PROBLEMY PIELĘGNACYJNE W OPIECE NAD ZDROWYM NIEMOWLĘCIEM
Potówki
Drobne liczne czerwone krostki na tle zaczerwienionej skóry. Na niektórych tworzą się pęcherzyki wypełnione płynem. Występują na szyi, skórze głowy, tułowiu (kark, barki, talia, pachwiny, doły pachowe, łokciowe, podkolanowe).
Powstają na skutek przegrzewania niemowląt (zbyt ciepłe, nie przewiewne ubrania, szczelne okrywanie) i nieprawidłowej pielęgnacji. Często powstają po miejscowym stosowaniu oliwki po kąpieli u dzieci otyłych, silnie pocących się, a także podczas chorób przebiegających z gorączką, w miejscach oparzeń słonecznych.
Zapobieganie im polega na odpowiednim ubieraniu niemowląt, zwłaszcza latem.
Postępowanie:
usunąć przyczynę wywołującą nadmierne pocenie i utrudnione parowanie, obniżyć temperaturę otoczenia, usunąć nadmiar okryć dziecka;
utrzymać czystość skóry przez codzienne kąpiele (do wody można dodać niewielką ilość nadmanganianu potasu);
zmiany przecierać 70% spirytusem;
w okresie leczenia nie stosować po kąpieli oliwki kosmetycznej, maści ani kremu.
Pleśniawki
Zakażenie grzybicze jamy ustnej. Białe naloty na błonie śluzowej policzków, języka lub podniebienia dziecka, wyglądają jak resztki pokarmu, ale nie dają się usunąć gazikiem (krwawią).
Wystąpieniu ich sprzyjają złe warunki higieniczne, antybiotykoterapia, obecność grzybów na skórze matki, zakażenie w czasie karmienia (zainfekowana drożdżami pierś matki, brudny podniesiony z podłogi lub oblizany smoczek, próbowanie potraw tą samą łyżeczką, którą dziecko jest karmione, źle wygotowane naczynia i smoczki do butelek).
Mogą wywołać ból, pieczenie i utrudniać dziecku przyjmowanie pokarmów (płacze, nie chce ssać). Dziecko ma gorszy apetyt, mało pije, jest niespokojne w trakcie spożywania posiłków (zwłaszcza kwaśnych i gorących), ma podwyższoną temperaturę.
Postępowanie:
kilkakrotnie w ciągu dnia przecierać zmiany jałowym gazikiem zwilżonym środkiem antyseptycznym Aphtinem lub gencjaną (roztwór wodny), a jeśli to nie pomaga pędzlowanie jamy ustnej Nystatyną lub Pimafucinem;
jeśli dziecko jest karmione piersią matka powinna smarować preparatem również brodawki;
dziecko powinno dużo pić, by nie zmniejszać produkcji śliny i nie wysuszać śluzówek (potęguje ból);
starannie myć i wyparzać smoczki, sztućce, naczynia;
często myć ręce swoje i dziecka, a także jego zabawki;
ograniczyć kontakt dziecka brudnymi przedmiotami, zwracać uwagę na to co bierze do ust.
Ciemieniucha
. Niemowlęca postać łojotokowatego zapalenia skóry. Zmiany występują już w pierwszych tygodniach życia, zwykle ustępują ok. 6. m.ż. Powstają na owłosionej części głowy (okolica ciemienia) i na brwiach i wyglądają jak brudne plamy (tłuste, żółtawe łuski, ściśle przylegające do podłoża).
Rozwojowi sprzyja brak higieny zajętych okolic. Zmiany nie sprawiają niemowlęciu dolegliwości, jednak mogą się stać przyczyna rozwoju zakażenia i wypadania włosów.
