Temat 2 - Elementarne procesy poznawcze - wrażenia i spostrzeżenia

1. Pojęcie wrażeń i ich podział

WRAŻENIA SPOSTRZEŻENIA

Jest to najprostsza forma poznania Jest to proces poznawczy, który

rzeczywistości. Można je pojmować polega na odzwierciedleniu

jako odzwierciedlenie w świadomości świadomości całokształtu danego

jakiejś pojedynczej własności przedmiotu przedmiotu lub zjawiska

lub zjawiska, np. barwy, dźwięku, zapachu, oddziałującego na nasze narządy

ciepła, czy też zimna. zmysłowe

Anatomiczno - fizjologiczny podział wrażeń

Eksteroreceptory, czyli odbieranie receptorów z zewnątrz			Interoreceptory, czyli odbieranie receptorów z wewnątrz
Telereceptory, czyli odbieranie receptorów z zewnątrz, ale na pewną odległość	Kontaktoreceptory, czyli odbieranie tych receptorów z zewnątrz, które mają z nami bezpośrednią styczność
WRAŻENIA			WRAŻENIA
wzrokowe słuchowe węchowe bólowe	dotykowe smakowe ciepła i zimna bólowe		organiczne równowagi mięśniowo-ruchowe bólowe

Zaburzenia receptorów wzrokowych to, np.

* Daltonizm => czyli ślepota barw (jednej z podstawowych barw)

* Achromatopsja => zaburzenia w widzeniu barw... Osoba chora na tę dolegliwość widzi tylko barwy czarne i białe.

* Barwy Achromatyczne => paleta barw od bieli, poprzez szary, aż do czerni

* Barwy Chromatyczne => jest to cała reszta paleta barw

2. Wrażliwość i czułość

1. Absolutny próg wrażenia => Jest to minimalna wielkość bodźca konieczna do jego odbioru, do doznania choćby ledwo dostrzegalnego wrażenia

2. Wrażliwość => Między wrażliwością, czyli zdolnością do doznawania wrażeń, a absolutnym progiem wrażliwości zachodzi stosunek odwrotnie proporcjonalny. Oznacza to, że im mniejszy absolutny próg wrażenia, tym większa jest wrażliwość na daną kategorię bodźców.

3. Czułość =>Jest to zdolność do odczuwania niewielkich różnic między bodźcami. Minimalną różnicę między podnietami, które wywołują odrębne wrażenia nazywamy:

4. Próg Różnicy => Między czułością, a progiem różnicy zachodzi stosunek odwrotnie proporcjonalny, tzn. im mniejszy próg różnicy, tym subtelniejsze różnicowanie bodźców i tym większa czułość.

3. Właściwości procesów spostrzegania i ich podział

WŁAŚCIWOŚCI	PODZIAŁ
Wyróżniamy: Stałość spostrzeżeń => polega ona na tym, że mimo zmiany warunków spostrzegania, spostrzegamy jako stałe, pewne cechy przedmiotu, np. barwa, kształt, czy kolor. Złudzenia => Wyróżniamy cztery rodzaje złudzeń: złudzenia długości Złudzenie wielkości Złudzenia, tzw. „Figury na tle” Złudzenie patologiczne, tzw. halucynacje	Spostrzeżenia podzielić możemy na: Monosensoryczne => jest to odbieranie tylko jednego z bodźców, np. wzrokowego Polisensoryczne => ten typ spostrzegania występuje częściej, niż Monosensoryczny. Jest to jednoczesne odbieranie bodźca słuchowego i wzrokowego, np. podczas oglądania telewizji. Specyficzne Niespecyficzne

4. Rola słowa i schematów poznawczych w spostrzeganiu

1. Apercepcja => Jest to zależność procesów spostrzegania od doświadczenia człowieka, jego zainteresowań i nastawień emocjonalnych.

2. Schemat poznawczy - zasób pojęć/wiedzy/doświadczenia człowieka => Jest to wewnętrzny obraz organizujący i ukierunkowujący czynność i jego wyniki.

