LEKI STOSOWANE WE WSTRZĄSIE
Stosowanie leków we wstrząsie zależy od rodzaju wstrząsu i towarzyszących mu objawów.
Wstrząs jest zespołem objawów klinicznych rozwijających się, gdy autoregulacyjne mechanizmy ustroju nie są w stanie zapewnić prawidłowego przepływu krwi przez ważne dla życia narządy i tkanki. Podstawowym objawem wstrząsu jest spadek ciśnienia tętniczego występujący w wyniku gwałtownego zmniejszenia objętości krwi krążącej lub znacznego rozszerzenia łożyska naczyniowego, prowadzący do zmniejszenia przepływu krwi i niedotlenienia tkanek. Zmniejszone utlenowanie tkanek powoduje przesunięcie przemian metabolicznych z tlenowych na beztlenowe, przyczyniając się do wzrostu stężenia mleczanów, co prowadzi do szybkiego narastania kwasicy i wtórnych zaburzeń czynności organizmu prowadzących do zgonu.
W zależności od przyczyny wyróżnia się następujące rodzaje wstrząsu:
- wstrząs hipowolemiczny - występujący w wyniku znacznego zmniejszenia objętości krwi krążącej (krwotok) lub dużej utraty wody i elektrolitów (rozległe oparzenia, uporczywe wymioty i biegunki)
- wstrząs kardiogenny, którego najczęstszą przyczyną jest rozległy zawał mięśnia sercowego i jego powikłania
- wstrząs anafilaktyczny (uczuleniowy) - występujący jako wynik reakcji antygen-przeciwciało z uwolnieniem wielu aktywnych biologicznie substancji, wśród których dominuje histamina
- wstrząs septyczny - którego przyczyną są endotoksyny wytwarzane przez bakterie chorobotwórcze
- wstrząs hemolityczny - występujący w wyniku przetoczenia niezgodnej grupowo krwi
Postępowanie we wstrząsie polega na usunięciu przyczyny oraz na natychmiastowym zwalczaniu występujących objawów, tj.:
hipowolemii (przetoczenie preparatów krwiozastępczych lub pełnej krwi, a także roztworów koloidowych dekstranu małocząsteczkowego i elektrolitów)
niewydolności oddechowej (zapewnienie drożności układu oddechowego, tlenoterapia, oddech kontrolowany)
kwasicy metabolicznej, przez podawanie we wlewie kroplowym roztworu wodorowęglanu lub mleczanu sodowego
hipotonii, przez podawanie amin sympatykomimetycznych, a zwłaszcza dopaminy, która oprócz działania beta1-adrenomimetycznego pobudza receptor dopaminergiczny w nerkach, przez co ułatwia uruchomienie diurezy i zmniejsza zagrożenie uszkodzenia nerek; oprócz dopaminy w leczeniu wstrząsu jest stosowana także dobutamina. Natomiast noradrenalina i epinefryna, dawniej szeroko stosowane w leczeniu wstrząsu, obecnie są wskazane wyłącznie w postaciach przebiegających z nadmiernym rozszerzeniem naczyń
niewydolności krążenia, przez podawanie glikozydów nasercowych
bólu przez podawanie narkotycznych leków przeciwbólowych lub zastosowanie neuroleptoanalgezjii (fentanyl + droperidol)
ponadto w celu zniesienia objawów wstrząsu podaje się jednorazowo w dużych dawkach glikokortykosteroidy (hydrokortyzon, deksametazon lub metyloprednizolon); glikokortykosteroidy zmniejszają opór naczyniowy i stabilizują błony komórkowe