Okres dorastania
Wiek dorastania jest tym okresem w życiu człowieka, w którym dokonuje się przeobrażenie dziecka w osobę dorosłą. Na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu, zachodzą radykalne zmiany fizyczne i psychiczne, które umożliwiają spełnienie zadań właściwych człowiekowi dorosłemu - zadań rodzinnych i zawodowo - społecznych. „Zmiany te zachodzą na ogół szybko, są łatwo dostrzegane, a z punktu widzenia wychowawczego wymagają modyfikacji metod postępowania i dużej ich elastyczności” (Żebrowska M., 1980, s. 664).
Chcąc przedstawić osiągnięcia rozwojowe tego okresu można wymienić osiem głównych dziedzin w których zachodzą zmiany , składające się na proces dojrzewania, oraz wskazujące charakterystyczne dla każdej z tych dziedzin ukierunkowanie procesu dojrzewania ( W.Pomykało,1997):
Ogólne dojrzewanie emocjonalne - zmiany polegają tu na przejściu od uczuć destrukcyjnych i braku równowagi do uczuć konstrukcyjnych i osiągnięć równowagi emocjonalnej. Zmienia się także interpretacja sytuacji i stosunek do konfliktów. Młody człowiek, który dotąd interpretował sytuacje obiektywnie i uciekał od konfliktów - teraz preferuje interpretacje obiektywne i stawianie czoła różnorakim konfliktom.
Ustalanie się zainteresowań płcią przeciwną - od zainteresowań tą samą płcią człowiek przechodzi do zainteresowań płcią odmienną niż jego własna, a od uświadamiania sobie przemian seksualnych w sposób wywołujący stany lękowe i napięcia, przechodzi do rzeczowego uznania faktu własnej dojrzałości seksualnej.
Dojrzewanie społeczne - ustąpienie poczucia niepewności w grupie rówieśniczej na rzecz poczucia pewności. Człowiek staje się coraz bardziej zdolny i skłonny do umiejętności współżycia społecznego, bardziej samodzielny, wyemancypowany i tolerancyjny.
Proces emancypowania się spod kontroli domu rodzinnego - chłopiec, czy dziewczyna coraz rzadziej szuka oparcia w rodzinie, a częściej polega na sobie, przestając traktować rodziców jako bezwzględnie obowiązujące wzory postępowania, zaczyna natomiast ich traktować tak, jak się traktuje przyjaciół.
Dojrzewanie intelektualne - ustępuje wiara w autorytety i młodzież, na poparcie przedstawionych jej twierdzeń, zaczyna żądać odpowiednich uzasadnień. Zaczynają ją interesować nie tylko obiekty i zdarzenia, ale i wyjaśnianie rzeczywistości, a od wielości zainteresowań przechodzi do kilku bardziej trwałych.
Dojrzewanie do pełnienia ról zawodowych - przecenianie lub niedocenianie swoich zdolności, warunkujących awans zawodowy, ustępuje na rzecz oceny bardziej realistycznej i ustala się również zainteresowanie tylko kilkoma zawodami.
Aktywność wypełniająca wolny czas - młodzież mniej już zajmuje się indywidualnymi zabawami. Coraz więcej wolnego czasu wypełnia bierne obserwowanie gier i zawodów, podczas gdy dawniej chodziło jedynie o czynny udział w grach i zawodach.
Ciąg przemian, które prowadzą do ustalania się podstawowych elementów struktury integrującej całość dążeń i ustosunkowań się jednostki wobec różnych fragmentów i aspektów rzeczywistości. Utrwala się światopogląd, czyli najogólniejszy sąd o rzeczywistości. Utrwalają się pewne wzorce sukcesu życiowego i związana z tym hierarchia wartości.
,,W okresie dorastania kończy się ważny etap w wybieraniu i przyswajaniu sobie przez jednostkę sposobów opisywania i przyswajania sobie przez jednostkę sposobów opisywania i wartościowania rzeczywistości, doniosłych jako warunek aktywności zaspokajającej odczuwaną potrzebę sensu życia i społecznego zaangażowania się oraz jako podstawa dalszego rozwoju charakteru i autokontroli.”(Tamże, s.114)
Młodzież nie zadawala się tym, co jej o świecie społecznym i kulturalnym mówią dorośli, lecz sama przeprowadza dostatecznie szerokie obserwacje, aby stworzyć własną teorię świata i życia. Ta właśnie aktywność poznawcza, konstruująca własny pogląd na świat, prowadzi do rozbieżnego obrazu świata. Rozbieżność poglądów przyjmowanych przez dorosłych i przez młodzież, prowadzi do konfliktu, utrudnia i dezorganizuje proces przystosowania się i proces wchodzenia do grup dorosłych. Tak więc aktywność psychiczna i społeczna młodzieży jest jednym z istotnych czynników wpływających na trudności procesu przystosowania się i na kształtowanie się postaw negatywnych.
Współczesna cywilizacja i kultura, obdarzając człowieka wieloma dobrodziejstwami, nie zdołały zmienić podstawowych praw życia i rozwoju człowieka. Dotyczą one zarówno rozwoju ciała, jak i umysłu, uczuć, emocji, woli, dążeń, coraz wyższych form działania w otaczającym świecie. Okresy rozwojowe nie stanowią struktur zamkniętych i stałych dla wszystkich ludzi. Panuje bowiem opinia, że każdy człowiek ma swoją własną drogę rozwojową, jedyną i niepowtarzalną.
2