Drogi rdzenia kręgowego
W rdzeniu można wyróżnić dwie duże grupy dróg nerwowych: długie drogi, łączące rdzeń kręgowy z mózgowiem oraz drogi krótkie, łączące własne ośrodki rdzenia kręgowego między sobą. Do pierwszej grupy należą:
- drogi wstępujące rdzeniowo - mózgowe
- drogi zstępujące mózgowo - rdzeniowe.
Drogi rdzeniowo - mózgowe.
Są to drogi czuciowe. Dzielą się na:
Drogi rdzeniowo - wzgórzowe:
Boczna - położona jest w sznurze bocznym (czucie bólu, ciepła, zimna). Rozpoczyna się w komórkach rogu tylnego. Najbardziej powierzchowne włókna są położone są w kończynie dolnej i w kroczu, a także głębiej do tułowia, kończyny górnej i szyi. Włókna tej drogi kierują się do rdzenia przedłużonego przez most i śródmózgowie, a następnie dochodzą do wzgórza. Pierwszy neuron tej drogi tworzą komórki pozornie jednobiegunowe. Drugi neuron tworzą komórki rogu tylnego rdzenia kręgowego. Trzeci neuron tworzą komórki wzgórza.
Przednia - jest odpowiedzialna za czucie dotyku i ucisku. Jej włókna w rdzeniu kręgowym układają się w sznurze przednim. Poza tą drogą przewodzenie czucia dotyku i ucisku prowadzą pęczki sznura tylnego.
Drogi wstępujące sznura tylnego.
Są one inaczej nazywane drogami rdzeniowo - opuszkowymi (tractus spinobulbares). Tworzą w sznurze tylnym 2 pęczki - smukły i klinowaty. Pęczek smukły (fasciculus grucilis) - biegnie przez cała długość rdzenia, włókna z dolnej części ciała. Pęczek klinowaty (fasciculus cuneatus) - występuje w górnych segmentach piersiowych, w części szyjnej, leży bocznie, a jego włókna pochodzą z górnych segmentów ciała. Włókna nieskrzyżowane obu pęczków dochodzą do rdzenia przedłużonego, do jąder smukłego smukłego klinowatego, w których znajduje się drugi neuron tej drogi. Większość włókien po wyjściu z obu jąder ulega skrzyżowaniu w rdzeniu przedłużonym i biegnie jako wstęga przyśrodkowa przez most i śródmózgowie do wzgórza. Trzeci neuron jest położony we wzgórzu i stąd jego włókna podążają do kory mózgu. Obydwa pęczki są drogami pęczka głębokiego.
Drogi rdzeniowo móżdżkowe.
Przewodzą głównie impulsy z mięśni i stawów poddając aparat ruchu pod kontrolę móżdżku. Drogi rdzeniowo-móżdżkowe przednia i tylna mają różne pochodzenie i przebieg, a kończą się w robaku i półkulach móżdżku.
Przednia (tractus spinocerebellaris anterior) - rozpoczyna się w dużych komórkach rogów tylnych, następnie przechodzi przez spoidło przednie i biegnie do mózgu w sznurze bocznym, w jego przedniej części. W mózgowiu droga ta nie wchodzi bezpośrednio z rdzenia przedłużonego do móżdżku, ale biegnie przez most i śródmózgowie do konara górnego móżdżku, a jej włókna dochodzą do robaka móżdżku.
Tylna (tractus spinocerebellaris posterior) - jest utworzona przez włókna komórek jądra piersiowego, położonego u podstawy rogu tylnego. Następnie włókna biegną łukowato do sznura bocznego tej samej strony rdzenia kręgowego. Droga rdzeniowo - móżdżkowa tylna kieruje się ku górze w bocznej części rdzenia przedłużonego i dochodzi do móżdżku przez jego konar dolny. Włókna tej drogi ulegają częściowo skrzyżowaniu dopiero w istocie białej robaka.