5. Uwaga i jej rodzaje

1. Uwaga => jest to mechanizm redukcji nadmiaru informacji. Mówiąc prościej uwaga jest mechanizmem dzięki, któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do organów zmysłów, np. przypominamy tylko część informacji zakodowanych w pamięci, uruchamiamy tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia i wykonujemy tylko jedną z wielu możliwych do wykonania reakcji. Wyróżniamy cztery funkcje uwagi:

• Selektywność => jest to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych, np. Colin Cherry zauważył, że podczas przyjęcia nie słyszymy większości wypowiedzi, a koncentrujemy się tylko na tym, co mówią do nas najbliżsi sąsiedzi. Dzięki tej funkcji jesteśmy w stanie wykonywać większość codziennych czynności, np. słuchać wykładu, czytać książkę lub wybierać produkty w supermarkecie, mimo nieustannego działania konkurencyjnych źródeł informacji, takich jak hałas, przypadkowo zasłyszana rozmowa lub własne natrętne myśli.

• Czujność => jest to zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodźców zwanych szumem, np. żołnierz na warcie musi być zdolny do natychmiastowego zareagowania na najmniejszy sygnał zagrożenia, mimo, że wcześniej przez kilka godzin „nic się nie działo”. Trudność jakiej musi sprostać mechanizm uwagi polega na tym, że szum działa nieustannie „usypiając czujność” natomiast sygnały działają rzadko i w nieoczekiwanych momentach.

• Przeszukiwanie => jest to proces aktywny, polegającym na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założenie kryterium, np. przeszukujemy stronicę podręcznika, by sprawdzić, czy jest tam coś napisane o uwadze lub o lęku; urzędnik pocztowy przeszukuje plik listów, aby sprawdzić, czy wszystkie są prawidłowo opłacone; Mamy tu zatem do czynienia ze zjawiskiem „selektywnej uwagi wzrokowej”. Podstawowym czynnikiem utrudniającym przeszukiwanie jest obecność bodźców zakłócających, czyli dystraktorów. Efektywność i czas poszukiwania pola percepcji wzrokowej zależą od szukanego sygnału i wzajemnego podobieństwa samych dystraktorów.

• Kontrola czynności jednoznacznych => Człowiek prawie zawsze wykonuje wiele czynności w tym samym czasie, np. gotując słucha wiadomości, lub słuchając wykłady robi notatki. W większości wypadków jednoczesne wykonywanie kilku czynności nie pociąga za sobą negatywnych skutków. Problem pojawia się wtedy, gdy przynajmniej jedna z jednoczesnych czynności staje się bardziej wymagająca, np. sporządzanie notatki podczas wykładu może przekroczyć nasz możliwości, jeśli wykład jest trudny, źle przygotowany lub wygaszany w obcym języku.

1. Rodzaje uwagi

UWAGA SELEKTYWNA

UWAGA PODZIELNA

Teoria uwagi selektywnej próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak działa filtr selekcjonujący bodźce, a w szczególności- czy filtr ten jest umiejscowiony we wczesnych, czy też późniejszych etapach przetwarzania informacji. Do najlepiej uzasadnionych teorii selektywności uwagi należą koncepcje równoległej i szeregowej integracji cech Triesman'a. Zakłada ona, że pojedyncze cechy obiektów są odbierane automatycznie (jest to tzw. etap przeduwagi). Później następuje etap integracji pojedynczych cech w konkretny obiekt. Niektóre procesy integracji działają automatycznie i równolegle, zwłaszcza, gdy jedną z integrowanych cech jest ruch przedmiotu. Większość cech podlega jednak integracji szeregowej, która jest powolna i wymaga wysiłku.

Do najlepiej uzasadnionych koncepcji uwagi podzielnej należy teoria zasobów Kahneman'a. Teoria ta zakłada, że istnieje niespecyficzna energia mentalna (zasoby uwagi), przydzielona poszczególnym czynnościom wg ich ważności lub pilności. Tylko czynności nieautomatyczne wymagają zasobów uwagi. Ponadto niektóre czynności nic nie zyskują na przydzieleniu im zasobów, ponieważ jakość ich wykonania determinowana jest konkretnymi danymi, a nie zasobami.

---