiedzenie przez każdą ze stron ze skutkiem natychmiastowym (art. 746 § 1 i 2 k. c.). Wypowiedzenia dokonuje się przez złożenie partnerowi stosownego oświadczenia woli. Nie wolno zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3 k. c.)
UMOWA O DZIEŁO:
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się ze swej strony do uiszczenia wynagrodzenia (art. 627 k. c.). Między stronami nie istnieje żaden stosunek zależności czy podporządkowania. Przedmiotem świadczenia strony przyjmującej zamówienie jest wykonanie dzieła, a więc jego stworzenie lub przetworzenie do takiej postaci, w jakiej poprzednio nie istniało.
Przykłady:
- uszycie ubrania,
wybudowanie domu,
opracowanie dzieła naukowego,
wykonanie rysunku,
sporządzenie kalkulacji rachunkowej czy bilansu,
opracowanie opinii,
przetworzenie dzieła (np. reperacja powierzonej rzeczy przez klienta, remont budynku, wymalowanie mieszkania),
Umowa o dzieło jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną. Ma ona charakter zobowiązujący.
Od umowy o pracę umowa o dzieło różni się brakiem stosunku zależności między stronami i koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy w szerokim tego słowa znaczeniu, podczas gdy przy umowie o pracę decydujący jest nie rezultat, lecz pełnienie pracy jako takiej.
Natomiast od umowy zlecenia różni się umowa o dzieło tym, że musi zawsze być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem.
Zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym regułom dotyczącym umów i nie wymaga wg kodeksu szczególnej formy.
Obowiązki przyjmującego zlecenie:
ma obowiązek wykonać dzieło i jest odpowiedzialny za jakość, (przyjmujący nie ma w zasadzie obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła np. artystycznego).
Z chwilą ukończenia dzieła przyjmujący zamówienie ma obowiązek wydać dzieło zamawiającemu i umożliwić mu korzystanie z dzieła stosownie do jego właściwości.
Obowiązki zamawiającego:
uiszczenie wynagrodzenia przyjmującemu zamówienie,
obowiązek współdziałania z przyjmującym zamówienie,
obowiązek odebrania dzieła, które zostaje mu wydane zgodnie z treścią zobowiązania,
Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła ponosi przyjmujący zamówienie do chwili oddania dzieła, bowiem jest on odpowiedzialny za rezultat swej działalności.
Zakończenie stosunku prawnego:
Stosunek prawny stron kończy się normalnie wraz z wypełnieniem świadczeń obu kontrahentów. Ponieważ jednak w czasie wykonywania dzieła potrzeby zamawiającego mogą się zmienić, jest na ogół przyjęte, że może on w każdym czasie aż do ukończenia dzieła odstąpić od umowy przez jednostronne oświadczenie woli, z zastrzeżeniem uiszczenia umówionego wynagrodzenia.
Śmierć jednej ze stron w czasie trwania stosunku prawnego nie wpływa w zasadzie na skuteczność umowy. Wyjątkowo, gdy wykonanie dzieła zależy od osobistych przymiotów wykonującego zamówienie, śmierć tego ostatniego powoduje rozwiązanie umowy (art. 645 § 1 k. c.)
Opracowanie:
Mgr Michał Ślósarczyk
(absolwent Wydz. Prawa i Administracji UJ)
Spór zbiorowy może być sporem o prawa lub sporem o interesy, może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz także praw i wolności związkowych pracowników. Stronami sporu zbiorowego jest pracodawca i pracownicy, reprezentowani przez związki zawodowe. Prawa i interesy pracodawców mogą być także reprezentowane przez organizację pracodawców
Strajk - forma nacisku i protestu społecznego stosowana przez różne grupy społeczne, głównie jednak przez pracowników najemnych. Znane są różne formy strajku, większość z nich polega na dobrowolnym powstrzymaniu się od pracy przez protestujących
Gałęzie prawa w Rzeczpospolitej Polskiej
· prawo państwowe (konstytucyjne)
· prawo cywilne
· prawo rodzinne
· prawo pracy
· prawo administracyjne
· prawo finansowe
· prawo gospodarcze
· prawo karne
· prawo procesowe
konstytucja - akt prawny, o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym trybie jej uchwalania i zmiany oraz w nazwie,
określający zasady ustroju państwa, suwerena i sposoby wykonywania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierający postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm. (ta definicja konstytucji eliminuje konstytucje niepełne i elastyczne)
Prawo cywilne - gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa prywatnego (osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną), a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków.
Prawo rodzinne - wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.
Prawo pracy - gałąź prawa obejmująca ogół regulacji w zakresie stosunku pracy konkretnego pracownika i pracodawcy jako stron stosunku pracy oraz regulacji dotyczących organizacji pracodawców i pracowników, układów i sporów zbiorowych, a także partycypacji pracowniczej i dialogu w zbiorowych stosunkach pracy.
Prawo administracyjne - gałąź prawa obejmująca zespół norm generalnie-abstrakcyjnych o charakterze materialnym, mocy powszechnie obowiązującej w znaczeniu podmiotowym, regulujących sytuację prawną podmiotów prawnie niepodporządkowanych organom administracji publicznej. Normy te oddziałują zarówno bezpośrednio poprzez ustanawianie w nich obowiązków i uprawnień, których realizacja podlega kontroli organów administracji publicznej jak i pośrednio przez stosowanie norm w drodze decyzji administracyjnej organu.
Jedną z charakterystycznych cech norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu jego wykonania..
Prawo finansowe normuje gospodarkę finansową państwa i reguluje następujące kwestie:
finansowanie działalności państwa w jej różnych formach (gospodarka finansowa)
przygotowanie i uchwalanie budżetu państwa (prawo budżetowe)
zagadnienia podatkowe dotyczące osób fizycznych i prawnych (prawo podatkowe)
Publiczne prawo gospodarcze - prawo regulujące funkcje państwa w gospodarce. Określa, przez normy prawne, władztwo państwa w dziedzinie gospodarki i jego granice. Adresatami norm prawnych prawa gospodarczego publicznego są podmioty gospodarcze.
Prawo karne - jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.
Prawo karne procesowe to ogół norm prawnych regulujących działalność zwaną procesem karnym stosowanych w postępowaniach o czyny zabronione przez ustawę karną. Określa ono reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym, tryb i formy dokonywania czynności procesowych, a także uprawnienia i obowiązki organów procesowych, stron oraz pozostałych uczestników postępowania
Prawo formalne, procesowe — zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. właściwości tych organów (rzeczowej, miejscowej, funkcjonalnej), wszczynania postępowania, pism procesowych, wniosków stron, dowodów, środków odwoławczych oraz innych instytucji procesowych.
Rodzaje kodeksów prawnych
kodeks cywilny
- kodeks postępowania cywilnego
- kodeks rodzinny i opiekuńczy
- kodeks pracy
- kodeks spółek handlowych
- kodeks postępowania administracyjnego
- kodeks karny
- kodeks postępowania karnego
- kodeks karny wykonawczy
- kodeks wykroczeń
- kodeks karny skarbowy
- kodeks morski
- kodeks ruchu drogowego
2