Drogi mózgowo - rdzeniowe.
Są to drogi zstępujące, wychodzące z różnych części mózgowia. W tej grupie wyróżniamy:
I. Drogi korowo - rdzeniowe (tractus corticospinales) inaczej zwane piramidowymi.
Rozpoczynają się w krze mózgu i biegną nieprzerwanie do rdzenia kręgowego. Włókna tej drogi w większości zaczynają się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego (neuron pierwszy). W dolnej części rdzenia przedłużonego większość włókien (80-90%) tej drogi ulega skrzyżowaniu (decussatio pyramidum) i przechodzi do sznura bocznego przeciwległej strony rdzenia kręgowego, tworząc drogę korowo - rdzeniowo boczną (tractus corticospinalis lateralis). Pozostała część włókien (10-20%) biegnie w sznurze przednim po tej samej stronie rdzenia kręgowego jako nieskrzyżowana droga korowo - rdzeniowa przednia (tractus corticospinalis anterior). Drugim neuronem tych dróg są komórki ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego. Drogi korowo - rdzeniowe (piramidowe) przewodzą impulsy dla ruchów dowolnych.
II. Drogi pozamiramidowe.
Drogi podkorowo-rdzeniowe rozpoczynają się w ośrodkach podkorowych i w jądrach pnia mózgu, a swoje impulsy przekazują komórkom motorycznym rogów przednich rdzenia kręgowego. Drogi pozapiramidowe w rdzeniu kregowym leżą w sznirze przednim i bocznym.
a) Drogi rozpoczynające się w śródmózgowiu: droga czerwienno - rdzeniowa (tractus rubrospinalis)- ma ona początek jądrze czerwiennym. Druga droga to pokrywowo rdzeniowa (tractus tectospinali) - ma początek we wzgórkach górnych górnych dolnyh blaszki pokrywy. Włókna obu dróg krzyżują się w śródmózgowiu ida przez most oraz rdzeń przedłużony do rdzenia kręgowego. Włókna tych dróg kończą się w komórkach słupów przednich. Droga czerwienno - rdzeniowa przewodzi bodźce napięcia mięśniowego. Droga pokrywowo - rdzeniowa przewodzi obronne odruchy wzrokowe i słuchowe.
b) Drogi zaczynające się w tyłomózgowiu - drogi siatkowo rdzeniowe (tractus reticulospinales). Biorą one początek początek komórkach tworu siatkowego mostu i rdzenia przedłużonego i dochodzą do ruchowych komórek słupów przednich rdzenia kręgowego. Różnicują się one na przyśrodkową i boczną drogę. Drogi te kierują czynnością mięśni oddechowych, głównie przepony i mięśni międzyżebrowych. Droga przedsionkowo - rdzeniowa (tractus vestibulospinalis). Rozpoczyna się w jądrach przedsionkowych nerwu VII, stąd idzie do rdzenia kręgowego, prowadząc włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane. Przewodzi impulsy z błędnika do mięśni szkieletowych - utrzymuje równowagę ciała i napięcie mięśni. Droga oliwkowo - rdzeniowa (tractus olivospinalis). Początek ma w jądrach oliwki rdzenia przedłużonego. Oprócz włókien zstępujących tej drogi we wspólnym pęczku biegną włókna wstępujące. Jest to droga filogenetycznie młoda, kieruje miostatyką i miodynamiką.
Drogi pozapiramidowe wpływają głównie na czynność mięśni i ich napięcie.
Drogi własne rdzenia kręgowego.
Mają swój początek początek koniec w rdzeniu kręgowym, położone są w warstwie otaczającej istotę szarą, gdzie tworzą pęczki własne (fasciculi proprii). Wchodzą one wraz z włóknami korzeniowymi i neuronami obwodowymi w skład własnego rdzenia kręgowego, przez które przechodzą łuki wielu czynności odruchowych rdzenia kręgowego (odruch kolanowy i zgięcia).