Postępowanie:
codziennie na godzinę (lub nawet 12-24 godz.) przed kąpielą natłuszczać oliwką miejsca objęte ciemieniuchą;
po kąpieli sczesać łuski szczoteczką dla niemowląt lub łagodnie ścierać za pomocą miękkiego gazika;
zabieg powtarzać codziennie tak długo, jak tworzy się ciemieniucha (ma tendencję do nawrotów, do 3.-8. m.ż.);
stosować specjalne środki do leczenia ciemieniuchy (oliwka salicylowa, olejek na ciemieniuchę).
Ulewanie
Wypływanie z ust dziecka po karmieniu strużki nie zmienionego lub nadtrawionego pokarmu. Niektóre niemowlęta ulewają po każdym posiłku, inne sporadycznie.
Przyczyny: niedojrzałość przewodu pokarmowego, łapczywe ssanie (połykanie dużych ilości powietrza, zjadanie większych niż pojemność żołądka ilości pokarmu), żywienie sztuczne, karmienie w stałych porach (nie na żądanie), nieprawidłowa technika karmienia sprzyjająca połykaniu powietrza (poziome ułożenie dziecka, karmienie w czasie płaczu, kołysanie przy karmieniu).
Ulewanie mija ok. 3. m.ż. i nie powoduje zaburzeń w przyroście masy ciała.
Zapobieganie:
właściwa technika karmienia;
karmienie dziecka na żądanie, gdy jest spokojne;
wysokie ułożenie (lub spionizowanie) po karmieniu w celu odbicia połkniętego powietrza;
przy częstym ulewaniu stosowanie specjalnych mieszanek (NAN AR, Enfamil AR, Bebilon AR).
Bolesne ząbkowanie
W III kwartale pierwszego roku życia pojawiają się pierwsze ząbki. Dziecko jest niespokojne, ślini się, wkłada rączki do buzi, czasem gorączkuje.
Postępowanie:
podawanie dziecku specjalnych gryzaczków, schłodzonych np. w zimnej wodzie, co zmniejsza ból;
stosowanie żeli na dziąsła, łagodzących dolegliwości.
Wskaźniki wystarczającej dla dziecka ilości pokarmu kobiecego
Wskaźniki skutecznego ssania:
usta dziecka wywinięte na zewnątrz (rybi pyszczek) a czubek nosa i broda tworzą zagłębienie w piersi;
policzki są pełne i zaokrąglone;
ssanie przebiega powoli, spokojnie z przerwami na odpoczynek, słychać głośne rytmiczne połykanie (postękiwanie);
podczas ssania dziecku poruszają się uszy (silna praca szczęk uruchamia mięśnie ponad uszami);
dłoń dziecka jest luźna, nie zaciśnięta, paluszki u stop podkurczone;
po dobrym nakarmieniu samo wypuszcza pierś.
Liczba moczonych pieluch (pierwszy wskaźnik)
Jeśli dziecko jest karmione wyłącznie piersią na żądanie, bez dopajania, zwykle zmoczy w ciągu doby ok. 8 (7-10) pieluch. Pieluchy są też zabrudzone niewielką ilością stolca (prawie po każdym karmieniu). Brak stolca lub 1-2 niewielkie w ciągu doby w pierwszych 2-3 tygodniach karmienia, jest zwykle pierwszym objawem głodu.
Prawidłowe stolce noworodka
Pierwsze stolce noworodka są czarne (smółka), oddaje je przez 2-3 dni po urodzeniu. Następne stolce (w pierwszym miesiącu życia) są zielonkawe, zawierają śluz i grudki zbitego kału. Zwykle są częstsze (prawie po każdym karmieniu), luźne, bez przykrego zapachu. W późniejszym okresie liczba stolców na dobę maleje, mogą być nieregularne, ale niemowlęta karmione piersią nie mają zaparć.
