Zajęcia 6
17.04.2011
Temat: Widzenie barw
3 typy czopków / 5 typów zaburzeń - monochromata pręcikowy nie będzie widział akurat tego obszaru, na którym skupi wzrok.
Dicromatyzm (taka osoba ma tylko 2 rodzaje czopków.
protanopia (Prota - pierwszy) - brak czopka L (czerwonego - zaszeregowanego jako pierwszy).
Skutki: taka osoba nie odróżnia czerwonego od zielonego.
Problemy: np. jazda samochodem - oprócz koloru jest jeszcze pozycja świateł)
Ten typ rozpoznany został przez Johna Daltona na swoim przykładzie w XVIII wieku.. Był chemikiem - a to właśnie chemikiem nie można być, jak się jest daltonistą (bo można zrobić krzywdę innym albo sobie).
deuteranopia (deutera - drugi) - brak czopka M (zielonego - zaszeregowanego jako drugi).
Zaburzenie polega na tym, że nie można odróżnić zielonego od pewnych kombinacji czerwonego z niebieskim. Ten typ opisano znacznie później.
tritanopia (trita - trzeci) - brak czopka S (niebieskiego - zaszeregowanego jako trzeci)
zaburzenie polega na tym, że są trudności w odróżnieniu żółtego od niebieskiego.
Trudno jest jednoznacznie określić, jak widzimy barwy, opisać je.
Posiadanie dwóch typów czopków jest charakterystyczne dla ssaków (posiadają czopek niebieski i czopek pośredni między czopkiem czerwonym a zielonym), natomiast naczelne (człowiek) mają 3 czopki.
Do badania widzenia barwnego używa się tablic Ishihary, które skonstruował w 1917 roku.
Bodźce izoluminantne (Izo - sam).
Inne anomalie widzenia barw:
trichromata anomalny: widzi barwy dzięki mieszaniu trzech rodzajów świateł, ale w innych proporcjach.
Przy protoanomalii widzi się więcej czerwonego.
Jak częste są zaburzenia widzenia barw?
Mężczyźni częściej mają takie zaburzenia niż kobiety. Chromosom X mają tylko jeden. Mężczyzna na pewno dziedziczy, a kobieta będzie daltonistką tylko wtedy, kiedy odziedziczy ten wadliwy gen od obojga rodziców. W pozostałych przypadkach będzie nosicielką, a prawidłową kopię będzie miała na drugim chromosomie.
8% mężczyzn rasy białej kaukaskiej
5% mężczyzn rasy żółtej
3% mężczyzn rasy czarnej
0,5% kobiet
Geny a kolory
ssaki - czopki S i L
geny kodujące czopki L i M leżą blisko siebie na chromosomie X
geny kodujące czopek S są na chromosomie autosomalnym; skutkiem jest to, że występuje bardzo rzadko.
Tetrachromaci (tetra - cztery)
mutacja w genach chromosomu może dać czopki LM (pomiędzy L a M)
synowie takich kobiet mogą być dichromatami
kobiety mogą mieć 4 rodzaje czopków (S, L, M, LM) - badania nad tym dopiero trwają. W takich wypadkach możliwe jest widzenie nawet 9 - 10 barw, podczas gdy zwykli ludzie widzą ok. 7 - 8 barw)
Teoria opozycji barwnej:
Ewald Herling (zm. 1918 r.)
jakie kolory są subiektywnie odczuwalne jako „czyste” czyli nie są mieszaniną innych barw (tak, jak np. pomarańczowy)
dlaczego żółty nie jest barwą podstawową? Przecież nie sprawia wrażenia mieszaniny barw
dlaczego nie istnieją barwy, które są subiektywnie mieszaniną, np. barwy czerwonej i zielonej, albo niebieskiej i żółtej
ludzie opisują barwy jako mieszaninę 4 kolorów; nawet 4 miesięczne niemowlęta dzielą kolory na 4 grupy.
Dlaczego istnieją kolory opozycyjne; „powidok” - długotrwała stymulacja określonym bodźcem; odwrotność tego, co widzieliśmy. Kolory występują w opozycyjnych parach: żółty - niebieski, czarny - biały, zielony - czerwony. Widoczne to jest szczególnie na kliszach (negatywach). Dana komórka pobudzana jest przez czerwony, a hamowana przez zielony; inna - odwrotnie.
Kolor w mózgu:
kolory rozpoznawane są w płacie czołowym (kora V4)
komórki ciał kolankowatych bocznych i „kleksy” komórek w korze V1 odpowiadają opozycyjnie na barwy
uszkodzenie: achromatopsja - utrata możliwości rozróżniania, a nawet pamięci o kolorach
znaleziono przypadek osoby z agnozją wzrokową, która prawidłowo rozpoznawała kolory
Która z teorii widzenia barw jest słuszna?
Na jedną i drugą znaleziono pewne dowody; dają się pogodzić, ale jest to inne stadium.
→ |
stadium trójchromatyczne |
→ |
stadium procesów opozycyjnych |
|
|
|
|
|
czopki; addytywne mieszanie barw |
|
komórki zwojowe; komórki w korze V1 |
Pamiętanie kolorów:
pamiętamy poprawnie kolory widzianej sceny, o ile są „normalne”; pamiętamy, że coś było bez koloru;
2/3 osób z ciężką depresją stwierdza, że kolory są „bardziej przygaszone, spłowiałe” niż dawniej
Chorzy na Alzhaimera: pogorszenie odróżnienia i dopasowania kolorów (ma to związek z pamięcią)
Stałość barwy:
obiekt wydaje się mieć taką samą barwę, choć w rzeczywistości odbija nieco inne długości fal świetlnych
w jakich sytuacjach obiekt odbija inne długości fal świetlnych niż zazwyczaj (np. zmiana oświetlenia)
Doświadczenie Landa: kontekst barwny bierze udział w rozpoznawaniu barw. To doświadczenie działa tylko wtedy, kiedy światło nie jest zubożone (np. laser)
Zastosowanie w sztuce - Piet Mondrian.
Stałość jasności - ma związek z porównywaniem obiektów z ich tłem.
Po co nam rozpoznawanie kolorów?
żeby ocenić, czy pożywienie jest dojrzałe, czy zepsute / trujące
barwy godowe
funkcja ostrzegawcza
kamuflaż
ułatwienie odróżniania obiektów (choć w badaniach nie do końca to wyszło) - dotyczy to tylko rzeczy, które mają swój naturalny kolor
organizacja (segmentacja) sceny
wrażenia estetyczne.
Podstawowe Procesy Poznawcze: wykłady
Dr Blandyna Żurawska vel Grajewska
Semestr 2
- 2 -