OBRAZ ZJAWISKA LUDZI BEZDOMNYCH
Pojęcie bezdomności:
Bezdomność - w ujęciu socjologicznym - problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu).
Bezdomność w ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną.
Rodzaje bezdomności:
Bezdomność sensu stricte (nazywana również rzeczywistą bądź jawną) oznacza brak własnego mieszkania
i jednocześnie jakiegokolwiek innego, możliwie stałego, choćby zastępczo traktowanego schronienia przeznaczonego i jakoś przystosowanego do zamieszkania. Jest to ekstremalna postać bezdomności. Przejawia się bowiem z jednej strony brakiem jakiegokolwiek dachu nad głową, z drugiej zaś znamionuje ludzi, którzy na skutek zdarzeń losowych lub własnego wyboru prowadzą tułaczy tryb życia, czemu zwykle towarzyszy pozorna bądź autentyczna akceptacja tego stanu rzeczy oraz nawarstwienie różnego rodzaju zaburzeń psychosomatycznych
i dewiacji.
Bezdomność sensu largo (nazywana również utajoną bądź społeczną) opiera się na ocenie posiadanego lokum jako nie spełniającego kryteriów mieszkania ze względu na jaskrawe odstępstwo od minimalnych standardów mieszkaniowych albo ze względu na kulturowo usprawiedliwione aspiracje. Wywołuje to poczucie dyskomfortu
i sprzeciw wobec warunków pociągających za sobą deprywację utrzymanych w granicach społecznej akceptacji potrzeb tego rzędu. Ten typ bezdomności jest z kolei znamienny dla mieszkańców slumsów, ruder, pensjonariuszy różnego rodzaju instytucji opieki społecznej i kwater zastępczych oraz osób pozbawionych wbrew własnej woli
i staraniom możliwości prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego.
Rozmiary zjawiska:
Brak jest dokładniejszych informacji o skali zjawiska bezdomności w Polsce. Liczbę osób bezdomnych określa się od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół wartości 30 tysięcy. W 2002 roku liczba ta wyniosła 31 382 osoby. Statystycznie w Polsce osób bez dachu nad głową jest ponad 43 tys. Statystycznie, bo są to dane uzyskane tylko z noclegowni czy przytułków, tak naprawdę jest ich dużo więcej w różnego rodzaju dzikich noclegowniach czy na ogródkach działkowych.
Natomiast ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w związku z udzieloną dotacją na pomoc osobom bezdomnym wynika, iż udzielają one pomocy około 80-130 tys. osobom. Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 300 tysięcy pochodzą od Stowarzyszenia Monar. Rozbieżności te wynikają z faktu, iż część osób bezdomnych uzyskuje pomoc z kilku źródeł, co powiększa ogólną liczbę osób objętych pomocą. Nie wszyscy zgłaszający się po pomoc żywnościową i medyczną,
a deklarujący się jako osoby bezdomne są sprawdzani, co również zawyża statystyki. W dodatku bezdomni, częściej niż inne grupy, przemieszczają się po kraju, bądź nie korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy, co dodatkowo utrudnia ich ewidencję. Bezdomni zostali objęci Spisem Powszechnym w 2002 roku, jednak zapewne uzyskane dane nie będą ścisłe - letnia pogoda nie sprzyjała gromadzeniu się bezdomnych w miejscach, w których łatwo byłoby dokonać spisu (np. dworce, noclegownie).
Przyczyny bezdomności:
Stan ten jest uwarunkowany wieloczynnikowo, między innymi poprzez zmniejszoną zdolność do samodzielnego życia i radzenia sobie, poddania się wymaganiom społeczeństwa, niewielką odporność na sytuacje trudne, czy marginalizację społeczną.
Płaszczyzny działań normalizacyjnych:
Różnorodność typów i podłoża genetycznego bezdomności implikuje zróżnicowanie programów profilaktyczno-naprawczych. Przyczyny bezdomności z wyboru sprowadzają się w sumie do kontestacji lub odrzucenia norm oraz powszechnie respektowanych wzorów obyczajowych. Może być w związku z tym potraktowana jako przejaw patologii indywidualnej, której przezwyciężenie wymaga zastosowania resocjalizacyjnie zorientowanych działań zapobiegawczo-zaradczych. Bezdomność z konieczności natomiast - bez względu na postać i źródła " jest zjawiskiem patologii społecznej. Znajduje się wszak pod wpływem cech systemu społecznego, zwłaszcza zaś założeń ustrojowo-prawnych i infrastruktury polityki socjalnej państwa. Przeciwdziałanie i usuwanie wywołanych w ten sposób skutków (bezdomność młodzieży rozpoczynającej własne życie, starców, ludzi dotkniętych ubóstwem, nieuleczalnie chorych) wymaga decyzji politycznych i rozwiązań makrosystemowych, kompensujących braki polityki mieszkaniowej i niedostatki instytucjonalnego zaplecza opieki społecznej. Towarzyszyć temu powinno promowanie inicjatyw społecznych wspomagających tak ukierunkowane dążenie administracji publicznej oraz stymulowanie własnej zaradności obywateli.
Bibliografia:
Michał Porowski - Bezdomność - obraz zjawiska i populacji ludzi bezdomnych, w Pedagogika społeczna, T. Pilch, I. Lepalczyk, Warszawa 1995r. Część IV człowiek w sytuacji zagrożenia.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezdomno%C5%9B%C4%87