Przybytek wagi ciała w ciągu kilku (5-10) dni (najbardziej obiektywny wskaźnik)
Dziecko należy ważyć raz w tygodniu na tej samej wadze i tak samo ubrane, o tej samej porze dnia. Przybytek wagi trzeba podzielić przez liczbę dni. Noworodek powinien przybyć nie mniej niż 16-20 g dziennie. Jeśli przybywa mniej, trzeba zwiększyć ilość karmień, pamiętać o karmieniu nocnym. W I półroczu życia dziecko powinno zwiększyć swoją masę o 100-240 g na tydzień oraz 450-600g na miesiąc.
W II półroczu życia tempo wzrostu maleje i niemowlęta przybywają w tym okresie 90-150 g na tydzień i 400-600 g na miesiąc.
Pierwszy spacer dziecka
Dziecko korzystające ze spacerów lepiej śpi, chętnie zjada posiłki, jest odporniejsze na zakażenia.
Niemowlę urodzone w porze letniej od pierwszych dni życia dziecko powinno przebywać w pokoju przy otwartych oknach, bez ograniczeń dostępu powietrza. Latem spacery można rozpocząć od 2. tygodnia życia dziecka i bez żadnych ograniczeń może ono przebywać na dworze cały dzień. Najlepiej jest spacerować w parku, z dala od ruchliwych ulic (hałas, kurz, spaliny samochodowe, dym, zatłoczenie- infekcje) oraz unikać dużego nasłonecznienia (w półcieniu). Nie należy zakrywać buzi dziecka (można ją posmarować oliwką, a po powrocie ze spaceru zmyć) i nie zamykać budki wózka.
Dziecko urodzone w porze zimowej powinno być przyzwyczajane do spacerów stopniowo (po uprzednim werandowaniu dziecka w ciągu kilku kolejnych dni). Werandowanie zaczyna się od 2 tyg. życia, stawiając wózek lub łóżeczko z ubranym jak na spacer dzieckiem przy otwartym oknie lub na balkonie. Werandowanie zaczyna się od 5 min. i zwiększa codziennie o kolejne 5-10 min. aż do 30 min. Spacery zimą rozpoczyna się od 4. tygodnia życia, zaczynając od 15 min. aż do 2-4 godzin, jeśli temperatura nie jest niższa niż -5-10°C, przy bezwietrznej pogodzie.
Kolka jelitowa
Napadowy płacz (zaraz po lub między karmieniami) z podkurczaniem nóżek, wzdęciem brzucha. Objawy pojawiają się w godzinach popołudniowych i wieczornych (18,00- 20,00) między 3. dniem życia, a 3. tygodniem, a ustępują w 3. miesiącu życia. Kolka może trwać 3.- 6. godzin.
Przyczyny: niedojrzałość układu przywspółczulnego w przewodzie pokarmowym, fizjologiczny niedobór enzymów trawiennych (laktazy), nieprawidłowa technika karmienia, nietolerancja mleka krowiego, nieprawidłowa dieta matki karmiącej, reakcja emocjonalna na nadmiar bodźców zewnętrznych.
Zapobieganie:
ograniczanie połykania powietrza (aerofagia) podczas karmienia (dziecko powinno uchwycić brodawkę wraz z częścią otoczki, by pierś szczelnie wypełniła jego buzię lub przy karmieniu sztucznym pozycja półpionowa, smoczek z kilkoma małymi dziurkami; po nakarmieniu dziecko unieść do pozycji półpionowej w celu odbicia połkniętego powietrza).
Prawidłowa dieta matki karmiącej (ograniczenie produktów mlecznych, wzdymających, kwaśnych, ostrych przypraw, kawy, alkoholu).
zapewnienie dziecku ciszy i spokoju oraz poczucia bezpieczeństwa (delikatna pielęgnacja, ściszony głos, unikanie hałasu, głośnej muzyki, światła, ograniczenie obcych osób w otoczeniu dziecka, zadbanie o dobry nastrój matki).
