Okulistyka

Narząd wzroku (organum visus)

- Właściwy narząd wzroku - gałka oczna,

- Narządy pomocnicze oka

Budowa gałki ocznej:

Ściana gałki ocznej zbudowana jest z trzech warstw:

1. Zewnętrznej - błona włóknista,

2. Środkowej - błona naczyniowa,

3. Wewnętrznej - błona wewnętrzna / siatkówka

Warstwa zewnętrzna gałki ocznej / błona włóknista (tunica fibrosa bulbi):

- nadaje kształt gałce ocznej,

- chroni przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi,

- składa się z dwóch nierównych części: rogówki i twardówki

Rogówka (cornea):

U świń i zwierząt mięsożernych jest okrągła, a u koni i bydła owalna.

Zbudowana jest z 5 warstw:

1. Nabłonek przedni rogówki (epithelium anterius corneae),

2. Blaszka graniczna przednia (lamina limitans interior, s. membrana Bowmani),

3. Istota właściwa rogówki (substantia propria cornea),

4. Blaszka graniczna tylna (lamina limitans posteriori, s. membrana Decementi),

5. Nabłonek tylni rogówki (epithelium posterius corneae)

Rogówka nie ma naczyń krwionośnych, ani chłonnych.

Twardówka (sclera) - zbudowana z tkanki łącznej włóknistej.

Warstwa środkowa gałki ocznej / błona naczyniowa (tunica vasculosa bulbi):

Dzieli się na 3 odcinki:

1. Tęczówka (iris) - ma postać okrągłej płytki zawieszonej pomiędzy rogówką, a soczewką; w środku tęczówki jest otwór - źrenica (pupilla). W tęczówce wyróżniamy:

1. Nabłonek przedni tęczówki (epithelium anterius iridis),

2. Warstwa graniczna przednia (lamina limitans anterior),

3. Zrąb tęczówki (stroma iridis),

4. Warstwa graniczna tylna (lamina limitans posterior),

5. Nabłonek tylny tęczówki (epithelium posterius iridis)

2. Ciało rzęskowe (corpus ciliare) - występuje po stronie tylnej tęczówki i ma kształt pierścienia.

3. Naczyniówka (choroidea) - jest tylną częścią warstwy środkowej; wyróżniamy 4 warstwy:

1. Blaszkę nadnaczyniówkową (lamina suprachoroidea),

2. Blaszkę naczyniową (lamina vasculosa),

3. Blaszkę naczyń włosowatych (lamina choridocapillaris),

4. Blaszkę podstawną (lamina basalis)

Pomiędzy blaszką naczyniową, a blaszką naczyń włosowatych występuje błona odblaskowa (tapetum lucidum)/ makata. Nadaje oku charakterystyczne dla danego gatunku zwierząt zabarwienie. Ma właściwości odbijania i rozpraszania promieni świetlnych („błyszczenie”). Zwierzęta posiadające błonę odblaskową mają zdolność widzenia nawet przy skąpym oświetleniu, gdyż lepiej wykorzystują promienie świetlne wpadające do oka.

Błona wewnętrzna gałki ocznej (tunica interna bulbi) / siatkówka (retina):

Dzieli się na :

• część wzrokową siatkówki (pars optica retinae),

• część ślepą siatkówki (pars caeca retinae),

Siatkówka zamienia dochodzące z zewnątrz bodźce świetlne na impulsy mózgowe docierające do mózgu za pomocą nerwu wzrokowego.

Nerw wzrokowy (nervus opticus) utworzony jest przez dendryty komórek zwojowych siatkówki, które tworzą krążek nerwu wzrokowego (discus nervi opitci)

Dno oka (fundus oculi) jest to powierzchnia wewnętrzna siatkówki widziana od strony źrenicy przy pomocy wziernika ocznego (oftalmoskopu).

Struktury wewnętrzne gałki ocznej:

• Komora gałki ocznej (camera anterior bulbi) - jest ograniczona z przodu przez rogówkę, a z tyłu przez przednią powierzchnię tęczówki.

• Komora gałki ocznej tylna (camera posterior bulbi) - jest ograniczona z przodu przez tylną powierzchnię tęczówki, a z tyłu przez ciało rzęskowe.

Obie komory wypełnia klarowna ciecz wodnista (humor aquosus).

• Soczewka (lens) - zbudowana z torebki (capsula lentis), istoty korowej (cortex lentis), jądra (nucleus lentis). Nie ma naczyń krwionośnych, ani nerwów.

• Ciało szkliste (corpus vitreum) - utworzone z substancji galaretowatej (98% wody), wypełnia całkowicie komorę ciałka szklistego gałki ocznej, nie ma naczyń krwionośnych ani nerwów.

Narządy pomocnicze oka:

1. Powieki (palpebrae): górna, dolna, trzecia. Pierwsze dwie są ruchomymi fałdami skórno-mięśniowymi, zbudowane z 3 warstw:

• Skóra,

• Warstwa podskórna,

• Zrąb powieki

W obrębie zrębu powieki występuje tarczka (tarsus) oraz gruczoły tarczkowe (glandulae tarsale).

2. Spojówka (tunica conjunctiva) - jest nabłonkiem wielowarstwowym okrywającym powieki od wewnątrz i przechodzącym na powierzchnię gałki ocznej; wyróżniamy:

• Spojówkę powiekową (tunica conjunctiva palpebrarum),

• Spojówkę gałki ocznej (tunica conjunctiva bulbi),

• Nabłonek przedni rogówki (epithelium anterius corneae).

