ANTROPOCENTRYZM- (z gr. anthropos - człowiek i łac. centrum - środek) - pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata.
MECENAT - zamożni ludzie finansowali działalność naukową i artystyczna innych aby cieszyć się ich osiągnięciami i zyskać uznanie u potomnych
POETA DUCTUS - uczony znający reguły starożytnych poetyk i stosujący je w praktyce
HUMANIZM (łac. Humanitas - człowieczeństwo) - prąd kulturowy, w ramach którego podjęto szerokie studia nad człowiekiem
ERAZM Z ROTTERDAMU - autor „Pochwały Głupoty”, w której atakował nieuctwo, ciemnotę i przywiązanie do zabobonów
NEPOTYZM - podział dochodów i stanowisk wśród własnej rodziny
REFORMACJA - ruch religijno-społeczny, mający na celu przeprowadzenie głębokiej reformy w Kościele
IRENIZM (eirene - spokój) - konieczność współistnienia wspólnych wyznań
MAKIAWELIZM - doktryna polityczna, której najważniejszą cecha jest ocenianie polityki poprzez jej skuteczność. Cechą skutecznego działania jest często stosowanie środków moralnie nagannych, jest to jednak usprawiedliwione koniecznością zachowania państwa, jego znaczenia i wpływów, co ogólnie nazywamy racją stanu. Doktryny tej dotyczy powiedzenie „cel uświęca środki”. Potocznie makiawelizm; synonim politycznego cynizmu, wiarołomstwa, niemoralności, hipokryzji, postępowanie nielojalne i perfidne; w psychologii to cecha polegająca na braku uczuć wyższych i instrumentalnym traktowaniu innych, chłodnych relacjach międzyludzkich
UTOPIA - utwór literacki przedstawiający obraz idealnego państwa (społeczeństwa) istniejącego w nieznanym miejscu i czasie (gr. outopos - miejsce, którego nie ma). Nazwą utopia określa się nie tylko pojedyncze dzieło, lecz także cały gatunek literatury prezentującej idealne modele państw i społeczeństw. Potocznie - nieziszczalny, nierealny pomysł mrzonka
DEMOKRATYZACJA - dostojników kościelnych należy wybierać w drodze wyborów
SONET - odmiana liryki wywodząca się z XIII-wiecznej Italii, jednym z jego twórców był Petrarca. Wiersz taki tworzą 4 strofy - dwie 4-wersowe i dwie 3-wersowe o regularnym układzie rymów. Ważną rolę w sonecie pełni jego puenta, streszczająca bądź podsumowująca problem zarysowany w utworze
PETRARKIZM - zespół zjawisk w europejskiej poezji erotycznej (miłosnej), charakteryzujący się odwołaniem do wzorca, jakim stała się twórczość petrarci. Cechy:
idealistyczny sposób przedstawiania ukochanej
analiza uczuć, dociekliwość psychologiczna, subtelność w przedstawianiu emocji
stosowanie charakterystycznych środków stylistycznych, opisów zewnętrznych oraz duchowych
NOWELA WŁOSKA - ukształtowana w XIV-XVI w, korzystała z wcześniejszych form fabularnych. Wywodziła się również z humanistycznej kultury rozmowy - rodzaju zabawy, gry, uświetniającej spotkania towarzyskie, podnoszącej je na wyższy poziom. Stanowiła pierwowzór klasycznej noweli - krótkiego utworu narracyjnego, pisanego prozą (bardzo rzadko - wierszem). Już u Boccaccia pojawiły się gł. Wyznaczniki noweli - zwarta, wyraźna kompozycja, jednowątkowa akcja skupiona wokół jednego motywu
SOKÓŁ NOWELI (nazwa pochodzi od tekstu Boccaccia) - zasadniczy, dominujący motyw (często przedmiot, rzecz) nabierający w miarę rozwoju fabuły nowych znaczeń
ARKADIA - kraina w Grecji opiewana przez poetów jako kraj beztroskich i szczęśliwych pasterzy; topos miejsca szczęśliwego, w którym życie jest sielanką
SIELANKA (IDYLLA, BUKOLIKA) - gatunek epicko-liryczny o tematyce zaczerpniętej z życia wiejskiego. Bohaterami sielanki są zazwyczaj pasterze, rolnicy, myśliwi, utwór składa się z części lirycznej bądź opisowej oraz wypowiedzi postaci. Sielanka jest zawsze pogodna, idealizuje obraz świata, życie bohaterów. Słowo „sielanka” nawiązuje do sioła (dawniej wieś), bokolos to po grecku „pasterz”, zaś eidyllon znaczy „obrazek”