Postępowanie:
układanie dziecka na brzuszku;
masowanie brzuszka okrężnymi ruchami (zgodnie z ruchem wskazówek zegara);
stosowanie ciepłych okładów na brzuszek (pieluszka);
przystawienie dziecka do piersi, podanie smoczka, przewinięcie, wykąpanie, wyjście na spacer;
podawanie herbatek ziołowych ułatwiających trawienie (koper włoski, Plantex) lub na zlecenie lekarza leku łagodzącego dolegliwości (Carminativum, Babynos, Esquticon).
Pieluszkowe zapalenie skóry
Jest to podrażnienie skóry w miejscu przylegania pieluszki do pośladków.
Główne czynniki predysponujące (drażniące): wilgoć, ciepło, tarcie o pieluszkę, kontakt skóry z moczem, kałem oraz produktami ich rozkładu (amoniak, enzymy). Przyczyną są zaniedbania higieniczne: pozostawianie dziecka w mokrej pieluszce, niedokładne mycie i osuszanie, używanie nieodpowiedniego wysuszającego mydła, używanie chusteczek nasączonych alkoholem, niedokładne płukanie pieluszek, używanie plastikowych majteczek.
Pośrednie czynniki predysponujące: podwyższona temperatura ciała, zmienione stolce (częstsze, luźniejsze), przejście z karmienia piersią na karmienie sztuczne, zmiana diety (wprowadzenie pokarmów stałych- zwiększenie objętości stolców), okres ząbkowania, unieruchomienie dziecka, infekcje, leczenie antybiotykami, alergie.
Objawy kliniczne: zaczerwienienie (rumień- postać łagodna), wysuszenie i łuszczenie naskórka (skupisko drobnych czerwonych krostek lub ogniska szorstkich, czerwonych plam).
Zmiany umiejscowione są na pośladkach, pachwinach, w okolicy krocza. W ciężkich (zaniedbanych) postaciach dochodzi do powstania grudek, pęcherzyków, powierzchni sączących, nadżerek i owrzodzeń. Skóra jest obrzmiała i bolesna, a niemowlę niespokojne. Łatwo dochodzi do wtórnego nadkażenia.
Podstawą zapobiegania jest utrzymanie właściwej higieny.
Postępowanie:
delikatnie i dokładnie oczyszczać okolicę pośladków, krocza i fałdów skórnych po każdym oddaniu moczu i stolca (chusteczki nasączone oliwką lub mleczkiem, tampony waty zwilżone przegotowaną wodą, przy większym zabrudzeniu myć ciepłą wodą z łagodnym mydłem);
przy zmianach sączących można zastosować kąpiel leczniczą (roztwór nadmanganianu potasu, emolienty);
umyte miejsca delikatnie i dokładnie osuszyć;
po każdym umyciu przed założeniem pieluszki skórę należy natłuścić (maści, kremy z zawartością tlenku cynku, alantoiny, lanoliny i d-pantenolu- prowitamina B5 lub zasypki- talk, gotowe preparaty- Sudocrem, Johnson's Baby);
właściwie używać pieluszek i pampersów (częsta zmiana, odpowiednie dopasowanie do wieku i potrzeb dziecka), aby uniknąć tarcia;
pieluszki tetrowe prać w proszkach przeznaczonych dla dzieci lub w płatkach mydlanych oraz wielokrotnie płukać;
unikać stosowania nieprzemakalnych majteczek;
do pielęgnacji skóry dziecka stosować wyłącznie środki atestowane (delikatne mydła);
unikać nadmiernego szorowania skóry i stosowania gąbek, które ścierają ochronną warstwę naskórka;
stosować wietrzenie pośladków (pozostawić niemowlę w ciepłym pokoju z odkrytymi pośladkami- brzuszek owinąć pieluszką, nóżki ocieplić pieluszką, kocykiem lub skarpetkami; bądź pozostawić pod przykryciem tylko lekkiej pieluszki na kilka minut, a nawet godzin w pozycji na brzuchu lub na boku);
karmienie piersią.
7
1