Fałd półksiężycowaty powieki (plica semilunaris conjunctivae) / trzecia powieka (palpebra tertia) - wewnątrz tej powieki występuje chrząstka (cartilago palpebrae tertiae); na powierzchni przyśrodkowej (zwłaszcza u psów i przeżuwaczy) są liczne grudki chłonne.

Oczodół (orbita),

Mięśnie poruszające gałką oczną - mm. rectus dorsalis, ventralis, lateralis, medialis, mm. obliquus dorsalis et ventralis, m. retractor bulbi.

Powięzie oczodołu - powierzchowna i głęboka (fascia orbitalis superficialis et profunda),

Ciało tłuszczowe (corpus adiposum extraperiorbitale),

Narząd łzowy (apparatus lacrimalis) - w skład tego narządu wchodzą:

• Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) położony na górno-bocznej powierzchni gałki ocznej,

• Drogi odprowadzające łzy - rozpoczynają się otworami (puncta lacrimalia) na górnej i dolnej powiece, od otworów odchodzą kanaliki łzowe (canaliculus lacrimalis), które uchodzą do woreczka łzowego (saccus lacrimalis), który dalej tworzy przewód nosowo-łzowy (ductus nosolacrimalis).

Znieczulenie narządu wzroku:

1. Miejscowe

1. Blokada nerwu podoczodołowego

• Obszar znieczulenia: górna powieka i nos, skóra dobrzusznie od otworu podoczodołowego,

• Miejsce wkłucia: punkt wyjścia nerwu z kanału podoczodołowego,

• Anestetyk: 1-2 ml 1% lidokainy

• Blokada nerwów: łzowego, jarzmowego, ocznego (tj. części wzrokowej n. trójdzielnego)

• Obszar znieczulenia: oko, oczodół, spojówka, powieki i skóra czoła,

• Miejsce wkłucia: przy szczelinie oczodołu,

• Anestetyk: 2 ml 1% lidokainy

• Blokada nerwu uszno-powiekowego u konia - porażenie mięśni oczodołu i ograniczenie zaciskania powiek,

• Miejsce wkłucia: w 1/3 dolnej części wyrostka jarzmowego,

• Anestetyk: 2 ml 1% lidokainy

Powierzchniowe miejscowe środki znieczulające: 0,5% proparakaina (proksynetakaina), Alcaine, Alcon.

Ogólna charakterystyka postaci leków ocznych:

1. Krople do oczu (guttae opthalmicae), np. Gentamicin, - na dzień

2. Maści do oczu (ungmenta opthalmice), np. Neomycinum, - na noc

3. Płyny do przemywania oczu (soluriones opthalmices),

4. Proszki do oczu (pulveres opthalmici),

5. Okłady lecznicze,

6. „Sztuczne łzy”

Instrumenty do badania narządu wzroku:

• Oftalmoskopy:

• - bezpośrednie,

• - pośrednie

• Funduskamera,

• Lampa szczelinowa,

• Tonometr kontaktowy - służy do pomiaru napięcia ściany gałki ocznej, stosowany do oceny ciśnienia wewnątrzgałkowego,

• Tonometr bezkontaktowy,

• Mikroskop operacyjny,

• Ultrasonograf

Zapalenie spojówek (conjuntcivitis):

Objawy: przekrwione spojówki, obrzęk spojówek, wynaczynienia, wydzielina,

Przyczyny: mechaniczne, chemiczne, substancje toksyczne, czynniki infekcyjne,

Grudkowe zapalenie spojówek (conjunctivitis follicularis):

Przerost grudek chłonnych świadczy o toczącym się procesie chorobowym i powstaje w wyniku agregacji leukocytów, występuje u młodych zwierząt (4-10 m-cy); grudki chłonne na wewnętrznej stronie powieki trzeciej uwypuklają się i drażnią powierzchnię gałki ocznej,

Etiologia: Adenovirus, związki chemiczne, toksyny,

Objawy: wyciek z oka, zaczerwienienie spojówek, drapanie oka,

Leczenie: objawowe (leki sterydowe + antybiotyki) lub mechaniczne usunięcie grudek chłonnych.

Zapalenie spojówek na tle ciała obcego:

Etiologia: nasiona zbóż, kłosy, piasek, oparzenia,

Objawy: wyciek z oka, łzotok, przekrwione, wynaczynienia, zaciekanie powiek,

Entropium membranae nicitantis - jest to wywinięcie (wypadnięcie) trzeciej powieki, dotyczy młodych psów ras szybko rosnących (zaburzenia metaboliczne); jedno lub obustronne; wywinięciu ulega chrząstka „T” (tarczka włóknista), która jest stelażem trzeciej powieki.

Wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki („cherry eye”)

Gruczoł widoczny w postaci czerwonej, grudkowatej masy wystającej spod wolnego brzegu trzeciej powieki. Spowodowane przerostem grudek chłonnych i luźną strukturą toczka powięziowego, który mocuje trzecią powiekę.

Entropium palpebrae:

Jest to zawinięcie się powieki do wewnątrz oka;

Predyspozycje rasowe: buldog angielski, pudel, bullmastiff,

Przyczyny: zapalenie spojówek, skrócenie m. okrężnego powiek,

Objawy: światłowstręt, łzotok, zapalenie spojówek, zmniejszenie szpary powiekowej

Ectropium palpebrae:

Jest to odwinięcie się powieki na zewnątrz oka;

Predyspozycje rasowe: bernardyn, bloodhound, cocer spaniel amerykański,

Przyczyny: porażenie nerwu twarzowego (porażenie n. okrężnego powiek), blizny, zapalenie spojówek.

Tarsorrafia - jt. zabieg polegający na zaszyciu powiek w celu ochrony rogówki, może być tymczasowa lub stała; częściowa lub całkowita.

Wypadnięcie gałki ocznej

---